Gliclazide: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ

ยานี้คืออะไร

Gliclazide (ไกลคลาไซด์) เป็นยาในกลุ่ม Sulfonylureas ที่ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภท 2 โดยช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด มีทั้งรูปแบบยาออกฤทธิ์ปกติ (Standard Release) และยาออกฤทธิ์นาน (Modified Release, MR) เป็นยาที่มีประสิทธิภาพและมีความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลต่ำน้อยกว่ายาในกลุ่มเดียวกันบางชนิด เช่น Glibenclamide

กลไกการออกฤทธิ์

Gliclazide ทำงานโดย:

• กระตุ้นเซลล์เบต้าในตับอ่อนให้หลั่งอินซูลินมากขึ้น โดยเฉพาะเมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูง

• เพิ่มความไวของเนื้อเยื่อต่ออินซูลิน ช่วยให้ร่างกายใช้กลูโคสได้ดีขึ้น

• ลดการสร้างกลูโคสจากตับ นอกจากนี้ ยังมีคุณสมบัติต้านอนุมูลอิสระและปกป้องหลอดเลือด ซึ่งอาจช่วยลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวาน เช่น โรคหัวใจและหลอดเลือด

ยานี้ใช้รักษาโรคอะไร

Gliclazide ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภท 2 ในผู้ใหญ่ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ด้วยการควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย หรือการลดน้ำหนักเพียงอย่างเดียว ไม่เหมาะสำหรับผู้ป่วยเบาหวานประเภท 1 หรือภาวะ diabetic ketoacidosis

ขนาดและรูปแบบยาที่ใช้รักษา

• รูปแบบยา:

  • ยาเม็ด Standard Release: 40 มก., 80 มก.

  • ยาเม็ด Modified Release (MR): 30 มก., 60 มก.

• ขนาดยา:

  • Standard Release: เริ่มต้น 40-80 มก./วัน พร้อมอาหารเช้า ปรับขนาดได้ถึง 320 มก./วัน แบ่งให้ 1-2 ครั้ง หากเกิน 160 มก./วัน ควรแบ่งให้วันละ 2 ครั้ง

  • Modified Release: เริ่มต้น 30 มก./วัน รับประทานครั้งเดียว ปรับขนาดได้ถึง 120 มก./วัน

• ขนาดยาควรปรับโดยแพทย์ตามระดับน้ำตาลในเลือดและการตอบสนองของผู้ป่วย

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• รับประทานยาพร้อมอาหารเช้าเพื่อลดการระคายเคืองกระเพาะอาหารและป้องกันภาวะน้ำตาลต่ำ

• กลืนยาเม็ดทั้งเม็ด โดยเฉพาะรูปแบบ Modified Release ห้ามบดหรือเคี้ยว

• รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อรักษาระดับยาในร่างกายให้คงที่

• ปรับพฤติกรรมควบคู่ไปด้วย เช่น ควบคุมอาหาร ลดน้ำหนัก (ถ้ามีน้ำหนักเกิน) ออกกำลังกายสม่ำเสมอ งดสูบบุหรี่ และลดความเครียด

• ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดตามคำแนะนำของแพทย์ และพบแพทย์ตามนัด โดยเฉพาะใน 2-3 สัปดาห์แรก เพื่อปรับขนาดยาให้เหมาะสม

• ตรวจสอบว่ามียาเพียงพอเมื่อต้องเดินทาง

• การเลื่อนเวลาหรืองดรับประทานอาหารหรือออกกำลังกายหักโหมเกินปกติ อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำจนเกิดอาการหน้ามีด เป็นลมได้
• เมื่อรับประทานยานี้ร่วมกับเครื่องดื่มที่ส่วนผสมของแอลกอฮอล์ อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ หน้าแดง เหงื่อแตก หายใจหอบและเร็ว ปวดศีรษะ หรือคลื่นไส้ และอาจทำให้ควบคุมน้ำหนักยาก

ข้อห้ามในการใช้ยา

• ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มี:

  • เบาหวานประเภท 1

  • ภาวะ diabetic ketoacidosis หรือ diabetic coma

  • แพ้ยา Gliclazide หรือยาในกลุ่ม Sulfonylureas

  • โรคตับหรือไตวายรุนแรง

  • การติดเชื้อรุนแรง การผ่าตัดใหญ่ หรือภาวะขาดน้ำ

• ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร เนื่องจากยานี้จัดอยู่ในประเภท C (อาจมีความเสี่ยงต่อทารก) และอาจส่งผลต่อทารก

ข้อระวังในการใช้ยา

• ผู้สูงอายุ (>65 ปี) มีความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลต่ำมากขึ้น ควรใช้ขนาดต่ำและติดตามอย่างใกล้ชิด

• ใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ที่มี:

  • การทำงานของตับหรือไตบกพร่อง

  • ภาวะขาดสารอาหารหรืออดอาหารเป็นเวลานาน

  • ความผิดปกติของต่อมหมวกไตหรือต่อมใต้สมอง

• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ เพราะอาจเพิ่มความเสี่ยงของภาวะน้ำตาลต่ำ หน้าแดง เหงื่อออก หายใจหอบ ปวดศีรษะ คลื่นไส้ และอาจทำให้ควบคุมน้ำหนักยาก

• ผู้ที่ขับรถหรือทำงานกับเครื่องจักรควรระวังอาการน้ำตาลต่ำ

• การเลื่อนเวลารับประทานอาหารหรือออกกำลังกายหนักเกินไปอาจทำให้เกิดภาวะน้ำตาลต่ำ

ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร

• อาการที่ต้องระวัง:

  • ภาวะน้ำตาลต่ำ (hypoglycemia): เหงื่อออก ตัวสั่น หิวจัด ใจสั่น วิงเวียน สับสน กระวนกระวาย ปากหรือลิ้นชา ตาพร่า หากรุนแรงอาจเป็นลม

  • อาการแพ้ยา: ผื่น คัน ลมพิษ บวม หายใจลำบาก

  • อาการทางระบบย่อยอาหาร: คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องผูก

  • อาการตับอักเสบ: ตาหรือผิวเหลือง อุจจาระสีซีด ปัสสาวะสีเข้ม

• การตรวจพิเศษ:

  • ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเป็นประจำ

  • ตรวจ HbA1c เพื่อประเมินการควบคุมเบาหวานในระยะยาว

  • ตรวจการทำงานของตับและไตในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยง

  • ตรวจเกลือแร่โซเดียมในเลือดหากมีอาการผิดปกติ

โรคหรือยาอื่นที่มีผลต่อการใช้ยา

• โรคที่อาจมีผล:

  • โรคตับหรือไต อาจเพิ่มความเสี่ยงของผลข้างเคียง

  • ภาวะติดเชื้อ ความเครียด หรือการผ่าตัด อาจรบกวนการควบคุมน้ำตาล

• ยาที่อาจมีปฏิกิริยา:

  • เพิ่มผลของยา (เสี่ยงน้ำตาลต่ำ): Beta-blockers (เช่น Propranolol), ACE inhibitors, Fluconazole, Clarithromycin

  • ลดผลของยา: Corticosteroids, Diuretics (เช่น Thiazides), Rifampicin

  • ยาลดน้ำตาลอื่น เช่น Metformin หรือ Insulin อาจเสริมฤทธิ์เกินไป

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาหรืออาหารเสริมที่ใช้ทั้งหมดเพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างยา

ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

• พบบ่อย:

  • ภาวะน้ำตาลต่ำ (hypoglycemia)

  • คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องผูก

  • น้ำหนักเพิ่มเล็กน้อย

• พบน้อย:

  • ผื่น คัน ลมพิษ แพ้แสง (ผิวไหม้แดดผิดปกติ)

  • การทำงานของตับผิดปกติ (เช่น ค่าตับสูง ดีซ่าน)

  • ภาวะโลหิตจาง เกล็ดเลือดต่ำ เม็ดเลือดขาวต่ำ

  • เกลือแร่โซเดียมในเลือดต่ำ

• หากพบอาการรุนแรง เช่น ผื่นรุนแรง หายใจลำบาก ไข้ เจ็บคอ หรืออาการน้ำตาลต่ำรุนแรง ให้หยุดยาและพบแพทย์ทันที

วิธีแก้ไขเมื่อเกิดอาการข้างเคียง

• อาการข้างเคียงที่เกิดจากน้ำตาลในเลือดต่ำกว่าปกติมีดังนี้: ปวดศีรษะ เหงื่อแตก สั่น กระวนกระวาย หัวใจเต้นเร็ว อ่อนเพลีย ปากหรือลิ้นชา สับสน ตาพร่า หากมีอาการดังกล่าวควรดื่มน้ำผลไม้หรือน้ำหวานหรืออมลูกกวาดหรือน้ำตาลและปรึกษาแพทย์
• หากมีอาการจะเป็นลม ควรขอคนนำส่งแพทย์หรือโรงพยาบาลทันที
• หากมีอาการต่อไปนี้ ได้แก่ มีผื่น คัน หรือแดง ผิวไหม้แดดผิดปกติ ตาหรือผิวมีสีเหลือง อุจจาระสีซีด ปัสสาวะสีเข้ม มีไข้ เจ็บคอ ให้หยุดยาและพบแพทย์

วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียง

• รับประทานยาพร้อมอาหารเพื่อลดอาการทางกระเพาะอาหาร

• พกอาหารว่างที่มีน้ำตาลสูง เช่น ลูกอม น้ำผลไม้ หรือน้ำตาล เพื่อแก้ภาวะน้ำตาลต่ำทันทีเมื่อมีอาการ เช่น ปวดศีรษะ เหงื่อออก สั่น กระวนกระวาย หัวใจเต้นเร็ว อ่อนเพลีย

• หากมีอาการรุนแรง เช่น ใกล้เป็นลม ควรรีบขอความช่วยเหลือและนำส่งโรงพยาบาล

• หลีกเลี่ยงการอดอาหาร ออกกำลังกายหนักเกินไป หรือดื่มแอลกอฮอล์

• หากมีผื่น คัน ผิวไหม้แดดผิดปกติ ตาหรือผิวเหลือง อุจจาระสีซีด ปัสสาวะสีเข้ม ไข้ หรือเจ็บคอ ให้หยุดยาและพบแพทย์ทันที

• ปรึกษาแพทย์หากต้องใช้ยาอื่นร่วมด้วย เพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างยา

หากลืมกินยาต้องทำอย่างไร

• หากลืมรับประทานยาและยังไม่ถึงเวลารับประทานครั้งถัดไป ให้รับประทานทันทีที่จำได้

• หากใกล้ถึงเวลารับประทานครั้งถัดไป ให้ข้ามมื้อที่ลืมและรับประทานตามตารางปกติ

• ห้ามรับประทานยาครั้งละสองเท่าเพื่อชดเชย

การเก็บยา

• เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) ในที่แห้งและพ้นจากแสงแดด

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

• ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ยา

สรุป

Gliclazide เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาโรคเบาหวานประเภท 2 โดยช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดผ่านการกระตุ้นการหลั่งอินซูลินและเพิ่มความไวต่ออินซูลิน การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากมีข้อควรระวัง เช่น ภาวะน้ำตาลต่ำ ผู้ป่วยควรตรวจระดับน้ำตาลในเลือดสม่ำเสมอ ปฏิบัติตามคำแนะนำในการรับประทานยา ปรับพฤติกรรมควบคู่ และหลีกเลี่ยงปัจจัยที่อาจรบกวนการทำงานของยา เช่น แอลกอฮอล์หรือยาอื่น เพื่อให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี

• ยารักษาโรคเบาหวาน
• Sulfonyl urea
• Metformin
• Glitazone
• Acarbose
• Repaglinide
• Sitagliptin
• Insulin
• SGLT2 Inhibitors
• GLP-1 Receptor
• empaglifozin
• glyxambi
• synjardy
• glybenclamide
• gliclazide