หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
ยารักษาเบาหวาน: คู่มือการควบคุมระดับน้ำตาลอย่างครบวงจร
เผยแพร่เมื่อ: 5 กรกฎาคม 2568, 13:07 น.
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
การรักษาโรคเบาหวานมุ่งเป้าไปที่การลดระดับน้ำตาลในเลือดให้ใกล้เคียงปกติและป้องกันภาวะแทรกซ้อนระยะยาว เช่น โรคหัวใจและไต การควบคุมอาหารและการออกกำลังกายเป็นรากฐานสำคัญ แต่ในเบาหวานประเภท 2 การใช้ยามีบทบาทเพิ่มขึ้น เนื่องจากหลักฐานยืนยันว่าการควบคุมน้ำตาลที่ดีช่วยลดภาวะแทรกซ้อน และเกณฑ์วินิจฉัย (ระดับน้ำตาล ≥126 มก./%) ช่วยให้เริ่มการรักษาได้เร็วขึ้น โดยยาสมัยใหม่มีความปลอดภัยสูงและลดความเสี่ยงภาวะน้ำตาลต่ำ (American Diabetes Association) อย่างไรก็ตาม การใช้ยาควรเริ่มหลังจากควบคุมอาหารและออกกำลังกายแล้วไม่สำเร็จ
1. ยารักษาเบาหวานนั้นคืออะไร
ยารักษาเบาหวานรวมถึงยารับประทาน (เช่น Metformin, Acarbose, Sulfonylureas) และยาฉีด (เช่น Insulin, GLP-1 RAs) ใช้ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดสำหรับเบาหวานประเภท 1 และ 2 โดยทำงานแตกต่างกันตามกลไก
2.ประเภทของยารักษาโรคเบาหวาน
ยารักษาเบาหวานแบ่งตามกลไกการทำงานเป็น 2 กลุ่มหลัก:
- ยาเสริมการออกฤทธิ์ของอินซูลิน (Agents Enhancing the Effectiveness of Insulin): ไม่เพิ่มความเสี่ยงน้ำตาลต่ำ
- Metformin: ลดการผลิตน้ำตาลจากตับ เพิ่มความไวอินซูลิน
- Troglitazone: เพิ่มความไวอินซูลิน (ใช้จำกัดในปัจจุบัน)
- Acarbose: ชะลอการดูดซึมคาร์โบไฮเดรต
- ยาเพิ่มการหลั่งอินซูลิน (Agents Augmenting the Supply of Insulin): กระตุ้นตับอ่อน
- Sulfonylurea: เช่น Glibenclamide, Gliclazide
- Repaglinide : กระตุ้นการหลั่งอินซูลินเร็ว
- Insulin: ทดแทนอินซูลินที่ขาด
- Sitagliptin: กระตุ้นอินซูลินผ่าน DPP-4 inhibitor
นอกจากนี้ยังมีกลุ่มยาอื่น เช่น SGLT2 Inhibitors (เช่น Empagliflozin) และ GLP-1 Receptor Agonists (เช่น Liraglutide) ที่ช่วยขับน้ำตาลผ่านปัสสาวะและเลียนแบบ GLP-1 ตามลำดับ
3. กลไกการออกฤทธิ์
4. ยานี้ใช้รักษาโรคอะไร
ตารางยาลดน้ำตาล คุณสมบัติ ขนาด และวิธีใช้
| ชื่อสามัญ | ขนาดเม็ด (มก.) | ขนาดยาต่อวัน (มก.) | วิธีการใช้ (ครั้ง/วัน) | ระยะเวลาออกฤทธิ์ (ชม.) | ทางขับยา |
|---|---|---|---|---|---|
| Metformin | 500, 850 | 500-3000 | 2-3 หลังอาหาร | 5-6 | ไต |
| Acarbose | 50, 100 | 150-300 | 3 พร้อมอาหาร | - | ไม่ถูกดูดซึม |
| Troglitazone | 200 | 200-600 | 1 | 9 | - |
| Glibenclamide | 5 | 2.5-30 | 1-2 | 20-24 | ไต 50% |
| Glipizide | 5 | 2.5-30 | 2 | 12-14 | ไต 85% |
| Glicazide | 80 | 40-320 | 1-2 | 10-15 | ไต 60-70% |
| Gliquidone | 30 | 15-120 | 1-2 | 8-12 | ไต 5-10% |
| Glimepiride | 1, 2, 3 | 1-6 | 1 | 24 | ไต 60% |
| Repaglinide | 1, 2, 3 | 1-16 | 3 | - | - |
5. ตัวอย่างยาและขนาดยาที่ใช้
ผลของยาเม็ดลดน้ำตาล
- Metformin: ลด HbA1c 1-2%, ปลอดภัย ไม่เพิ่มน้ำหนัก
- Sulfonylureas: ลด HbA1c 1-2%, เสี่ยงน้ำตาลต่ำ
- Acarbose: ลด HbA1c 0.5-1%, ช่วยควบคุมหลังมื้ออาหาร
- GLP-1 RAs: ลด HbA1c 0.8-1.5%, ลดน้ำหนัก 1.5-4.9 กก.
การดูแลโรคร่วม
- ความดันโลหิตสูง: ควบคุมด้วย ACE Inhibitors หรือ ARBs
- ไขมันในเลือดสูง: ใช้ Statins ร่วมกับการควบคุมอาหาร
ผลข้างเคียงและข้อควรระวัง
- Metformin: คลื่นไส้, ท้องร่วง (ลดลงเมื่อใช้ต่อเนื่อง)
- Insulin/Sulfonylureas: ภาวะน้ำตาลต่ำ, น้ำหนักเพิ่ม
- SGLT2 Inhibitors: ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
- GLP-1 RAs: คลื่นไส้, เสี่ยงตับอ่อนอักเสบ
- ข้อห้าม: Metformin ห้ามในไตวายรุนแรง, GLP-1 RAs ห้ามในมะเร็งต่อมไทรอยด์
6. ข้อแนะนำในการรับประทานยา
7. ข้อห้ามในการใช้ยา
8. ข้อระวังในการใช้ยา
9. ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร
10. มีโรคหรือยาอื่นๆ ที่มีผลต่อการใช้ยามีอะไรบ้าง
11. ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา
12. วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียงของยา
13. หากได้รับยาเกินขนาดต้องทำอย่างไร
14. หากลืมใช้ยาต้องทำอย่างไร
15. การเก็บยา
16. สรุป
ยารักษาเบาหวาน (Metformin, Acarbose, Insulin, GLP-1 RAs) ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลและป้องกันภาวะแทรกซ้อนเมื่อใช้ร่วมกับการควบคุมอาหารและออกกำลังกาย การเลือกยาควรปรึกษาแพทย์เพื่อความปลอดภัยและติดตามผลอย่างสม่ำเสมอ
| การรักษาโรคเบาหวาน | การดูแลโรคแทรกซ้อน |
การดูแลโรคร่วม
การรักษาเบาหวานด้วยยา
การควบคุมอาหาร | การออกกำลังกาย | การรักษาเบาหวานด้วยยา | การใช้อินซูลิน | การประเมินการรักษา | โรคเบาหวานกับสุภาพสตรี | โรคเบาหวานและการท่องเที่ยว | การดูแลเมื่อเวลาป่วย | เบาหวานกับเอสไพริน | การดูแลในช่องปาก | การดูแลผิวหนัง
