Sitagliptin: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ

ยานี้คืออะไร

Sitagliptin (ซิตากลิปติน) เป็นยาในกลุ่ม Dipeptidyl Peptidase-4 (DPP-4) Inhibitors ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภท 2 โดยช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดเมื่อใช้ร่วมกับการควบคุมอาหารและการออกกำลังกาย มักใช้เป็นยาเดี่ยวหรือร่วมกับยาอื่น เช่น Metformin, Sulfonylureas หรือ Insulin ในประเทศไทย มีจำหน่ายในชื่อการค้า Januvia ยานี้ไม่ทำให้น้ำหนักตัวเพิ่ม จึงเหมาะสำหรับผู้ป่วยที่กังวลเรื่องน้ำหนัก

กลไกการออกฤทธิ์

Sitagliptin ออกฤทธิ์โดย:

• ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 ซึ่งย่อยสลายฮอร์โมนอินครีติน เช่น GLP-1 (Glucagon-Like Peptide-1) และ GIP (Glucose-Dependent Insulinotropic Polypeptide)

• เพิ่มระดับ GLP-1 และ GIP ซึ่งกระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากตับอ่อนเมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูง และลดการหลั่งกลูคากอน (Glucagon) ซึ่งลดการสร้างกลูโคสจากตับ

• การออกฤทธิ์ขึ้นอยู่กับระดับน้ำตาลในเลือด จึงมีความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลต่ำ (Hypoglycemia) น้อยเมื่อใช้เป็นยาเดี่ยว ยานี้ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดตอนเช้า (Fasting Plasma Glucose: FPG) และระดับน้ำตาลเฉลี่ย (HbA1c) ลงประมาณ 0.5-0.8%

ยานี้ใช้รักษาโรคอะไร

Sitagliptin ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภท 2 ในผู้ใหญ่ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ด้วยการควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย หรือยาอื่นเพียงอย่างเดียว ไม่เหมาะสำหรับเบาหวานประเภท 1 หรือภาวะ diabetic ketoacidosis

ขนาดและรูปแบบยาที่ใช้รักษา

• รูปแบบยา: ยาเม็ดรับประทาน ขนาด 25 มก., 50 มก., 100 มก.

• ขนาดยา:

  • ขนาดปกติ: 100 มก./วัน รับประทานครั้งเดียว

  • ผู้ป่วยที่มีการทำงานของไตบกพร่อง:

    • ค่า CrCl ≥50 มล./นาที หรือ eGFR ≥50 มล./นาที: 100 มก./วัน

    • ค่า CrCl 30-49 มล./นาที หรือ eGFR 30-49 มล./นาที: 50 มก./วัน

    • ค่า CrCl <30 มล./นาที หรือ eGFR <30 มล./นาที หรือผู้ป่วยฟอกไต: 25 มก./วัน

• กลืนยาพร้อมน้ำ ห้ามเคี้ยวหรือบด สามารถรับประทานก่อนหรือหลังอาหารได้

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• รับประทานยาครั้งเดียวต่อวัน ในเวลาเดียวกันทุกวัน เพื่อรักษาระดับยาในร่างกายให้คงที่

• ควบคุมอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตต่ำ รับประทานอาหารให้เป็นเวลาและปริมาณคงที่ ลดน้ำหนัก (ถ้ามีน้ำหนักเกิน) ออกกำลังกายสม่ำเสมอ งดสูบบุหรี่ และลดความเครียด

• หากออกกำลังกายมากกว่าปกติ ควรรับประทานคาร์โบไฮเดรตเพิ่ม เช่น ขนมปัง

• ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดและ HbA1c ตามคำแนะนำของแพทย์ โดยเฉพาะใน 2-3 เดือนแรก

• ตรวจสอบว่ามียาเพียงพอเมื่อต้องเดินทาง

• หากใช้ร่วมกับ Sulfonylureas หรือ Insulin อาจต้องลดขนาดยาดังกล่าวเพื่อป้องกันภาวะน้ำตาลต่ำ

ข้อห้ามในการใช้ยา

• ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มี:

  • เบาหวานประเภท 1

  • ภาวะ diabetic ketoacidosis

  • แพ้ยา Sitagliptin หรือยาในกลุ่ม DPP-4 Inhibitors

• ไม่แนะนำในเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี เนื่องจากข้อมูลความปลอดภัยจำกัด

• หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรควรปรึกษาแพทย์ (ยานี้จัดอยู่ในประเภท B)

ข้อระวังในการใช้ยา

• ใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ที่มี:

  • การทำงานของไตบกพร่อง (ต้องปรับขนาดยาตาม CrCl หรือ eGFR)

  • ประวัติตับอ่อนอักเสบ

  • โรคหัวใจล้มเหลว (มีความเสี่ยงเล็กน้อย)

  • ไขมันไตรกลีเซอไรด์สูง นิ่วในถุงน้ำดี หรือประวัติติดสุรา

• ผู้สูงอายุ (>65 ปี) ควรตรวจการทำงานของไตก่อนและระหว่างใช้ยา

• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อตับอ่อนอักเสบ

• ระวังภาวะน้ำตาลต่ำเมื่อใช้ร่วมกับ Sulfonylureas หรือ Insulin โดยเฉพาะในกรณีอดอาหาร รับประทานอาหารไม่เพียงพอ หรือออกกำลังกายหนัก

• หลีกเลี่ยงการใช้สมุนไพรโดยไม่ปรึกษาแพทย์

• ผู้ที่มีโรคไทรอยด์ทำงานน้อย ควรแจ้งแพทย์

ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร

• อาการที่ต้องระวัง:

  • ตับอ่อนอักเสบ (Pancreatitis): ปวดท้องรุนแรงบริเวณลิ้นปี่ร้าวไปหลัง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ใจสั่น

  • ภาวะน้ำตาลต่ำ (เมื่อใช้ร่วมกับยาอื่น): หิวบ่อย มือสั่น เหงื่อออก สับสน ใจสั่น วิงเวียน

  • อาการแพ้ยา: ผื่น ลมพิษ หายใจลำบาก บวมใบหน้า ริมฝีปาก ลิ้น หรือคอ

  • อาการหัวใจล้มเหลว: เท้าบวม น้ำหนักขึ้นเร็ว เหนื่อยเมื่อเดินหรือขึ้นบันได นอนราบไม่ได้

  • อื่นๆ: ไข้ เจ็บคอ ปวดศีรษะรุนแรง ผื่นพุพอง

• การตรวจพิเศษ:

  • ตรวจการทำงานของไต (CrCl หรือ eGFR) ก่อนเริ่มยาและทุกปี

  • ตรวจ HbA1c เพื่อประเมินการควบคุมเบาหวาน

  • สังเกตอาการตับอ่อนอักเสบในผู้ที่มีความเสี่ยง

โรคหรือยาอื่นที่มีผลต่อการใช้ยา

• โรคที่อาจมีผล:

  • โรคไต (ต้องปรับขนาดยา)

  • โรคตับอ่อนอักเสบหรือประวัติตับอ่อนอักเสบ

  • โรคหัวใจ ไขมันไตรกลีเซอไรด์สูง หรือนิ่วในถุงน้ำดี

  • ภาวะติดเชื้อ ความเครียด หรือการผ่าตัด อาจรบกวนการควบคุมน้ำตาล

• ยาที่อาจมีปฏิกิริยา:

  • เพิ่มผลของยา (เสี่ยงน้ำตาลต่ำ): Sulfonylureas, Insulin

  • ลดผลของยา: Rifampicin, Corticosteroids

  • เพิ่มระดับ Sitagliptin ในเลือด: Clarithromycin, Ketoconazole

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาหรือสมุนไพรที่ใช้ทั้งหมด

ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

• พบบ่อย:

  • ปวดศีรษะ

  • คัดจมูกหรือเจ็บคอ

  • ท้องเสีย คลื่นไส้

• พบน้อย:

  • ภาวะน้ำตาลต่ำ (เมื่อใช้ร่วมกับ Sulfonylureas หรือ Insulin)

  • ตับอ่อนอักเสบ

  • ปวดข้อรุนแรง

  • ผื่นพุพองรุนแรง (เช่น Stevens-Johnson Syndrome)

  • อาการหัวใจล้มเหลว (เช่น เท้าบวม เหนื่อยง่าย)

• หากพบอาการรุนแรง เช่น ปวดท้องรุนแรง อาเจียน ผื่นรุนแรง หายใจลำบาก หรือบวมน้ำ ให้หยุดยาและพบแพทย์ทันที

วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียง

• รับประทานยาตามขนาดที่แพทย์สั่งและติดตามอาการอย่างใกล้ชิด

• หากปวดศีรษะไม่หายภายใน 1 สัปดาห์ ให้พักผ่อน ดื่มน้ำมากๆ ลดแอลกอฮอล์ และปรึกษาแพทย์

• พกอาหารว่างที่มีน้ำตาลสูง เช่น ลูกอม น้ำผลไม้ หากมีอาการน้ำตาลต่ำ

• หยุดยาและพบแพทย์ทันทีหากมีอาการตับอ่อนอักเสบ อาการแพ้ หรืออาการหัวใจล้มเหลว

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์มากเกินไปเพื่อลดความเสี่ยงตับอ่อนอักเสบ

• ปรึกษาแพทย์หากต้องใช้ยาอื่นร่วมด้วย

หากลืมกินยาต้องทำอย่างไร

• หากลืมรับประทานยาและยังไม่ถึงเวลารับประทานครั้งถัดไป ให้รับประทานทันทีที่จำได้

• หากใกล้ถึงเวลารับประทานครั้งถัดไป ให้ข้ามมื้อที่ลืมและรับประทานตามตารางปกติ

• ห้ามรับประทานยาครั้งละสองเท่าเพื่อชดเชย

หากรับประทานยาเกินขนาด

• หากรับประทานยาเกินขนาดและมีอาการ เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ มึนงง หรือวิตกกังวล ให้ปรึกษาแพทย์ทันที

• ติดต่อโรงพยาบาลหรือศูนย์พิษวิทยาเพื่อขอคำแนะนำ

การเก็บยา

• เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) ในที่แห้งและพ้นจากแสงแดด

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

• ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ยา

สรุป

Sitagliptin เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาโรคเบาหวานประเภท 2 โดยเพิ่มการหลั่งอินซูลินและลดการสร้างกลูโคสจากตับ มีความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลต่ำน้อยเมื่อใช้เป็นยาเดี่ยว และไม่ทำให้น้ำหนักเพิ่ม การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ โดยเฉพาะในผู้ที่มีความเสี่ยงต่อตับอ่อนอักเสบหรือโรคไต ผู้ป่วยควรตรวจการทำงานของไตและติดตามอาการอย่างสม่ำเสมอ รวมทั้งปรับพฤติกรรมควบคุมอาหารและออกกำลังกายเพื่อให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี

วันที่เรียบเรียง: 9 มิถุนายน 2568
ผู้เรียบเรียง: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภานุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

 

• ยารักษาโรคเบาหวาน
• Sulfonyl urea
• Metformin
• Glitazone
• Acarbose
• Repaglinide
• Sitagliptin
• Insulin
• SGLT2 Inhibitors
• GLP-1 Receptor
• empaglifozin
• glyxambi
• synjardy
• glybenclamide
• gliclazide