หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
GLP-1 Receptor Agonists: คู่มือการใช้งานและประโยชน์
เผยแพร่เมื่อ:
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์
GLP-1 Receptor Agonists คืออะไร
GLP-1 Receptor Agonists (GLP-1 RAs) หรือที่เรียกว่า incretin mimetics เป็นกลุ่มยาที่เลียนแบบการทำงานของฮอร์โมน Glucagon-Like Peptide-1 (GLP-1) ซึ่งผลิตจากลำไส้เพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ยานี้ได้รับการอนุมัติจาก FDA ตั้งแต่ปี 2005 (เริ่มจาก Exenatide) สำหรับรักษาเบาหวานประเภท 2 และบางตัวใช้ลดน้ำหนักหรือป้องกันโรคหัวใจ ตัวอย่างยาที่รู้จักกันดี ได้แก่ Exenatide (Byetta, Bydureon), Liraglutide (Victoza, Saxenda), Semaglutide (Ozempic, Rybelsus), และ Dulaglutide (Trulicity)
กลไกการออกฤทธิ์
GLP-1 RAs ทำงานโดย:
- กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากตับอ่อนเมื่อระดับน้ำตาลสูง (glucose-dependent)
- ยับยั้งการหลั่งกลูคากอนจากตับ ลดการปล่อยน้ำตาลเข้าสู่กระแสเลือด
- ชะลอการเคลื่อนที่ของอาหารในกระเพาะอาหาร ทำให้รู้สึกอิ่มนานขึ้นและลดการดูดซึมน้ำตาลหลังมื้ออาหาร
ยานี้มี half-life ยาวกว่า GLP-1 ธรรมชาติ เนื่องจากถูกดัดแปลงโครงสร้างให้ทนต่อการย่อยสลายโดยเอนไซม์ DPP-4 ([Mayo Clinic](https://www.mayoclinic.org))
ประเภทของ GLP-1 Receptor Agonists
GLP-1 RAs แบ่งตามระยะเวลาการออกฤทธิ์:
| ประเภท | ตัวอย่างยา | ความถี่ |
|---|---|---|
| ออกฤทธิ์สั้น | Exenatide (Byetta), Lixisenatide (Adlyxin), Oral Semaglutide (Rybelsus) | วันละ 1-2 ครั้ง |
| ออกฤทธิ์ยาว | Dulaglutide (Trulicity), Exenatide extended-release (Bydureon), Liraglutide (Victoza), Semaglutide (Ozempic) | วันละครั้งหรือสัปดาห์ละครั้ง |
แพทย์จะเลือกยาตามรูปแบบน้ำตาลในเลือดและประวัติสุขภาพของผู้ป่วย ([Diabetes UK](https://www.diabetes.org.uk))
ประโยชน์
GLP-1 RAs มีประโยชน์หลากหลาย:
- ควบคุมระดับน้ำตาล: ลด HbA1c ได้ 0.8-1.2% โดยไม่เพิ่มความเสี่ยงภาวะน้ำตาลต่ำ (ยกเว้นเมื่อใช้ร่วมกับอินซูลิน)
- ลดน้ำหนัก: ลดน้ำหนักได้ 1.5-4.9 กก. โดยเฉพาะไขมันในช่องท้อง
- สุขภาพหัวใจ: การศึกษา SUSTAIN-6 พบว่า Semaglutide ลดความเสี่ยงเหตุการณ์หลอดเลือดหัวใจร้ายแรง ได้ 26%
- สุขภาพไต: ชะลอการเสื่อมของไตในผู้ป่วยเบาหวาน
ผลข้างเคียง
ผลข้างเคียงที่พบบ่อย:
- ระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้, อาเจียน, ท้องร่วง, ท้องผูก (มักลดลงเมื่อใช้ไปนาน)
- ลดความอยากอาหาร
- ปฏิกิริยาที่จุดฉีด (สำหรับยาฉีด)
ผลข้างเคียงรุนแรง (พบน้อย):
- การอักเสบของตับอ่อน (Pancreatitis)
- ความเสี่ยงมะเร็งต่อมไทรอยด์ (พบในสัตว์ทดลอง แต่ยังไม่ยืนยันในมนุษย์)
- เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจเล็กน้อย (เฉลี่ย 3 ครั้ง/นาที)
หากมีอาการรุนแรง เช่น ปวดท้องรุนแรงหรือหายใจลำบาก ควรรีบพบแพทย์ ([Cleveland Clinic](https://my.clevelandclinic.org))
ขนาดและวิธีการใช้ยา
ขนาดยาขึ้นอยู่กับยาและสภาพผู้ป่วย ควรเริ่มด้วยขนาดต่ำและค่อยๆ ปรับเพิ่ม:
| ยา | ขนาดเริ่มต้น | ความถี่ | ปรับขนาด (ถ้าจำเป็น) |
|---|---|---|---|
| Exenatide (Byetta) | 5 ไมโครกรัม | วันละ 2 ครั้ง | เพิ่มเป็น 10 ไมโครกรัม |
| Liraglutide (Victoza) | 0.6 มก. | วันละครั้ง | เพิ่มเป็น 1.2-1.8 มก. |
| Semaglutide (Ozempic) | 0.25 มก. | สัปดาห์ละครั้ง | เพิ่มเป็น 0.5-1 มก. |
| Dulaglutide (Trulicity) | 0.75 มก. | สัปดาห์ละครั้ง | เพิ่มเป็น 1.5-4.5 มก. |
| Oral Semaglutide (Rybelsus) | 3 มก. | วันละครั้ง | เพิ่มเป็น 7-14 มก. |
ยาฉีดใต้ผิวหนังที่ท้อง, ต้นขา, หรือต้นแขน ยกเว้น Rybelsus เป็นยาเม็ด ควรใช้ร่วมกับอาหารคาร์โบไฮเดรตต่ำและออกกำลังกาย ([Drugs.com](https://www.drugs.com))
การใช้ร่วมกับยาอื่น
GLP-1 RAs มักใช้ร่วมกับ:
- Metformin: ยาเลือกแรกสำหรับเบาหวานประเภท 2
- อินซูลินหรือ Sulfonylureas: อาจเพิ่มความเสี่ยงภาวะน้ำตาลต่ำ ต้องติดตามอย่างใกล้ชิด
การชะลอการย่อยอาจกระทบการดูดซึมยาอื่น ควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่ ([Mayo Clinic](https://www.mayoclinic.org))
ข้อห้ามและข้อควรระวัง
- ไม่ใช้ในเบาหวานประเภท 1
- หลีกเลี่ยงในผู้มีประวัติมะเร็งต่อมไทรอยด์ (Medullary Thyroid Carcinoma) หรือ Multiple Endocrine Neoplasia syndrome type 2
- ใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ป่วยโรคไตหรือตับ
- หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรควรปรึกษาแพทย์ (ประเภท C)
- หยุดยาชั่วคราวก่อนผ่าตัดใหญ่หรือเมื่อป่วยหนัก
วิธีเก็บรักษา
- เก็บในตู้เย็น (2-8°C) ก่อนเปิดใช้
- หลังเปิดใช้ เก็บที่อุณหภูมิห้อง (ไม่เกิน 30°C) ไม่เกิน 30 วัน
- เก็บให้พ้นมือเด็กและแสงแดด
สรุป
GLP-1 Receptor Agonists เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาเบาหวานประเภท 2, ลดน้ำหนัก, และป้องกันโรคหัวใจและไต ควรใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์และระวังผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้หรือภาวะน้ำตาลต่ำ ข้อมูลนี้ไม่สามารถทดแทนคำแนะนำจากแพทย์ได้