การตรวจการทำงานของไต:เป็นการค้นหาผู้ป่วยโรคไตระยะแรก

ร่างกายของคนเรามีไตสองข้าง หาเป็นการกเหลือไตข้างเดียวก็ยังสามารถดำรงชีวิตได้ ไตมีหน้าที่หลายประการที่ทำให้สุขภาพดี เมื่อ nephrons (หน่วยเล็กที่สุดของไต)เสื่อมจะทำให้การกรองน้ำและของเสียลดลง ซึ่งจะทำให้เกิดการคั่งของน้ำและเกลือแร่ โรคไตที่เริ่มเป็นจะไม่มีอาการ จนกระทั่งการทำงานของไตลดลงระดับหนึ่งจึงจะเกดอาการ

ดังนั้นจึงจำเป็นจะต้องตรวจการทำงานของไต เพื่อที่จะได้ทราบว่าเป็นโรคไตตั้งแต่เริ่มเป็น

• ไตของท่านอาจจะเสื่อมถึงร้อยละ 90 โดยที่ไม่มีอาการ แต่ก็ไม่อาจจะรักษาให้ไตกลับคืนมาสู่ปกติ
• คนทั่วไปจะยังคงมีชีวิตปกติสุขแม้ว่าหน้าที่การทำงานของไตจะเหลือเพียงร้อยละ 20
• อาการเริ่มต้นที่สำคัญคือ เหนื่อยง่าย เพลีย คันตามตัว
• เมื่อไตเสื่อมมากขึ้นจะมีอาการเปลี่ยนแปลงทางปัสสาวะ(ปัสสาวะลดลง สีปัสสาวะเปลี่ยน มีหนอง หรือมีเม็ดเลือดแดงในปัสสาวะ)เบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน
• อาการอื่นๆได้แก่บวมเท้า ชาปลายมือปลายเท้า(จากอาการบวม)

ดังนั้นจะเห็นว่าหากเป็นโรคไตแล้วจะดำเนินไปสู่ไตวายเรื้อรัง โรคไตบางโรคสามารถป้องกันได้หากเจอตั้งแต่เริ่มเป็นโรค

การตรวจวินิจฉัยโรคไต: รู้ทันภัยเงียบด้วย 3 การตรวจสำคัญ (eGFR, โปรตีนรั่ว)

โรคไตเป็นภัยเงียบที่น่ากลัว เพราะในระยะแรกเริ่มที่ไตค่อยๆ เสื่อมลงมักไม่มีอาการแสดงใดๆ เลย กว่าผู้ป่วยจะรู้สึกผิดปกติ การทำงานของไตก็อาจลดลงไปมากกว่าครึ่งแล้ว ดังนั้น การตรวจคัดกรองและวินิจฉัยโรคไตตั้งแต่เนิ่นๆ จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในกลุ่มผู้มีความเสี่ยง

การวินิจฉัยโรคไตในปัจจุบันไม่ใช่เรื่องยุ่งยากหรือน่ากลัว และอาศัยการตรวจพื้นฐานเพียงไม่กี่อย่าง ก็สามารถประเมินสุขภาพไตของคุณได้อย่างแม่นยำ บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจในแต่ละขั้นตอน

---

ใครบ้างที่ควรตรวจสุขภาพไตเป็นประจำ?

หากคุณอยู่ในกลุ่มเสี่ยงเหล่านี้ ควรเข้ารับการตรวจเลือดและปัสสาวะเพื่อประเมินการทำงานของไตเป็นประจำทุกปี:

• ผู้ป่วยโรคเบาหวาน

• ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง

• ผู้ที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคไต

• ผู้สูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป)

• ผู้ที่มีภาวะอ้วน หรือมีโรคหัวใจและหลอดเลือด

• ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นประจำ

• ผู้ที่ใช้ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs หรือสมุนไพรบางชนิดต่อเนื่องเป็นเวลานาน

---

3 การตรวจพื้นฐาน: หัวใจของการวินิจฉัยโรคไต

การวินิจฉัยโรคไตในเบื้องต้นจะอาศัยการตรวจหลัก 3 อย่าง ที่ทำงานร่วมกันเหมือนจิ๊กซอว์เพื่อสร้างภาพรวมสุขภาพไตที่สมบูรณ์

1. การตรวจปัสสาวะ (Urinalysis): หน้าต่างสู่สุขภาพไต

การตรวจปัสสาวะสามารถบอกถึง "ความเสียหาย" ของหน่วยกรองไตได้ เปรียบเสมือนการส่องดูว่า "ตะแกรง" กรองของเสียของเรารั่วหรือไม่ โดยจะดู 2 ค่าหลัก:

• การตรวจปัสสาวะ Urinalysis เป็นการตรวจปัสสาวะทั่วๆไปซึ่งจะตรวจหาเม็ดเลือดแดง การติดเชื้อ สี น้ำตาลในปัสสาวะ

  การตรวจหาโปรตีนอัลบูมิน (Albuminuria หรือ Proteinuria): โดยปกติไตที่แข็งแรงจะเก็บโปรตีนไว้ในร่างกาย แต่หากหน่วยกรองไตเสียหาย โปรตีนจะรั่วออกมาในปัสสาวะ การพบโปรตีนในปัสสาวะ (โดยเฉพาะอาการ "ปัสสาวะเป็นฟอง" ที่เป็นสัญญาณเตือน) เป็นหนึ่งในตัวบ่งชี้แรกสุดของโรคไต มีวิธีการวัดปริมาณไข่ขาวในปัสสาวะสองวิธีได้แก่ UACR และ UPCR

• การตรวจหาเม็ดเลือดแดง (Hematuria): การพบเม็ดเลือดแดงในปัสสาวะ บ่งชี้ว่าอาจมีการอักเสบ, การติดเชื้อ, นิ่ว หรือความผิดปกติอื่นๆ ในระบบทางเดินปัสสาวะ

• การตรวจปัสสาวะ

  • ค่า Albumin Creatinine Ratio เป็นการวัดปริมาณโปรตีนซึ่งส่วนใหญ่เป็น albumin ที่รั่วเข้าไปในปัสสาวะเนื่องจากไตเสื่อมอ่านเรื่องโปรตีนในปัสาวะ

2. การตรวจเลือด (Blood Test): วัดประสิทธิภาพการทำงานของไต

การตรวจเลือดจะบอกว่าไตของเราทำหน้าที่กำจัดของเสียได้ "ดีแค่ไหน"

• ค่าครีเอตินิน(Creatinine) และ eGFR (estimated Glomerular Filtration Rate): eGFR คือตัวเลขที่สำคัญที่สุดในการประเมินการทำงานของไต ครีเอตินินคือของเสียที่เกิดจากการทำงานของกล้ามเนื้อซึ่งไตมีหน้าที่กำจัดทิ้ง แพทย์จะนำค่าครีเอตินินในเลือดมาคำนวณร่วมกับอายุและเพศ เพื่อประเมินออกมาเป็นค่า eGFR ซึ่งบอกเป็นเปอร์เซ็นต์ประสิทธิภาพการกรองของไต

  • eGFR > 90: การทำงานของไตปกติ

  • eGFR 60-89: ไตเริ่มเสื่อมเล็กน้อย

  • eGFR < 60 (เป็นเวลามากกว่า 3 เดือน): วินิจฉัยว่าเป็น โรคไตเรื้อรัง

• ค่า BUN (Blood Urea Nitrogen): เป็นค่าของเสียอีกชนิดหนึ่งที่มาจากการย่อยสลายโปรตีน มักใช้ดูประกอบกับค่าครีเอตินิน

3. การวัดความดันโลหิต

ความดันโลหิตสูงเป็นทั้งสาเหตุและผลของโรคไต การวัดความดันโลหิตจึงเป็นส่วนสำคัญในการประเมินเสมอ

---

การตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม: เมื่อต้องการข้อมูลเชิงลึก

หากผลการตรวจพื้นฐานพบความผิดปกติ แพทย์อาจสั่งตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงและวางแผนการรักษา

• การตรวจทางรังสีวิทยา (Imaging Tests):

  • อัลตราซาวด์ (Kidney Ultrasound): เป็นการตรวจแรกๆ ที่มักทำเพื่อดูขนาด, รูปร่างของไต และตรวจหานิ่ว, ถุงน้ำ (ซีสต์), หรือภาวะทางเดินปัสสาวะอุดตัน เป็นวิธีที่ง่ายและไม่เจ็บ

  • ซีทีสแกน (CT Scan) หรือ เอ็มอาร์ไอ (MRI): ใช้ในกรณีที่ต้องการภาพที่มีรายละเอียดสูงขึ้น เพื่อประเมินก้อนเนื้อหรือความผิดปกติที่ซับซ้อน

• การเจาะชิ้นเนื้อไต (Kidney Biopsy): ถือเป็นมาตรฐานทองคำ (Gold Standard) ในการวินิจฉัยโรคไตบางชนิด โดยเฉพาะโรคไตอักเสบ (Glomerulonephritis) ที่ไม่ทราบสาเหตุชัดเจน แพทย์จะใช้เข็มขนาดเล็กเจาะผ่านผิวหนังบริเวณหลังเพื่อเก็บตัวอย่างชิ้นเนื้อไตขนาดเล็กมากไปตรวจทางพยาธิวิทยา เพื่อระบุชนิดของโรคและวางแผนการรักษาที่จำเพาะเจาะจง

สรุปผลการวินิจฉัย: แพทย์ประเมินโรคไตอย่างไร?

แพทย์จะนำผลการตรวจทั้งหมดมาประกอบกัน โดยใช้ ค่า eGFR (ประสิทธิภาพการทำงาน) ร่วมกับ ระดับการรั่วของโปรตีนในปัสสาวะ (ความเสียหาย) เพื่อประเมิน "ระยะของโรคไต" และความเสี่ยงในการดำเนินไปสู่ภาวะไตวาย

การตรวจพบโรคไตตั้งแต่ระยะแรกที่ eGFR ยังไม่ต่ำมาก และยังไม่มีโปรตีนรั่วหรือมีเพียงเล็กน้อย จะช่วยให้การรักษาเพื่อชะลอความเสื่อมของไตได้ผลดีที่สุด ดังนั้น อย่ารอให้มีอาการ "อย่าเดา แต่จงไปตรวจ"

โรคไตเรื้อรัง ระยะของโรคไตเรื้อรัง ข้อควรปฏิบัติของผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังอาหารที่ต้องระวังสำหรับผู้ป่วยโรคไต

อัตรากรองของไต | Creatinin | BUN | การตรวจปัสสาวะ | การตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะ | การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด | การตรวจไขมันในเลือด | การตรวจเกลือแร่ | แคลเซี่ยม

วันที่ 23/1/2566

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

 

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

 

• CBC
• การตรวจปัสสาวะ
• การตรวจเกลือแร่ของเลือด
• การตรวจอุจาระ
• Glucose
• การตรวจหาไขมันCholesterol
• การทำงานของไต
• การทำงานของตับ
• การทำงานของไทรอยด์
• การตรวจหาสารบ่งบอกมะเร็ง
• ไวรัสตับอักเสบ บี
• การตรวจหัวใจ
• การตรวจแร่ธาตุในร่างกาย
• แคลเซี่ยม
• การตรวจการแข็งตัวของเลือด
• การตรวจเกี่ยวกับภูมิ
• ESR