UACR คืออะไร? การตรวจปัสสาวะที่จับสัญญาณ "โรคไต" ได้ตั้งแต่ระยะแรก

ท่ามกลางการตรวจสุขภาพมากมาย มีการตรวจหนึ่งที่เปรียบเสมือน “แว่นขยาย” ส่องหาความผิดปกติของไตได้ไวที่สุด นั่นคือ UACR หรือ Urine Albumin to Creatinine Ratio การตรวจนี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะสามารถตรวจจับสัญญาณความเสียหายของไตได้ตั้งแต่ในระยะที่ยังไม่มีอาการใดๆ แสดงออกมา และค่าเลือดอื่นๆ ยังอยู่ในเกณฑ์ปกติ

การทำความเข้าใจความสำคัญของการตรวจ UACR จะช่วยให้คุณ โดยเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยง สามารถดูแลและปกป้องไตของคุณได้ก่อนที่ปัญหาจะลุกลาม

---

UACR คืออะไร และวัดไปเพื่ออะไร?

UACR คือ อัตราส่วนระหว่างปริมาณโปรตีนอัลบูมิน (Albumin) ต่อปริมาณครีเอตินิน (Creatinine) ในปัสสาวะ

เพื่อให้เข้าใจง่ายขึ้น ลองนึกภาพตามนี้:

• อัลบูมิน (Albumin): คือโปรตีนชนิดหนึ่งที่มีขนาดโมเลกุลใหญ่ ซึ่งปกติแล้วไตที่แข็งแรงจะทำหน้าที่เหมือน "ตะแกรง" คุณภาพดี ที่จะกรองของเสียทิ้ง แต่จะ เก็บโปรตีนอัลบูมินไว้ในร่างกาย ไม่ปล่อยให้เล็ดลอดออกมากับปัสสาวะ

• ครีเอตินิน (Creatinine): คือของเสียที่ร่างกายขับออกมาในปัสสาวะในอัตราที่ค่อนข้างคงที่ตลอดทั้งวัน

ทำไมต้องวัดเป็น "อัตราส่วน"?

ความเข้มข้นของปัสสาวะในแต่ละช่วงของวันนั้นไม่เท่ากัน (ขึ้นอยู่กับการดื่มน้ำ) การวัดปริมาณอัลบูมินเพียงอย่างเดียวอาจให้ผลที่ไม่แม่นยำ แพทย์จึงนำปริมาณอัลบูมินมาหารด้วยครีเอตินิน เพื่อเป็นการ "ปรับมาตรฐาน" ของตัวอย่างปัสสาวะ ทำให้ได้ค่าที่แม่นยำและน่าเชื่อถือ ไม่ว่าคุณจะเก็บปัสสาวะในตอนเช้าหรือตอนบ่ายก็ตาม

ดังนั้น ค่า UACR ที่สูง จึงบ่งชี้ว่า "ตะแกรง" ของไตคุณเริ่มเสียหายและมีการรั่วของโปรตีนอัลบูมินออกมาในปัสสาวะ ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนแรกสุดของโรคไตเรื้อรัง โดยเฉพาะโรคไตที่เกิดจากเบาหวานและความดันโลหิตสูง

---

การแปลผลค่า UACR

ค่า UACR จะถูกรายงานในหน่วย มิลลิกรัมต่อกรัม (mg/g) และสามารถแบ่งระดับความรุนแรงของการรั่วของโปรตีนได้ดังนี้:

ค่า UACR (mg/g)	ระดับการรั่วของโปรตีน	ความหมายและการดูแล
< 30	ปกติ (Normal)	การทำงานของไตยังดี ไม่พบการรั่วของโปรตีนที่ผิดปกติ ควรตรวจติดตามปีละครั้งในกลุ่มเสี่ยง
30 - 300	รั่วในระดับน้อย (Moderately Increased Albuminuria)	สัญญาณเตือนระยะแรกที่สำคัญที่สุด! บ่งชี้ว่าไตเริ่มมีความเสียหาย ควรปรึกษาแพทย์เพื่อควบคุมปัจจัยเสี่ยง (เบาหวาน, ความดัน) อย่างเข้มงวด และอาจต้องเริ่มยาบางชนิดเพื่อปกป้องไต
> 300	รั่วในระดับมาก (Severely Increased Albuminuria)	บ่งชี้ว่าไตมีความเสียหายค่อนข้างมาก มีความเสี่ยงสูงที่การทำงานของไตจะเสื่อมลงอย่างรวดเร็ว จำเป็นต้องได้รับการดูแลรักษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญอย่างใกล้ชิด

---

ใครที่ควรได้รับการตรวจ UACR?

การตรวจ UACR เป็นการตรวจคัดกรองที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในบุคคลกลุ่มต่อไปนี้ และควรตรวจเป็นประจำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง:

• ผู้ป่วยโรคเบาหวาน (ทั้งชนิดที่ 1 และ 2): นี่คือกลุ่มที่สำคัญที่สุด เพราะโรคไตจากเบาหวานเป็นสาเหตุอันดับหนึ่งของภาวะไตวาย

• ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง

• ผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป

• ผู้ที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคไต

• ผู้ที่เป็นโรคหัวใจและหลอดเลือด

ขั้นตอนการตรวจ UACR

การตรวจ UACR นั้นง่าย สะดวก และไม่เจ็บตัวเลย

1. การเตรียมตัว: ไม่จำเป็นต้องงดน้ำหรืออาหาร สามารถทำกิจกรรมได้ตามปกติ

2. การเก็บตัวอย่าง: คุณจะได้รับกระปุกปลอดเชื้อเพื่อเก็บปัสสาวะ โดยทั่วไปแนะนำให้เก็บปัสสาวะในช่วงเช้าหลังตื่นนอน (First morning urine) เพราะมีความเข้มข้นที่สุด แต่ก็สามารถเก็บในช่วงเวลาอื่นของวันได้เช่นกัน

3. การส่งตรวจ: นำตัวอย่างปัสสาวะส่งห้องปฏิบัติการเพื่อทำการวิเคราะห์

สรุป:

การตรวจ UACR ไม่ใช่การตรวจที่ซับซ้อน แต่ให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับสุขภาพไตได้อย่างมหาศาล มันสามารถค้นพบ "รอยรั่ว" ที่มองไม่เห็นได้ก่อนที่ค่าการทำงานของไต (eGFR) จะเริ่มลดลงเสียอีก การตรวจพบความผิดปกติตั้งแต่ระยะที่โปรตีนเริ่มรั่วเพียงเล็กน้อย (UACR 30-300) และให้การรักษาอย่างทันท่วงที คือโอกาสทองในการชะลอการดำเนินโรคและปกป้องไตของคุณให้แข็งแรงไปได้อีกนาน

การดูแลเมื่อ UACR สูง uacr ข้อแตกต่างระหว่าง uacr และ upcr upcr

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว