หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
UACR vs UPCR: ความแตกต่างและการใช้ตรวจโปรตีนในปัสสาวะ
คำตอบสั้นๆ คือ:
-
UACR ใช้สำหรับ "การคัดกรองและตรวจจับโรคไตระยะแรกเริ่ม" (Screening & Early Detection)
-
UPCR ใช้สำหรับ "การประเมินปริมาณและติดตามโรคไตที่มีโปรตีนรั่วในระดับมากแล้ว" (Quantifying & Monitoring)
เพื่อให้เห็นภาพชัดเจน เรามาเจาะลึกในรายละเอียดกันครับ
ทำความเข้าใจพื้นฐานก่อน
-
Albumin (อัลบูมิน): เป็นโปรตีน "ชนิดเดียว" ที่มีขนาดเล็กที่สุดและพบมากที่สุดในเลือด ไตที่เริ่มเสื่อมจะรั่วโปรตีนชนิดนี้ออกมาก่อนเป็นอันดับแรก
-
Total Protein (โปรตีนรวม): คือโปรตีนทุกชนิดในเลือดรวมกัน ซึ่งมีทั้ง Albumin และโปรตีนอื่นๆ ที่มีขนาดใหญ่กว่า (เช่น Globulins)
🔬 UACR (Urine Albumin to Creatinine Ratio): แว่นขยายสำหรับตรวจจับไตเสื่อมระยะแรก
UACR คืออะไร?
เป็นการตรวจที่วัด "โปรตีนอัลบูมินโดยเฉพาะ" ในปัสสาวะ แล้วนำมาเทียบเป็นอัตราส่วนกับครีเอตินิน
ความไว (Sensitivity):
มีความไวสูงมาก สามารถตรวจจับการรั่วของอัลบูมินในปริมาณน้อยๆ ได้ (เรียกว่า Microalbuminuria) ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนแรกสุดของความเสียหายต่อหน่วยไต (Glomerulus)
** analogy เปรียบเทียบ:** UACR เปรียบเสมือน "เครื่องตรวจจับควัน (Smoke Detector)" มันสามารถส่งเสียงเตือนได้ตั้งแต่เริ่มมีควันไฟเพียงเล็กน้อย ก่อนที่ไฟจะลุกลามใหญ่โต
สถานการณ์ที่แพทย์จะเลือกใช้ UACR:
-
การตรวจคัดกรองประจำปีในกลุ่มเสี่ยงสูง (Annual Screening):
-
ผู้ป่วยโรคเบาหวาน: นี่คือข้อบ่งชี้ที่สำคัญที่สุดและเป็นมาตรฐานการดูแล
-
ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง: เพื่อตรวจหาภาวะแทรกซ้อนที่ไตตั้งแต่เนิ่นๆ
-
ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคไต
-
-
การประเมินความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด: ค่า UACR ที่สูงขึ้นสัมพันธ์กับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของโรคหัวใจและหลอดเลือด
-
การติดตามผลการรักษาในระยะเริ่มต้น: เพื่อดูว่ายาที่ให้ไป (เช่น ยาลดความดันกลุ่ม ACEi/ARBs) สามารถลดการรั่วของอัลบูมินได้หรือไม่
🧬 UPCR (Urine Protein to Creatinine Ratio): เครื่องมือวัดขนาดความเสียหายของโรคไต
UPCR คืออะไร?
เป็นการตรวจที่วัด "โปรตีนทุกชนิด" ที่รั่วออกมาในปัสสาวะ แล้วนำมาเทียบเป็นอัตราส่วนกับครีเอตินิน
ความไว (Sensitivity):
มีความไวน้อยกว่า UACR ในการตรวจจับโปรตีนปริมาณน้อยๆ การตรวจด้วยแถบตรวจ (Dipstick) แบบธรรมดาจะตรวจพบโปรตีนก็ต่อเมื่อมีการรั่วในระดับที่มากแล้ว (Overt Proteinuria) ซึ่ง UPCR จะเข้ามาช่วยบอกปริมาณที่แน่นอน
** analogy เปรียบเทียบ:** UPCR เปรียบเสมือน "เครื่องวัดความร้อนของเปลวไฟ (Fire Alarm & Thermometer)" มันจะดังเมื่อไฟลุกไหม้ขึ้นมาแล้ว และสามารถบอกได้ว่าไฟนั้นรุนแรงแค่ไหน
สถานการณ์ที่แพทย์จะเลือกใช้ UPCR:
-
เมื่อตรวจพบโปรตีนรั่วในปริมาณมากแล้ว: หากผลตรวจปัสสาวะเบื้องต้น (Urinalysis) พบว่ามีโปรตีนรั่วในระดับ 2+ หรือ 3+ หรือค่า UACR สูงมาก (> 300 mg/g) แพทย์จะสั่งตรวจ UPCR เพื่อ "วัดปริมาณโปรตีนรวมที่รั่วทั้งหมด" ซึ่งจะช่วยในการวินิจฉัยและประเมินความรุนแรงของโรค
-
การวินิจฉัยและติดตามโรคไตอักเสบ (Glomerulonephritis):
-
ในโรคไตบางชนิด เช่น Nephrotic Syndrome, Lupus Nephritis (โรคไตจาก SLE) ไตจะมีการรั่วของโปรตีน "ทุกชนิด" ไม่ใช่แค่เพียงอัลบูมิน ในปริมาณมหาศาล การใช้ UPCR จะสะท้อนความรุนแรงของโรคได้ดีกว่า
-
-
การติดตามการตอบสนองต่อการรักษาในโรคที่มีโปรตีนรั่วมากๆ: เพื่อดูว่าการรักษาด้วยยากดภูมิคุ้มกันหรือสเตียรอยด์ สามารถลดปริมาณโปรตีนที่รั่วทั้งหมดลงได้มากน้อยเพียงใด
ตารางเปรียบเทียบเพื่อให้เห็นภาพชัดเจน
| คุณสมบัติ | ✅ UACR | ⚠️ UPCR |
| สิ่งที่วัด | โปรตีนอัลบูมิน (ชนิดเดียว) | โปรตีนรวม (ทุกชนิด) |
| วัตถุประสงค์หลัก | การคัดกรอง (Screening), ตรวจจับระยะแรก | การวัดปริมาณ (Quantifying), ติดตามโรคที่รุนแรง |
| ความไว | สูงมาก สำหรับโปรตีนรั่วปริมาณน้อย | ต่ำ สำหรับโปรตีนรั่วปริมาณน้อย |
| ใช้เมื่อไหร่ | ในผู้ป่วยเบาหวาน/ความดันสูงที่ยังไม่มีอาการ | เมื่อทราบแล้วว่ามีโปรตีนรั่วมาก หรือสงสัยโรคไตอักเสบ |
| เปรียบเสมือน | เครื่องตรวจจับควัน | เครื่องวัดความร้อนของไฟ |
สรุป: โดยทั่วไปแล้ว ในการตรวจสุขภาพหรือคัดกรองโรคไตในผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง แพทย์จะเริ่มต้นด้วย UACR เสมอ เพราะเป็นเครื่องมือที่ดีที่สุดในการ "หาให้เจอ" ตั้งแต่เนิ่นๆ แต่ถ้า "เจอแล้ว" และพบว่าเป็นปัญหาใหญ่ หรือสงสัยโรคที่ซับซ้อนกว่านั้น แพทย์จึงจะใช้ UPCR เพื่อ "วัดขนาด" ของปัญหานั้นต่อไปครับ
UPCR มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะ แต่บทบาทของมันจะแตกต่างและเสริมกันกับการตรวจ UACR ที่เราคุยกันไปก่อนหน้านี้ครับ
เพื่อให้เข้าใจง่ายที่สุด ให้คิดแบบนี้ครับ:
-
UACR คือ "เครื่องตรวจจับควัน" สำหรับโรคไตจากเบาหวาน (ตรวจหาโปรตีน อัลบูมิน ซึ่งเป็นโปรตีนตัวแรกๆ ที่รั่วออกมา)
-
UPCR คือ "เครื่องวัดปริมาณความเสียหาย" (ตรวจหา โปรตีนรวมทุกชนิด)
UPCR (Urine Protein-to-Creatinine Ratio) คืออะไร?
UPCR คือการตรวจวัด อัตราส่วนของโปรตีนรวมทั้งหมดต่อครีเอตินินในปัสสาวะ
-
Protein (P): หมายถึงโปรตีนทุกชนิดในปัสสาวะ ไม่ใช่แค่โปรตีนอัลบูมิน
-
Creatinine (CR): คือครีเอตินิน ซึ่งใช้เป็นตัวเปรียบเทียบเพื่อลดความคลาดเคลื่อนจากความเข้มข้นของปัสสาวะเช่นเดียวกันกับ UACR
บทบาทของ UPCR แตกต่างจาก UACR อย่างไร?
| คุณสมบัติ | UACR (Urine Albumin-to-Creatinine Ratio) | UPCR (Urine Protein-to-Creatinine Ratio) |
| สิ่งที่วัด | โปรตีน "อัลบูมิน" ชนิดเดียว | "โปรตีนรวม" ทุกชนิด |
| ความไวในการตรวจ | ไวมาก สามารถตรวจจับโปรตีนรั่วในปริมาณน้อยๆ ได้ | ไวน้อยกว่า จะตรวจพบเมื่อมีโปรตีนรั่วออกมาในปริมาณมากแล้ว |
| บทบาทหลัก | การตรวจคัดกรอง (Screening) เพื่อค้นหาภาวะเบาหวานลงไตใน ระยะเริ่มต้น | การประเมินความรุนแรงและติดตามการรักษา ในผู้ป่วยที่เป็นโรคไตแล้ว หรือสงสัยโรคไตจากสาเหตุอื่นที่ไม่ใช่เบาหวาน |
สรุปบทบาทของ UPCR
-
ใช้ประเมินปริมาณโปรตีนที่รั่วทั้งหมด: ในกรณีที่ตรวจพบว่ามีโปรตีนรั่วในระดับที่มากแล้ว (Macroalbuminuria หรือ UACR > 300 mg/g) แพทย์อาจใช้ UPCR เพื่อติดตามปริมาณโปรตีนที่สูญเสียไปทั้งหมด ซึ่งจะสะท้อนความรุนแรงของโรคไตได้ดีกว่า
-
ใช้ในโรคไตชนิดอื่น: โรคไตบางชนิดที่ไม่ได้เกิดจากเบาหวาน อาจมีการรั่วของโปรตีนชนิดอื่นที่ไม่ใช่อัลบูมิน ในกรณีนี้ การตรวจ UPCR จะให้ข้อมูลที่ครอบคลุมกว่า
-
ใช้ติดตามการรักษา: หลังจากให้การรักษาโรคไตแล้ว แพทย์อาจใช้ UPCR เพื่อดูการตอบสนองว่าปริมาณโปรตีนที่รั่วโดยรวมลดลงหรือไม่
ดังนั้น สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน การตรวจคัดกรองประจำปีจะเริ่มต้นด้วย UACR เสมอ เพราะเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการตรวจจับความผิดปกติตั้งแต่เนิ่นๆ ส่วน UPCR จะมีบทบาทเสริมเข้ามาในกรณีที่ตรวจพบความผิดปกติที่รุนแรงแล้ว หรือเมื่อแพทย์ต้องการข้อมูลเกี่ยวกับโปรตีนชนิดอื่นๆ
การดูแลเมื่อ UACR สูง uacr ข้อแตกต่างระหว่าง uacr และ upcr upcr
ทบทวนวันที่
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว