ทบทวนวันที่: 18 เมษายน 2568
โดย: ทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคไต
เอกสารอ้างอิง
ข้อมูลในบทความนี้ผ่านการทบทวน (review) จากแหล่งที่น่าเชื่อถือ:
หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
โปรตีนในปัสสาวะ (Proteinuria): สัญญาณเตือนโรคไตจากเบาหวานและความดันสูง
ปัสสาวะของคุณเคยเป็นฟองคล้ายฟองเบียร์ หรือรู้สึกขาบวมโดยไม่ทราบสาเหตุหรือไม่? ภาวะ โปรตีนในปัสสาวะ (Proteinuria) อาจเป็นสัญญาณเตือนสำคัญจากร่างกาย โดยเฉพาะหากคุณมีโรคประจำตัวอย่าง เบาหวาน หรือ ความดันโลหิตสูง บทความนี้จะให้ข้อมูลที่จำเป็นทั้งหมดเกี่ยวกับภาวะนี้ ตั้งแต่สาเหตุ อาการ การตรวจวินิจฉัย ไปจนถึงวิธีป้องกันและดูแล เพื่อปกป้องสุขภาพไตของคุณในระยะยาว
โปรตีนในปัสสาวะคืออะไร?
โปรตีนในปัสสาวะ คือภาวะที่มีโปรตีน โดยเฉพาะ อัลบูมิน (Albumin) รั่วออกมาในปัสสาวะมากกว่าค่าปกติ โดยปกติแล้ว ไตของเรามีหน่วยกรองขนาดเล็ก (Glomeruli) ทำหน้าที่กรองของเสียออกจากเลือด แต่จะเก็บโปรตีนที่จำเป็นไว้ในร่างกาย หากหน่วยกรองเหล่านี้เสียหายจากโรคเบาหวาน, ความดันโลหิตสูง, หรือการอักเสบ โปรตีนก็จะสามารถรั่วออกมาในปัสสาวะได้
การตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะอย่างต่อเนื่อง (Persistent Proteinuria) เป็นสัญญาณเตือนแรกสุดของ โรคไตเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease - CKD) ซึ่งหากไม่ได้รับการดูแลรักษา อาจนำไปสู่ภาวะไตวายได้ในที่สุด
สาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดโปรตีนในปัสสาวะ
-
โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus): เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด ระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงเป็นเวลานานจะทำลายหลอดเลือดฝอยในหน่วยกรองของไตโดยตรง (Diabetic Nephropathy)
-
ความดันโลหิตสูง (Hypertension): แรงดันในหลอดเลือดที่สูงจะสร้างความเสียหายต่อหน่วยกรองของไต ทำให้โปรตีนรั่วออกมา
-
โรคไตอักเสบ (Glomerulonephritis): เกิดจากการอักเสบของหน่วยกรองไต ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากโรคแพ้ภูมิตัวเอง (เช่น SLE) หรือการติดเชื้อ
-
ปัจจัยชั่วคราว (Transient Proteinuria):การติดเชื้อ เช่น ทางเดินปัสสาวะ (UTI) หรือการติดเชื้อทั่วไป อาจทำให้เกิด transient proteinuria ซึ่งหายได้เมื่อรักษาการติดเชื้อ แพทย์จะทบทวน (review) ผลการตรวจปัสสาวะด้วยกล้องจุลทรรศน์เพื่อหาแบคทีเรียหรือเม็ดเลือดขาว และนำเสนอ (offer) การรักษาด้วยยาปฏิชีวนะ
อาการที่ควรสังเกต
ในระยะแรกที่มีโปรตีนรั่วในปริมาณน้อย มักจะ ไม่มีอาการใดๆ เลย แต่เมื่อโปรตีนรั่วออกมาในปริมาณมากขึ้น อาจพบอาการต่อไปนี้:
-
ปัสสาวะเป็นฟอง (Foamy Urine): เป็นอาการที่จำเพาะที่สุด ลักษณะคล้ายฟองเบียร์ที่ไม่หายไปง่ายๆ
-
อาการบวม (Edema): เกิดจากการสูญเสียโปรตีนอัลบูมิน ซึ่งทำหน้าที่อุ้มน้ำไว้ในหลอดเลือด มักจะบวมที่บริเวณเท้า, ข้อเท้า, หรือรอบดวงตาในตอนเช้า
-
อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
การตรวจวินิจฉัย: ค้นหาโปรตีนที่รั่ว
การวินิจฉัยภาวะโปรตีนในปัสสาวะทำได้หลายวิธี:
การตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะมีได้หลายวิธี:
| ระดับ | UPCR (mg/g) | UPCR (mg/mmol) | เทียบ UACR (mg/g) |
|---|---|---|---|
| ปกติหรือสูงเล็กน้อย | น้อยกว่า150 | น้อยกว่า15 | น้อยกว่า30 |
| สูงปานกลาง | 150–500 | 15–50 | 30–300 |
| สูงมาก | มากกว่า500 | มากกว่า50 | มากกว่า300 |
เมื่อแพทย์พบโปรตีนในปัสสาวะ จะทำอะไรต่อ?
หากแพทย์ทบทวน (review) ผลการตรวจปัสสาวะ 2–3 ครั้งและยืนยัน persistent proteinuria (พบโปรตีนทุกครั้ง) จะดำเนินการดังนี้:
ปัจจัยที่มีผลต่อโปรตีนในปัสสาวะ
หากตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะก็ไม่ได้หมายความถึงจะเป็นโรคไตเพราะมีหลายภาวะที่ทำให้ตรวจปัสสาวะแล้วพบโปรตีน ปัจจัยดังกล่าวได้แก่
ดังนั้นเมื่อตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะแล้วจะต้องหาปัจจัยต่างๆเหล่านี้และแก้ไขและตรวจปัสสาวะซ้ำ
สาเหตุอื่น: รวมถึงโรคไตเรื้อรัง, กลุ่มอาการเนฟโฟรติก, โรคแพ้ภูมิตัวเอง (เช่น SLE), หรือปัจจัยชั่วคราว เช่น การออกกำลังกายหนัก, ไข้, หรือการตั้งครรภ์
กลุ่มเสี่ยงต่อโปรตีนในปัสสาวะ
กลุ่มที่ต้องตรวจปัสสาวะเพื่อหาโปรตีนได้แก่:
การดูแลเมื่อพบโปรตีนในปัสสาวะ
หากแพทย์ทบทวน (review) และยืนยันว่าคุณมี proteinuria จากเบาหวาน ความดัน หรือการติดเชื้อ การดูแลที่เหมาะสมจะช่วยชะลอการลุกลามของโรคไตและลดความเสี่ยงโรคหัวใจ:
ค่าโปรตีนในปัสสาวะนำมาเป็นแนวทางในการรักษาโรค
ค่าโปรตีนในปัสสาวะนำมาเป็นแนวทางในการดูแลผู้ป่วย
| ACR (mg/mmol) | PCR (mg/mmol) | Implication |
|---|---|---|
| ACR >3 | >15 | ค่าเกินปกติจัดเป็นไตเสื่อมระดับ1หรือสอง หากเป็นผู้ป่วยเบาหวานจะพิจารณาให้ยาลดความดันโลหิตกลุ่ม ACEI หรือ ARB |
| 30 | 50 | พิจารณาให้ยา ACE inhibitorหรือ ARB |
| 70 | 100 | ควบคุมระดับความดันโลหิต 130/80 มิลิเมตรปรอท |
| >250 | >300 | โปรตีนในปัสสาวะเข้าเกณฑ์ไตรั่ว “nephrotic syndrome |
ตารางแสดงความสัมพันธ์ของ uACR และภาวะไตเสื่อมกับการดำเนินของโรคไต
| <30 mg/g | 30-300mg/g | >300 mg/g | |
| ไตเสื่อมระยะ1 | |||
| ไตเสื่อมระยะ2 | |||
| ไตเสื่อมระยะ3a | |||
| ไตเสื่อมระยะ3b | |||
| ไตเสื่อมระยะ4 | |||
| ไตเสื่อมระยะ5 |
สีจะแสดงความเสี่ยงของการเกิดโรคไต
เมื่อคุณได้รับการทดสอบ uACR จะมีการตรวจเลือดแบบง่ายๆ ที่เรียกว่าอัตราการกรองไตโดยประมาณ (eGFR) ด้วยเช่นกัน eGFR ของคุณแสดงให้เห็นว่าไตของคุณทำงานได้ดีเพียงใด
สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ตรวจพบโปรตีนในปัสสาวะACR>3 mg/mmol) จะเป็นข้อบ่งชี้ในการรักษา
คำเตือน: อย่าซื้อยากินเอง ควรให้แพทย์ทบทวน (review) อาการและวางแผนการรักษา
บทสรุป: โปรตีนในปัสสาวะเป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญซึ่งไม่ควรมองข้าม การตรวจคัดกรองเป็นประจำทุกปี โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานและความดันโลหิตสูง จะช่วยให้ตรวจพบความผิดปกติตั้งแต่ระยะเริ่มต้นและให้การรักษาเพื่อชะลอการเสื่อมของไตได้อย่างทันท่วงที
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับโปรตีนในปัสสาวะ (FAQ)
โปรตีนในปัสสาวะคืออะไร?
โปรตีนในปัสสาวะ (proteinuria) คือภาวะที่มีโปรตีน โดยเฉพาะอัลบูมิน ในปัสสาวะมากกว่าปกติ อาจเกิดจากเบาหวาน ความดันโลหิตสูง การติดเชื้อ หรือโรคไต
เบาหวานทำให้เกิดโปรตีนในปัสสาวะได้อย่างไร?
เบาหวานทำให้ไตเสียหาย (diabetic nephropathy) ส่งผลให้ตัวกรองไต (glomeruli) ปล่อยโปรตีน เช่น อัลบูมิน ออกมาในปัสสาวะ การตรวจ ACR ช่วยจับสัญญาณตั้งแต่เนิ่นๆ
ความดันโลหิตสูงเกี่ยวข้องกับโปรตีนในปัสสาวะอย่างไร?
ความดันโลหิตสูงทำลายตัวกรองไต ทำให้โปรตีนรั่วออกมา การควบคุมความดัน น้อยกว่า130/80 มม.ปรอท และใช้ยา ACEI/ARB ช่วยลด proteinuria
การติดเชื้อทำให้เกิดโปรตีนในปัสสาวะได้หรือไม่?
ใช่ การติดเชื้อ เช่น ทางเดินปัสสาวะ (UTI) อาจทำให้เกิด transient proteinuria รักษาด้วยยาปฏิชีวนะและตรวจซ้ำเพื่อยืนยันว่าโปรตีนหายไป
วิธีป้องกันและดูแลโปรตีนในปัสสาวะจากเบาหวาน ความดัน และการติดเชื้อ?
ควบคุมเบาหวาน (HbA1c น้อยกว่า7%), ความดันโลหิต (น้อยกว่า130/80 มม.ปรอท), รักษาการติดเชื้อทันที, ใช้ยา ACEI/ARB/SGLT2 inhibitors, ลดเกลือ, และตรวจ ACR ปีละครั้ง
ต่อหน้าที่สองการักษาโปรตีนในปัสสาวะ
การตรวจปัสสาวะ โรคไตเสื่อม โรคเนฟโฟติก โรคไตวาย โรคไตเบาหวาน โปรตีนในปัสสาวะ ความดันโลหิตสูง
อัตรากรองของไต | Creatinin | BUN | การตรวจปัสสาวะ | การตรวจหาโปรตีนในปัสสาวะ | การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด | การตรวจไขมันในเลือด | การตรวจเกลือแร่ | แคลเซี่ยม
ทบทวนวันที่
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
