โรคเบาหวานขึ้นตา (Diabetic Retinopathy): คู่มือฉบับสมบูรณ์สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน

สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดคือหัวใจสำคัญของการดูแลสุขภาพ แต่ภัยเงียบที่มักมาพร้อมกับโรคนี้โดยที่หลายคนไม่รู้ตัว คือภาวะแทรกซ้อนทางดวงตา โดยเฉพาะ "โรคเบาหวานขึ้นตา" (Diabetic Retinopathy) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการตาบอดในผู้ป่วยวัยทำงานทั่วโลก

บทความนี้ได้รวบรวมทุกข้อมูลสำคัญที่คุณต้องรู้ เพื่อปกป้องดวงตาของคุณจากภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายนี้

กลไกของโรค: เบาหวานทำลายดวงตาได้อย่างไร?

เมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงเป็นเวลานาน จะส่งผลให้หลอดเลือดฝอยที่บอบบางบริเวณ จอประสาทตา (Retina) ได้รับความเสียหาย ทำให้เกิดปัญหาต่างๆ ตามมา:

• ผนังหลอดเลือดโป่งพอง (Microaneurysm): เกิดเป็นกระเปาะเล็กๆ บนผนังหลอดเลือด

• เกิดการรั่วซึม (Exudate & Edema): ของเหลวและไขมันรั่วซึมออกจากหลอดเลือด ทำให้จอประสาทตาบวม

• เลือดออกในจอตา (Hemorrhage): หลอดเลือดที่เปราะบางแตกออก ทำให้มีจุดเลือดออก

• หลอดเลือดอุดตัน: ทำให้จอประสาทตาขาดเลือดและออกซิเจน

ระยะของโรคเบาหวานขึ้นตา: จากเริ่มต้นสู่ระยะรุนแรง

โรคเบาหวานขึ้นตาสามารถแบ่งความรุนแรงออกเป็น 2 ระยะหลัก ดังนี้:

ระยะที่ 1: ระยะเริ่มต้น (Non-proliferative DR - NPDR)

เป็นระยะที่หลอดเลือดเริ่มมีความผิดปกติ มีการรั่วซึมและมีจุดเลือดออกเล็กน้อย ในระยะนี้ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะยังไม่มีอาการใดๆ และการมองเห็นยังเป็นปกติ แต่จักษุแพทย์จะสามารถตรวจพบความผิดปกติได้ เช่น:

• พบจุดเลือดออกเล็ก ๆ (microaneurysms) และ dot blot hemorrhages

• หลอดเลือดฝอยโป่งพอง (microaneurysms) บริเวณจอตา

• อาจมีไขมันรั่วซึม Hard Exudates: คราบไขมันสีเหลืองที่รั่วซึมออกมา

• Cotton Wool Spots: หย่อมสีขาวคล้ายปุยฝ้ายในบริเวณที่จอตาขาดเลือด

• ไม่มีการสร้างหลอดเลือดใหม่ขึ้น

• จอประสาทตาบวมบริเวณจุดศูนย์กลาง (Diabetic Macular Edema - DME): ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญที่สุดในระยะนี้ คือการบวมน้ำบริเวณ "มาคูลา" ซึ่งเป็นจุดรับภาพที่ชัดที่สุด ทำให้ผู้ป่วยเริ่มมีอาการ ตามัว หรือมองเห็นภาพบิดเบี้ยว

• ภาพจึงแสดงลักษณะเส้นเลือดที่เสียหาย มีเลือดออกและรั่วซึม แต่ยังไม่เกิดหลอดเลือดใหม่ที่ผิดปกติ

ระยะที่ 2: ระยะรุนแรง (Proliferative DR - PDR)

เมื่อจอประสาทตาขาดเลือดอย่างรุนแรง ร่างกายจะพยายามสร้าง "เส้นเลือดงอกใหม่" (Neovascularization) ขึ้นมาทดแทน แต่เส้นเลือดเหล่านี้มีความผิดปกติ เปราะบาง และแตกง่าย นำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงที่อาจทำให้ตาบอด:

• เลือดออกในวุ้นตา (Vitreous Hemorrhage): ทำให้การมองเห็นลดลงอย่างฉับพลัน หรือเห็นเงาดำลอยไปมาจำนวนมาก

• จอประสาทตาลอกจากพังผืดดึงรั้ง (Tractional Retinal Detachment): เส้นเลือดใหม่สร้างพังผืดที่ดึงรั้งให้จอประสาทตาลอกหลุดออกมา

• ต้อหินชนิดรุนแรง (Neovascular Glaucoma): เส้นเลือดใหม่งอกไปขวางทางระบายน้ำในลูกตา ทำให้ความดันตาสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว

• มีการสร้างหลอดเลือดใหม่ (neovascularization) ขึ้นบนพื้นผิวของจอตาหรือม่านตา หลอดเลือดใหม่มีลักษณะคดเคี้ยว อาจเห็นเป็นเส้นเลือดสีแดงประปราย

โดยรวม ภาพของ NPDR จะแสดงความเสียหายของหลอดเลือดเดิมที่มีการรั่วซึมและอุดตัน ส่วน PDR จะเห็นการสร้างหลอดเลือดใหม่ที่ไม่ได้ปกติและมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรงมากกว่า

ภาพประกอบจะช่วยให้เห็นความแตกต่างของลักษณะดังกล่าวได้ชัดเจนมากขึ้น ซึ่งสามารถหาได้ในบทความหรือแหล่งข้อมูลทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับโรคเบาหวานขึ้นจอตาจากโรงพยาบาลหรือคลินิกจักษ

อาการที่ต้องสังเกต

ย้ำอีกครั้งว่า ระยะแรกมักไม่มีอาการ แต่เมื่อโรคลุกลาม ควรสังเกตอาการเหล่านี้:

• ตามัว การมองเห็นไม่คงที่

• เห็นจุดหรือเส้นสีดำคล้ายหยากไย่ลอยไปมา

• แยกแยะสีได้ยากขึ้น

• มีปัญหาในการมองเห็นตอนกลางคืน

• มองเห็นภาพบิดเบี้ยว

การป้องกันและการตรวจคัดกรอง: สิ่งที่สำคัญที่สุด!

หัวใจของการรักษาคือการป้องกันและตรวจให้พบตั้งแต่เนิ่นๆ ซึ่งประกอบด้วย:

1. ควบคุมโรคเบาหวานอย่างเข้มงวด: ดูแลทั้งระดับน้ำตาลสะสม (A1c), ความดันโลหิต (Blood Pressure), และไขมันในเลือด (Cholesterol)

2. การตรวจสุขภาพตากับจักษุแพทย์อย่างสม่ำเสมอ: นี่คือข้อปฏิบัติที่ สำคัญที่สุดและห้ามละเลยโดยเด็ดขาด

คำแนะนำในการตรวจตา:

• ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1: ควรเริ่มตรวจตาภายใน 5 ปีหลังการวินิจฉัย

• ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2: ควรตรวจตาทันทีที่ได้รับการวินิจฉัย เนื่องจากผู้ป่วยกว่า 20% อาจมีความเปลี่ยนแปลงที่จอประสาทตาแล้ว

• สตรีตั้งครรภ์ที่เป็นเบาหวาน: ควรได้รับการตรวจตาก่อนหรือภายใน 3 เดือนแรกของการตั้งครรภ์

• ความถี่ในการตรวจ: หากปกติ แพทย์อาจนัดตรวจทุก 1-2 ปี แต่หากพบความผิดปกติแล้ว อาจต้องนัดตรวจติดตามถี่ขึ้น

แนวทางการรักษาในปัจจุบัน

หากตรวจพบโรคแล้ว การรักษามีเป้าหมายเพื่อชะลอหรือหยุดยั้งการดำเนินโรค ได้แก่:

• การยิงเลเซอร์ (Laser Photocoagulation): เพื่อควบคุมการรั่วซึมของหลอดเลือดและยับยั้งการสร้างเส้นเลือดงอกใหม่

• การฉีดยาเข้าวุ้นตา (Anti-VEGF Injections): เป็นการรักษาที่ได้ผลดีมาก โดยเฉพาะในภาวะจอประสาทตาบวม (DME)

• การผ่าตัดวุ้นตา (Vitrectomy): ใช้ในกรณีที่โรคลุกลามมาก เช่น มีเลือดออกในวุ้นตาปริมาณมาก หรือจอประสาทตาลอก

การดูแลตนเองอย่างดีและการตรวจตาตามนัดอย่างสม่ำเสมอ คือเกราะป้องกันที่ดีที่สุดที่จะช่วยให้คุณรักษาสุขภาพดวงตาและการมองเห็นที่ดีไว้ได้ยาวนาน

 

1111111

โรคเบาหวานขึ้นตาหรือโรคเบาหวานขึ้นประสาทจอรับภาพ retinopathy

โรคแทรกซ้อนทางตาที่เกิดจากโรคเบาหวานมี ต้อกระจก ต้อหิน ประสาทจอรับภาพเสื่อมหรือประสาทจอรับภาพขาดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุของการมองไม่เห็น

การดูแลที่สำคัญคือการตรวจตาตามแพทย์นัดอย่างสม่ำเสมอ

โรคเบาหวานขึ้นประสาทจอรับภาพ Diabetes retinopathy เป็นอย่างไร

เป็นโรคเบาหวานที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่จอรับภาพ retina โดยมีการทำลายหลอดเลือดบนจอภาพ ซึ่งหากเป็นมากอาจจะมีผลต่อการมองเห็น

โรคเบาหวานขึ้นตา(โรคเบาหวานขึ้นจอรับภาพ)เกิดได้อย่างไร

คนที่เป็นเบาหวานมานานจะมีการทำลายหลอดเลือด ทำให้ผนังหลอดเลือดบางส่วนไม่แข็งแรงซึ่งทำให้เกิดผลตามมาดังนี้

• ผนังหลอดเลือดบางส่วนโป่งออกมาเรียก Aneurysm
• มีการรั่วของน้ำออกจากผนังหลอดเลือดเรียก Exudate
• อาจจะมีเลือดออกที่จอรับภาพเรียก Haemorrhage
• เส้นเลือดบางส่วนตีบตันทำให้เลือดไปเลี้ยงจอรับภาพไม่พอ
• มีการงอกของเส้นเลือดใหม่เพื่อไปเลี้ยงส่วนที่ขาดเลือด เรียก proliferative ปัญหาคือเส้นเลือดที่งอกใหม่จะไม่แข็งแรงแตกได้ง่ายซึ่งจะเป็นสาเหตุของตาบอด

ผู้ที่โรคเบาหวานขึ้นตา(เบาหวานขึ้นจอรับภาพ)จะมีอาการอย่างไรบ้าง

ผู้ที่เบาหวานขึ้นจอรับภาพส่วนใหญ่จะไม่มีอาการอะไร แต่โรคจะค่อยดำเนินจนหากเป็นมากจะกระทบกับการมองเห็นจนกระทั่งตาบอด แต่อาจจะมีอาการดังต่อไปนี้

• ตามองไม่ชัด
• เห็นเศษชิ้นส่วนลอยในตา
• มีปัญหาเวลามองกลางคืน
• มองเห็นจุดดำ
• แยกสีไม่ชัดเจน

เบาหวานขึ้นจอรับภาพมีกี่ชนิด

ขึ้นกับว่ากระทบกับส่วนใดของจอรับภาพ แบ่งออกเป้น

การเปลี่ยนของจอรับภาพเนื่องจากเบาหวานจะพบได้เกือบทุกรายในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่1 และพบร้อยละ60ของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่2 ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่2เมื่อวินิจฉัยได้ครั้งแรกพบว่าก็มีการเปลี่ยนแปลงทางจอรับภาพแล้วร้อยละ21 การเปลี่ยนแปลงทางจอรับภาพที่พบได้แก่

1 Mild nonproliferative [increase permeability] ผู้ป่วยไม่มีอาการ ตามองเห็นปกติ ตรวจทางจอรับภาพ จะพบ มีการโป่งพองของหลอดเลือด [microaneurysm],  หลอดเลือดที่โป่งพองจะควบคุมการไหลของสารน้ำไม่ได้เกิด[ hard exudate] ,นอกจากนั้นยังทำให้เกิดอาการบวมของจอรับภาพ [macular edema] และ  dot  hemorrhage

2  moderate to severe nonproliferative [NPDR ,vascular closer] จอรับภาพจะมีการขาดเลือดเพิ่ม มีการหลั่งของเหลวในจอรับภาพ cotton-wool spot,venous dilatation

3 proliferative diabetic retinopathy [new blood vessel on retina]  หลอดเลือดที่จอรับภาพเสียหายทำให้มีการสร้างหลอดเลือดขึ้นใหม่ หลอดเลือดใหม่นี้ไม่แข็งแรงทำให้มีเลือดออกและมองไม่เห็น [vitreous hemorrhage] หลอดเลือดใหม่ทำให้เกิดพังผืด [scar] และเมื่อพังผืดบิดตัวทำให้เกิดการแยกของจอรับภาพและประสาทตา [ retinal detachment] ตาจะบอด

4 Macula edema   Macular จะเป็นส่วนของจอรับภาพที่ชัดที่สุด โรคเบาหวานจะทำให้บริเวณนี้บวมส่งผลทำให้เห็นไม่ชัด

การตรวจตาสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน

• ผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดที่1 อายุมากกว่า 10 ปี และเป็นเบาหวานมาแล้วอย่างน้อย 5 ปีควรจะได้รับการตรวจจอรับภาพทุกคน
• ผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดที่2 ควรจะได้รับการตรวจจอประสาทตาหลังจากวินิจฉัยโรคเบาหวาน
• การติดตามขึ้นกับการเปลี่ยนแปลงของจอรับภาพ หากปกติอาจจะติดตามทุก2-3ปี หากผิดปกติต้องติดตามถี่ขึ้น
• การใช้กล้องถ่ายภาพก็เป็นช่องทางหนึ่งในการติดตาม
• สตรีที่เป็นเบาหวานหากจะตั้งครรภ์ต้องตรวจจอรับภาพ

 

โรคเบาหวานขึ้นประสาทจอรับภาพ retinopathy

โรคแทรกซ้อนทางตาที่เกิดจากโรคเบาหวานมี ต้อกระจก ต้อหิน ประสาทจอรับภาพเสื่อมหรือประสาทจอรับภาพขาดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุของการมองไม่เห็น

การดูแลที่สำคัญคือการตรวจตาตามแพทย์นัดอย่างสม่ำเสมอ

การรักษาเบาหวานเข้าจอประสาทตา

 

 

• โรคหัวใจและหลอดเลือด
• โรคต่อมไร้ท่อ
• ไขมันในเลือดสูง
• โรคอ้วน
• โรคหย่อนสมรรถภาพทางเพศ
• โรคต่อมไทรอยด์
• โรคเบาหวาน
• อาการโรคเบาหวาน
• ความเสี่ยงการเกิดโรคเบาหวาน
• การวินิฉัยโรคเบาหวาน
• การคัดกรองโรคเบาหวาน
• ชนิดของโรคเบาหวาน
• การรักษาโรคเบาหวาน
• การดูแลโรคความดันโลหิต
• การดูแลโรคไขมันในเลือด
• โรคแทรกซ้อนจากเบาหวาน
• โรคแทรกซ้อนเฉียบพลัน
• เป้าหมายการรักษาเบาหวาน
• การติดตามโรคเบาหวาน
• การป้องกันเบาหวาน
• การใช้ยารักษาเบาหวาน