หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
เกณฑ์การควบคุมเบาหวานที่ดี
หลักการควบคุมเบาหวาน: เป้าหมายที่ไม่ใช่แค่ตัวเลข แต่คือคุณภาพชีวิตที่ดี
การควบคุมโรคเบาหวานอย่างมีประสิทธิภาพได้รับการพิสูจน์แล้วว่าสามารถลดความเสี่ยงของโรคแทรกซ้อนที่รุนแรงต่อ ตา ไต และปลายประสาท ได้มากกว่าครึ่งหนึ่ง หัวใจสำคัญของการดูแลไม่ใช่เพียงการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด แต่คือการสร้างสมดุลระหว่าง อาหาร การออกกำลังกาย และการใช้ยา ภายใต้การดูแลของแพทย์ เพื่อเป้าหมายสูงสุดคือการมีคุณภาพชีวิตที่ดีและป้องกันภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว
เกณฑ์เหล่านี้แนวทางจาก American Diabetes Association (ADA) ปี 2025 และองค์การอนามัยโลก (WHO) โดยรวมถึงผลการตรวจเลือด ปัสสาวะ การตรวจร่างกาย และวิถีชีวิต
เป้าประสงค์ของการรักษาเบาหวาน
การควบคุมระดับน้ำตาลและความเสี่ยงอื่นๆ ให้ใกล้เคียงเป้าหมาย จะส่งผลดีต่อสุขภาพในหลายมิติ:
-
ลดภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลัน: ป้องกันภาวะอันตราย เช่น ภาวะเลือดเป็นกรดจากคีโตน (DKA) หรือภาวะช็อกน้ำตาลสูง
-
บรรเทาอาการของโรค: ลดอาการปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำ อ่อนเพลีย น้ำหนักลด และการติดเชื้อต่างๆ
-
ป้องกันภาวะแทรกซ้อนเรื้อรัง: ชะลอความเสื่อมของ ตา ไต และระบบประสาท ซึ่งเป็นผลโดยตรงจากการควบคุมเบาหวานที่ดี
-
ลดความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด: การควบคุมเบาหวานที่ดีจะช่วยให้การควบคุมความดันโลหิตและไขมันในเลือดทำได้ดีขึ้น ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของโรคหลอดเลือดแข็ง
เป้าหมายการควบคุมเบาหวาน: ไม่ใช่ค่าเดียวสำหรับทุกคน
แนวทางการรักษาเบาหวานสมัยใหม่เน้นย้ำเรื่อง "การตั้งเป้าหมายที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละบุคคล (Individualized Goal)" แพทย์จะพิจารณาจากปัจจัยต่างๆ เช่น อายุ, โรคร่วม, ความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลต่ำ, และความสามารถในการดูแลตนเอง เพื่อกำหนดเป้าหมายที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพที่สุด
1. ผลการตรวจเลือด
การตรวจเลือดเป็นวิธีหลักในการประเมินการควบคุมเบาหวาน เป้าหมายหลักคือรักษาระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
| รายการตรวจ | เกณฑ์ที่ดี (สำหรับผู้ใหญ่ส่วนใหญ่) | ระดับที่ต้องปรึกษาแพทย์เพื่อแก้ไข | ความถี่ของการตรวจ |
|---|---|---|---|
| HbA1c (ค่าเฉลี่ยน้ำตาลในเลือด 3 เดือน) | ต่ำกว่า 7% | >8.0% (หรือสูงกว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้) | ทุก 3-6 เดือน |
| น้ำตาลในเลือดก่อนอาหาร (Fasting Plasma Glucose) | 80-130 mg/dL | <80 หรือ >130 mg/dL | ทุกครั้งที่พบแพทย |
| น้ำตาลในเลือดหลังอาหาร 2 ชั่วโมง | ต่ำกว่า 180 mg/dL | ||
| ความดันโลหิต | ต่ำกว่า 130/80 mmHg | >130/80 mmHg | วัดทุกครั้งที่พบแพทย์ |
| ไขมันในเลือด (LDL Cholesterol) | ต่ำกว่า 100 mg/dL (หรือต่ำกว่า 70 mg/dL ถ้ามีโรคหัวใจ) | >100 mg/dL (หรือสูงกว่าเป้าหมาย) | อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง |
| Triglycerides | ต่ำกว่า 150 mg/dL | >150 mg/dL | อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง |
| HDL Cholesterol | มากกว่า 40 mg/dL ในผู้ชาย, มากกว่า 50 mg/dL ในผู้หญิง | <40 (ชาย), <50 (หญิง) | อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง |
| ดัชนีมวลกาย (BMI) | 18.5 - 22.9 (สำหรับคนเอเชีย) | <18.5 หรือ >23.0 | ชั่งน้ำหนักทุกครั้งที่พบแพทย์ |
การตั้งเป้าหมายน้ำตาลสะสม (HbA1c) ที่แตกต่างกัน
-
เป้าหมายเข้มงวด (<6.5%): อาจพิจารณาในผู้ป่วยที่...
-
เพิ่งได้รับการวินิจฉัยไม่นาน
-
อายุยังน้อย และคาดว่าจะมีชีวิตยืนยาว
-
ไม่มีโรคหัวใจและหลอดเลือดรุนแรง
-
มีความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลต่ำน้อย
-
-
เป้าหมายทั่วไป (<7.0%): เป็นเป้าหมายสำหรับผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ส่วนใหญ่ ซึ่งมีหลักฐานชัดเจนว่าสามารถลดภาวะแทรกซ้อนที่หลอดเลือดขนาดเล็กได้ดี
-
เป้าหมายผ่อนปรน (<8.0% หรือ <8.5%): จะพิจารณาในผู้ป่วยที่...
-
เป็นผู้สูงอายุที่มีภาวะเปราะบาง
-
มีประวัติเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำรุนแรงบ่อยครั้ง
-
มีโรคร่วมที่ซับซ้อนหลายโรค หรือมีอายุขัยจำกัด
-
เป็นเบาหวานมานานและมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรงแล้ว
-
2. ผลการตรวจปัสสาวะ
การตรวจปัสสาวะช่วยตรวจหาภาวะแทรกซ้อนทางไต ซึ่งเป็นปัญหาที่พบบ่อยในผู้ป่วยเบาหวาน
- อัลบูมินในปัสสาวะ (Urine Albumin-to-Creatinine Ratio): ต่ำกว่า 30 mg/g
- ควรตรวจอย่างน้อยปีละครั้งเพื่อตรวจหาโรคไตเรื้อรังในระยะเริ่มต้น
3. ผลการตรวจร่างกาย
การตรวจร่างกายช่วยประเมินสุขภาพโดยรวมและความเสี่ยง
- น้ำหนักและ BMI: รักษา BMI ระหว่าง 18.5-24.9 kg/m² (สำหรับชาวเอเชีย อาจต่ำกว่า 23)
- การตรวจตา: ตรวจจอประสาทตาปีละครั้งเพื่อป้องกันภาวะตาบอด
- การตรวจเท้า: ตรวจปีละครั้งเพื่อหาแผลหรือเส้นประสาทเสื่อม
- การตรวจฟันและเหงือก: อย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง
4. วิถีชีวิตและพฤติกรรม
วิถีชีวิตเป็นพื้นฐานสำคัญในการควบคุมเบาหวาน
- การออกกำลังกาย: อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน รวมทั้งฝึกกล้ามเนื้อ 2-3 วัน/สัปดาห์
- การนอนหลับ: 7-9 ชั่วโมงต่อคืน เพื่อช่วยควบคุมระดับน้ำตาล
- อาหาร: เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด โปรตีนไม่ติดมัน ลดน้ำตาลและไขมันอิ่มตัว ใช้จานแบ่งสัดส่วน (ครึ่งจานเป็นผักไม่แป้ง 1/4 โปรตีน 1/4 คาร์โบไฮเดรต)
- ไม่สูบบุหรี่และจำกัดแอลกอฮอล์
- การจัดการความเครียด: เช่น การทำสมาธิหรือโยคะ
- การฉีดวัคซีน: เช่น ไข้หวัดใหญ่ โควิด-19 และปอดบวม
แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม
ทบทวนวันที่
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว