คอเลสเตอรอล cholesterol
คอเลสเตอรอลในเลือดสูงจะเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้เกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคหลอดเลือดสมองโดยเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยงของการเกิดโรคอยู่ก่อน เช่น สูบบุหรี่ ความดันโลหิตสูง เบาหวาน นอกจากนั้นระดับคอเลสเตอรอลในเลือดยังขึ้นกับ อายุ เพศ อาหาร และประวัติการเจ็บป่วยในครอบครัว เมื่อคอเลสเตอรอลในเลือดสูงขึ้นจะเกิดคราบที่ผนังหลอดเลือดเกิดโรคหลอดเลือดแข็ง

คอเลสเตอรอลคืออะไร
คอเลสเตอรอลในเลือดมาจากสองแหล่งคือร่างกายวร้างเอง และมาจากอาหาร ตับทำหน้าที่สร้างคอเลสเตอรอลทั้งหมด ส่วนอาหารที่มีคอเลสเตอรอลได้แก่ เนื้อสัตว์ ผลิตภัณฑ์จากนม หากเรารับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวและไขมันทรานส์มากร่างกายก็จะสร้างคอเลสเตอรอลเพิ่มมากขึ้น คอเลสเตอรอลในเลือดที่สูงจะทำให้เกิดคราบเกาะตามผนังหลอดเลือด ซึ่งทำให้ผนังหลอดเลือดหนาตัวเกิดภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง และเกิดหลอดเลือดตีบ หากเกิดที่สมองก็จะเป็นโรค Stroke หากเกิดที่หลอดเลือดหัวใจก็จะเกิดโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด คอเลสในเลือดมีทั้งไขมันดี และไขมันไม่ดีหรือที่เรียกว่าไขมันเลวค่าไขมันทั้งสองควรจะมีค่าที่เหมาะสม
ในการดูแลไขมันในเลือดสูงจะต้องเริ่มต้นการรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ การออกกำลังกาย สำหรับผู้ป่วยบางรายที่ได้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเต็มที่แล้วระดับไขมันในเลือดยังสูง ก็จำเป็นจะต้องได้รับยาลดไขมัน
คอเลสเตอรอลในเลือดจะมโปรตีนหุ้ม โดยมีคอเลสเตอรอลอยู่ตรงกลางเราเรียก lipoproteins ซึ่งจากลักษณะของ lipoproteins จะแบ่งออกเป็นไขมันดี HDL cholesterol และไขมันเลว LDL cholesterol ซึ่งเราจะทราบค่าจากการเจาะเลือดตรวจ
ไขมันเลว LDL (Bad) Cholesterol
LDL ถือว่าเป็นไขมันเลวเนื่องจากหากมีมากจะกลายเป็นคราบเกาะผิวหลอดเลือด ทำให้ผนังหลอดเลือดหนาตัวและเกิดหลอดเลือดแข็ง หากหนาตัวมากๆทำให้เกิดหลอดเลือดตีบ แต่ห่กคราบคอเลสเตอรอลหลุดทำให้เกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือด เกิดโรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน หรือเกิดโรคหัวใจเฉียบพลัน หากเกิดที่เท้าจะเกิดดรคหลอดเลือดแดงส่วนปลายตีบ
ไขมันดีHDL (Good) Cholesterol
ที่ว่าเป็นไขมันดีเนื่องจาก HDL cholesterol จะเป็นตัวพาไขมันเลวออกจากผนังหลอดเลือดและนำกลับสู่ตับและขับออกจากร่างกาย หากไขมันดีสูงจะป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง และหลอดเลือดหัวใจ
ไขมันไครกลีเซอร์ไรด์ Triglycerides
ไขมันไครกลีเซอร์ไรด์ ทำหน้าที่สะสมพลังงานจากอาหารที่เรารับประทาน หากมีไขมันไตรกลีเซอรร์ไรด์ในเลือดสูงจะเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดแข็ง สาเหตุของไตรกลีเซอร์ไรด์ในเลือดสูงได้แก่ น้ำหนักเกินหรืออ้วน การขาดการออกกำลังกาย การสูบบุหรี่ การดื่มสุรามากไป การรับประทานอาหารแป้งมากไป(มากกว่าร้อยละ 60) ผู้ที่มีไขมันไตร์กลีเซอร์ไรด์ในเลือดสูงมักจะมีไขมันเลว สูง และไขมันดี ต่ำ
ไขมัน Lp(a) Cholesterol
เป็นการไขมันจัดอยู่ในกลุ่มไขมันเลวหากพบในกระแสเลือดในระดับสูงจะเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้เกิดโรคหัวใจ
ผู้ป่วยคอเลสเตอรอลในเลือดสูงมีอาการหรือไม่
คนทั่วไปไม่ทราบว่าตัวเองเป็นโรคไขมันในเลือดสูง เนื่องจากไขมันในเลือดสูงจะไม่มีอาการ ผู้ป่วยจะเกิดอาการเมื่อเริ่มมีโรคหลอดเลือดแข็งและตีบทำให้เลือดไปเลี้ยงอวัยวะไม่เพียงพอ ได้แก่อาการทางหลอดเลือดสมอง อาการของโรคหัวใจ อาการของโรคหลอดเลือดขา ดังนั้นจึงมีความจำเป็นที่จะต้องตรวจเลือดหาระดับไขมันในเลือด
การตรวจเลือดหาคอเลสเตอรอลในเลือด
สาเหตุของคอเลสเตอรอลในเลือดสูง
แบ่งสาเหตุของคอเลสเตอรอลในเลือดสูงเป็น
- ปัจจัยที่คุณควบคุมได้
- ปัจจัยที่คุณควบคุมไม่ได้
ปัจจัยที่คุณควบคุมไขมัน cholesterl ได้
จากอาหาร
คอเลสเตอรอลพบมากในอาหารที่มาจากสัตว์ เช่น ไข่แดง เนื้อสัตว์ เนย โดยเฉพาะไขมันอิ่มตัวจะทำให้ไขมันเลว LDL ขึ้นสูง อาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูงได้แก่ เนื้อสัตว์ ผลิตภัณฑ์จากนม ช็อคโกแลต อาหารทอด นอกจากนั้นอาหารที่มีไขมันทรานส์ก็จะทำให้ไขมันเลวเพิ่มมากขึ้น ไขมันทรานส์พบมากในน้ำมันพืชที่ผ่านขบวนการผลิต อาหารที่ผ่านขบวนการผลิต
การขาดการออกกำลังกาย
การขาดการออกกำลังกายจะทำให้เกิดโรคอ้วน และในที่สุดก็จะทำให้ไขมันเลวเพิ่มมากขึ้น
ปัจจัยที่ไม่สามารถควบคุม
-
กรรมพันธ์
- เพศ ผู้ชายจะมีไขมัน HDL ต่ำกว่าสตรี ผู้หญิงอายุน้อยกว่า 55 ปีจะมีไขมัน LDL ต่ำเมื่ออายุมากกว่า 55 ไขมันLDLก็จะสูงขึ้น
การวินิจฉัยไขมันในเลือด cholesterol ในเลือดสูง
จะต้องงดอาหาร(ดื่มน้ำได้)อย่างน้อย 9-12 ชม แพทย์จะสั่งตรวจไขมัน 4ตัวได้แก่
- Total cholesterol เป็นการวัดปริมาณคอเลสเตอรอลทั้งหมดในเลือดทั้งไขมันดี high-density lipoprotein (HDL) cholesterol และไขมันเลว low-density lipoprotein (LDL) cholesterol
- LDL cholesterol หรือไขมันเลว ซึ่งหากมีระดับสูงจะทำให้เกิดคราบที่ผนังหลอดเลือด
- HDL cholesterol หรือไขมันดี ไขมันนี้จะนำคอเลสเตอรอลที่ผนังหลอดเลือดออกไปกำจัด
- Triglycerides เป็นไขมันอีกชนิดหนึ่งหากมีค่าสูงจะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
สำหรับการตรวจสุขภาพบางแห่งเจาะเลือดตรวจ Total cholesterol และ Triglycerides แพทย์จะสั่งเจาะเลือดต่อในรายที่ Total cholesterol มากกว่า 200
ค่า Total Cholesterol | การแปรผล |
---|---|
น้อยกว่า 200 mg/dL | ค่าที่ต้องการ |
200–239 mg/dL | เริ่มสูง |
240 mg/dL and higher | สูง |
ค่า LDL Cholesterol | การแปรผล |
---|---|
น้อยกว่า 100 mg/dL | ค่าที่ต้องการ |
100–129 mg/dL | สูงเล็กน้อย |
130–159 mg/dL | สูงปานกลาง |
160–189 mg/dL | สูง |
190 mg/dL and higher | สูงมาก |
ค่า HDL Cholesterol | การแปรผล |
---|---|
น้อยกว่า 40 mg/dL | เป็นความเสี่ยงของการเกิดโรคหลอดเลือด |
40–59 mg/dL | พอใช้ |
60 mg/dL และมากกว่า | ป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด |
สำหรับค่า Triglycerides หากสูงจะเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
- ค่าอยู่ระหว่าง 150–199 mg/dL ต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
- หากค่าสูงกว่า 200 mg/dL ต้องเฝ้าติดตามและให้การรักษา
ปัจจัยที่ทำให้ค่า Triglycerides สูงได้แก่
การรักษาไขมันในเลือด( cholesterol)สูง
ในการรักษาคอเลสเตอรอลในเลือดสูงจะมีปัจจัยในการตัดสินใจให้การรักษาดังนี้
- ระดับไขมันในเลือด
- โรคประจำตัวที่เป็นอยู่
- ความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
- การสูบบุหรี่
- ความดันโลหิตสูง
- ประวัติสมาชิกครอบครัวเป็นโรคหัวใจก่อนวัย(ผู้ชายเกิดก่อนอายุ 55 ปี ผู้หญิงเกิดก่อนอายุ 65 ปี)
- อายุ(ชายอายุ 45 ปี หญิงอายุ 55 ปี)
โดยการนำข้อมูลใช้สำหรับคำนวณความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
ค่าไขมันเลวที่เหมาะสม
ในการดูว่าค่าไขมันเลวว่าสูงหรือไม่จะต้องพิจารณาว่ามีโรคประจำตัวหรือไม่ มีความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดหรือไม่เพื่อจัดลำดับความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
โรคหรือปัจจัยที่คุณมีอยู่ | การจัดลำดับความเสี่ยง | เป้าหมายไขมันเลว |
---|---|---|
โรคหัวใจและหลอดเลือด, โรคเบาหวาน, ความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดมากกว่า 20 % | I. ความเสี่ยงสูงมาก* | น้อยกว่า 100 mg/dL |
มีความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดมากกว่า 2ข้อ และความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจ 10–20% | II.ความเสี่ยงสูง | น้อยกว่า 130 mg/dL |
มีความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดมากกว่า 2ข้อ และความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจน้อยกว่า 10% | III. ความเสี่งปานกลาง | น้อยกว่า 130 mg/dL |
มีความเสี่ยงหนึ่งข้อหรือน้อยกว่า | IV. ความเสี่ยงต่ำ | น้อยกว่า 160 mg/dL |
การรักษาคอเลสเตอรอลในเลือดสูงมีหลักการใหญ่สองข้อคือ
- การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมซึ่งประกอบไปด้วย การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ การออกกำลังกายการควบคุมน้ำหนัก
- การใช้ยาลดไขมัน
มาถึงขั้นตอนการรักษาไขมันในเลือดสูง
ขั้นตอนการรักษาจะขึ้นกับลำดับความความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลลอดเลือด
ลำดับความเสี่ยงระดับสูงมาก เป้าหมายไขมันเลวต้องน้อยกว่า 100 mg/dL
ระดับ LDL | การรักษา |
---|---|
หากไขมันเลวมากกว่า 100 | ให้มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และการใช้ยาลดไขมัน |
หากไขมันเลวน้อยกว่า 100 | ให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม |
ลำดับความเสี่ยงระดับสูง เป้าหมายไขมันเลวต้องน้อยกว่า 130 mg/dL
ระดับ LDL | การรักษา |
---|---|
ระดับไขมันเลวมากกว่าหรือเท่ากับ 130 mg/dL | ให้เริ่มต้นด้วยการปรับพฤติกรรม |
ระดับไขมันเลวมากกว่าหรือเท่ากับ 130 mg/dL หลังจากปรับพฤติกรรมไปแล้ว 3 เดือน | ให้การรักษาด้วยยาและการปรับพฤติกรรม |
ระดับไขมันเลวน้อยกว่า130 mg/dL | ให้ปรับพฤติกรรม |
ลำดับความเสี่ยงระดับปานกลาง เป้าหมายไขมันเลวต้องน้อยกว่า 130 mg/dL
Your LDL Level | Treatment |
---|---|
ระดับไขมันเลวมากกว่าหรือเท่ากับ 130 mg/dL | ให้เริ่มต้นด้วยการปรับพฤติกรรม |
ระดับไขมันเลวมากกว่าหรือเท่ากับ 160 mg/dL หลังจากปรับพฤติกรรมไปแล้ว 3 เดือน | ให้การรักษาด้วยยาและการปรับพฤติกรรม |
ระดับไขมันเลวน้อยกว่า130 mg/dL | ให้ปรับพฤติกรรม |
ลำดับความเสี่ยงระดับต่ำ เป้าหมายไขมันเลวต้องน้อยกว่า 160 mg/dL
Your LDL Level | Treatment |
---|---|
ระดับไขมันเลวมากกว่าหรือเท่ากับ 160 mg/dL | ให้เริ่มต้นด้วยการปรับพฤติกรรม |
ระดับไขมันเลวมากกว่าหรือเท่ากับ 160 mg/dL หลังจากปรับพฤติกรรมไปแล้ว 3 เดือน | ให้การรักษาด้วยยาและการปรับพฤติกรรม |
ระดับไขมันเลวน้อยกว่า160 mg/dL | ให้ปรับพฤติกรรม |
การปรับพฤติกรรม
อาหาร
หลักการกำหนดอาหารสำหรับผู้ที่ไขมันในเลือดสูง
- จะต้องรับประทานไขมันอิ่มตัวไม่เกินร้อยละ7 ของพลังงานที่ได้รับแต่ละวัน ไขมันอิ่มตัวพบได้ใน เนื้อสัตว์ ผลิตภัณฑ์จากนม ช็อคโกแลต อาหารที่ใช้การอบ เช่น คุกกี้ ไพน์ ขนมปัง อาหารทอด
- ได้รับไขมันไม่เกินร้อยละ25-35 ของพลังงานที่ได้รับทั้งหมด ประมาณว่าร้อยละ20-30จะเป็นไขมันไม่อิ่มตัว
- และควรรับอาหารที่มีคอเลสเตอรอลไม่เกิน 200 mg ต่อวัน
- รับประทานอาหารที่มีใยอาหารเพื่อลดการดูดซึมไขมัน อาหารที่มีใยอาหารได้แก่
- ธัญพืช เช่นข้าวโอ๊ต
- ผลไม้เช่น แอปเปิ้ล กล้วย ส้ม พรุน
- ถั่วชนิดต่างๆ เช่น ถั่วเขียว ถั่วดำ เม็ดมะม่วงหิมพานต์
- ให้รับประทานปลา salmon, tuna สัปดาห์ละสองมื้อ เนื่องจากปลาจะมีไขมันปลา omega-3 fatty acids ซึ่งจะลดการอักเสบ ป้องกันหลอดเลือดหัวใจ
- ลดปริมาณเกลือ
- ลดการดื่มสุราผู้ชายไม่ควรดื่มเกิด 2 ดื่ม ผู้หญิงไม่ควรเกินหนึ่งดื่ม เนื่องจากการดื่มสุรามากจะทำให้ความดันสูง และไตร์กลีเซอร์ไนด์สูง
การควบคุมน้ำหนัก
คนอ้วนหรือกลุ่มอ้วนลงพุงจะมีโอกาศที่ไขมันในเลือดจะสูง การลดน้ำหนักจะช่วยลดไขมันในเลือดลงได้ เกณฑ์การวินิจฉัยภาวะอ้วนลงพุงได้แก่ เส้นรอบเอวเกิน ไตร์กลีเซอร์ไรด์ในเลือดสูง ไขมันดีต่ำ ความดันโลหิตสูง น้ำตาลในเลือดสูง โดยต้องมีอย่างน้อย3ข้อ
การออกกำลังกาย
การออกกำลังกายเป็นประจำจะลดระดับไขมันเลว และไตร์กลีเซอร์ไรด์ในเลือด และเพิ่มไขมันดี โดยแนะนำให้ออกอย่างน้อย 60 นาทีต่อสัปดาห์ ยิ่งออกมากยิ่งได้ประโยชน์
ยาลดไขมัน
หากปรับเเปลี่ยนพฤติกรรมแล้วระดับคอเลสเตอรอลในเลือดยังไม่ได้ตามเกณฑ์ ก็จำเป็นต้องใช้ยารักษาไขมันในเลือดซึ่งแบ่งออกเป็น 5 กลุ่ม
- Statins เป็นยาที่ใช้รักษาลดไขมันเลว LDL cholesterol
- Bile acid sequestrants เป็นยาที่ใช้รักษาลดไขมันเลว LDL cholesterol มักจะให้ร่วมกับยา Statin
- Nicotinic acidเป็นยาที่ใช้รักษาลดไขมันเลว LDL cholesterol และไตร์กลีเซอร์ไรด์ และเพิ่มระดับไขมันดี HDL cholesterol เนื่องจากยาอาจจะมีผลข้างเคียงจึงไม่ควรซื้อยารับประทานเอง
- Fibratesเป็นยาที่ใช้รักษาลดไตร์กลีเซอร์ไรด์ และเพิ่มไขมันดี HDL cholesterol ยานี้อาจจะมีผลข้างเคียงเพิ่มเมื่อใช้ร่วมกับ statin
- Ezetimibeเป็นยาที่ใช้รักษาลดไขมันเลว LDL cholesterol ยานี้ลดการดูดซึมไขมันจากลำไส้