ทำไมเมื่อป่วย ระดับน้ำตาลในเลือดถึงสูงขึ้น?

เมื่อร่างกายเจ็บป่วยหรือติดเชื้อ จะหลั่งฮอร์โมนความเครียดออกมา ซึ่งฮอร์โมนเหล่านี้มีฤทธิ์ต้านอินซูลิน ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นได้ แม้ว่าจะรับประทานอาหารได้น้อยลงก็ตาม

กฎที่สำคัญที่สุดในการดูแลตนเองเมื่อป่วยสำหรับผู้ป่วยเบาหวานคืออะไร?

กฎที่สำคัญที่สุดคือ 'ห้ามหยุดยาเบาหวานเองเด็ดขาด' โดยเฉพาะอย่างยิ่งยาอินซูลิน เพราะร่างกายยังต้องการอินซูลินเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลที่สูงขึ้นจากการเจ็บป่วย การหยุดยาอาจนำไปสู่ภาวะ DKA ได้อย่างรวดเร็ว

ควรไปพบแพทย์เมื่อใดขณะเจ็บป่วย?

ควรรีบไปพบแพทย์ทันทีหากมีอาการอาเจียนหรือท้องเสียไม่หยุด, ไม่สามารถรับประทานอาหารได้, ระดับน้ำตาลยังคงสูงกว่า 300 มก./ดล. แม้จะให้ยาเพิ่มแล้ว, หรือตรวจพบคีโตนในปัสสาวะในระดับปานกลางถึงสูง

คู่มือดูแลตนเองเมื่อป่วย (Sick Day Management) สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน

บทนำ เมื่อผู้ป่วยเบาหวานเกิดการเจ็บป่วย ไม่ว่าจะเป็นไข้หวัด, ท้องเสีย, หรือการติดเชื้อใดๆ ร่างกายจะเข้าสู่ภาวะเครียดและหลั่งฮอร์โมนออกมาต่อสู้กับความเจ็บป่วยนั้น ฮอร์โมนเหล่านี้มีฤทธิ์ต้านอินซูลิน ส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือด สูงขึ้นได้ง่าย แม้ว่าจะรับประทานอาหารได้น้อยลงก็ตาม

การจัดการตนเองอย่างถูกวิธีในวันที่ป่วยจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด เพราะเป็นเกราะป้องกันที่ดีที่สุดในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลันที่อันตราย เช่น ภาวะเลือดเป็นกรดจากคีโตน (DKA) หรือภาวะน้ำตาลสูงจัดจนเลือดข้น (HHS)

กฎเหล็ก 4 ข้อในการดูแลตนเองเมื่อเจ็บป่วย

ห้ามหยุดยาเบาหวานเด็ดขาด
- โดยเฉพาะอินซูลิน: นี่คือกฎที่สำคัญที่สุด แม้จะทานอาหารไม่ได้ ร่างกายยังคงต้องการอินซูลินเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลที่สูงขึ้นจากความเครียดของการเจ็บป่วย การหยุดฉีดอินซูลินอาจนำไปสู่ภาวะ DKA ได้อย่างรวดเร็ว
- ยารับประทาน: ควรรับประทานยาตามปกติ เว้นแต่จะได้รับคำแนะนำจากแพทย์
ตรวจติดตามอย่างใกล้ชิด
- ตรวจระดับน้ำตาลในเลือด: ควรตรวจให้บ่อยขึ้นกว่าปกติ อย่างน้อย ทุก 2-4 ชั่วโมง
- ตรวจหาคีโตนในปัสสาวะ: เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งหากระดับน้ำตาลในเลือด สูงกว่า 250 มก./ดล. ติดต่อกัน 2 ครั้ง การตรวจพบคีโตนคือสัญญาณเตือนว่าร่างกายเริ่มขาดอินซูลินอย่างรุนแรง
ดื่มน้ำให้เพียงพอ
- การเจ็บป่วยและภาวะน้ำตาลสูงทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำได้ง่าย
- ควรดื่มน้ำเปล่าหรือเครื่องดื่มไม่มีน้ำตาล อย่างน้อย 1 แก้ว (240 มล.) ทุกๆ ชั่วโมง เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ
รับประทานอาหารหากทำได้
- พยายามรับประทานอาหารในปริมาณคาร์โบไฮเดรตใกล้เคียงกับมื้อปกติ
- หากรับประทานอาหารแข็งไม่ได้ ให้เปลี่ยนเป็นอาหารอ่อนหรือของเหลวที่มีคาร์โบไฮเดรต 15 กรัม ทุกๆ ชั่วโมง เช่น:
  - โจ๊ก หรือ ข้าวต้ม ½ ถ้วย
  - น้ำผลไม้แท้ ½ แก้ว
  - ซุปใส
  - นม 1 กล่อง (240 มล.)

ควรไปพบแพทย์เมื่อใด: สัญญาณเตือนที่ห้ามมองข้าม

ควรรีบติดต่อแพทย์หรือไปโรงพยาบาลทันทีหากคุณมีอาการข้อใดข้อหนึ่งต่อไปนี้:

มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือท้องเสียไม่หยุด
ไม่สามารถรับประทานอาหารหรือดื่มน้ำได้นานเกิน 6 ชั่วโมง
ระดับน้ำตาลในเลือด ยังคงสูงกว่า 300 มก./ดล. แม้จะฉีดอินซูลินเสริมแล้ว
ตรวจพบ คีโตนในปัสสาวะในระดับปานกลางถึงสูง
มีไข้สูงกว่า 38.5 องศาเซลเซียส
หายใจหอบลึก, ซึมลง, หรือสับสน
น้ำหนักลดลงอย่างรวดเร็ว (เช่น 2 กก. ภายในวันเดียว)

ตารางบันทึกการดูแลตนเองเมื่อป่วย

การจดบันทึกจะช่วยให้คุณและแพทย์เห็นภาพรวมของสถานการณ์และวางแผนการรักษาได้ดีขึ้น

รายการที่ต้องบันทึก	ความถี่	ผลการบันทึก
อุณหภูมิร่างกาย	วัดตอนเช้าและเย็น	______ °C
ระดับน้ำตาลในเลือด	ทุก 2-4 ชั่วโมง	เวลา: ___ น. / ผล: ___ มก./ดล.
ระดับคีโตนในปัสสาวะ	ทุกครั้งที่ตรวจน้ำตาล (ถ้าน้ำตาล >250)	เวลา: ___ น. / ผล: (ไม่มี/น้อย/ปานกลาง/สูง)
ปริมาณน้ำที่ดื่ม	บันทึกทุกครั้ง	______ แก้ว
ยาที่ได้รับ	ทุกครั้งที่รับยา	เวลา: ___ น. / ชื่อยา/ขนาด: _______
อาการผิดปกติ	เมื่อมีอาการ	(เช่น คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดท้อง)