หลักการสำคัญในการดูแลเท้าเมื่อมีอาการชาคืออะไร?

หลักการสำคัญคือ 'ใช้ตาและมือ...แทนความรู้สึกที่เท้า' เนื่องจากเท้าไม่สามารถรับรู้ความเจ็บปวดได้อีกต่อไป จึงต้องใช้สายตาตรวจดูแผลทุกวัน และใช้มือสำรวจสิ่งแปลกปลอมในรองเท้าทุกครั้งก่อนสวมใส่

กฎเหล็กที่สำคัญที่สุดสำหรับผู้ป่วยเบาหวานที่เท้าชาคืออะไร?

กฎเหล็กที่สำคัญที่สุดคือ 'ห้ามเดินเท้าเปล่าเด็ดขาด' ไม่ว่าจะในบ้านหรือนอกบ้าน เพื่อป้องกันการบาดเจ็บที่อาจเกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัว

เมื่อเท้าชา ควรจัดการกับตาปลาหรือหนังแข็งเองได้หรือไม่?

ไม่ได้เด็ดขาด การจัดการตาปลาหรือหนังแข็งควรทำโดยแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านเท้าเท่านั้น การทำด้วยตนเองมีความเสี่ยงสูงที่จะทำให้เกิดแผลลุกลามได้

วิธีดูแลเท้าเมื่อมีอาการชา จากเบาหวาน (Diabetic Neuropathy)

เมื่อผู้ป่วยเบาหวานเริ่มมีอาการชาที่เท้า (ซึ่งเป็นสัญญาณของภาวะปลายประสาทเสื่อม หรือ Diabetic Neuropathy) การดูแลเท้าต้องเปลี่ยนจากการดูแลทั่วไปมาเป็นการดูแล "เชิงป้องกัน" ในระดับสูงสุด เนื่องจากเท้าได้สูญเสียระบบเตือนภัยตามธรรมชาติ (ความรู้สึกเจ็บปวด) ไปแล้ว

จากแนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน พ.ศ. 2566 และหลักการดูแลเท้าสากล นี่คือวิธีดูแลที่ถูกต้องและจำเป็นอย่างยิ่งเมื่อคุณมีอาการชาที่เท้า:

หลักการสำคัญ: "ใช้ตาและมือ...แทนความรู้สึกที่เท้า"

เมื่อเท้าของคุณไม่สามารถบอกคุณได้ว่ามีอันตราย คุณต้องใช้ประสาทสัมผัสอื่นมาทดแทน

ใช้สายตาตรวจเท้าทุกวัน (Visual Inspection):
- ต้องทำเป็นกิจวัตร: ทุกวันหลังอาบน้ำตอนเย็น ให้ใช้เวลาตรวจดูเท้าให้ทั่วอย่างละเอียด ทั้งฝ่าเท้า, หลังเท้า, ส้นเท้า, และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ซอกนิ้วทุกนิ้ว.
- ใช้อุปกรณ์ช่วย: หากมองไม่เห็นฝ่าเท้า ควรใช้กระจกส่องช่วย หรือขอความช่วยเหลือจากสมาชิกในครอบครัว.
- มองหาอะไร?: รอยแดง, ตุ่มน้ำพอง, แผล, รอยแตก, หรือสีผิวที่ผิดปกติไปจากเดิม.
ใช้มือตรวจรองเท้าทุกครั้ง (Manual Inspection):
- ก่อนสวมรองเท้าทุกครั้ง: ให้ใช้มือล้วงเข้าไปสำรวจภายในรองเท้า เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีสิ่งแปลกปลอม เช่น กรวด, ทราย, หรือเศษวัสดุแหลมคมอยู่ข้างใน ซึ่งอาจทำให้เกิดแผลได้โดยที่คุณไม่รู้สึก.

กฎเหล็กในการป้องกันการบาดเจ็บ

ห้ามเดินเท้าเปล่าเด็ดขาด (Never Walk Barefoot):
- ไม่ว่าจะในบ้าน, นอกบ้าน, หรือบนพื้นผิวใดๆ ก็ตาม. การเดินเท้าเปล่าคือความเสี่ยงสูงสุดที่จะเหยียบสิ่งของมีคมหรือสัมผัสพื้นผิวที่ร้อนจัดจนเกิดแผลโดยไม่รู้ตัว.
หลีกเลี่ยงความร้อนโดยตรง (Avoid Direct Heat):
- ห้ามแช่เท้าในน้ำร้อน: ก่อนแช่เท้า ควรใช้อวัยวะส่วนอื่นที่มีความรู้สึกปกติ เช่น ข้อศอก ทดสอบอุณหภูมิน้ำก่อนเสมอ.
- ห้ามใช้กระเป๋าน้ำร้อนหรือแผ่นประคบร้อน: วางบนเท้าหรือขาโดยตรง.
- หากเท้าเย็น: ให้แก้ไขโดยการสวมถุงเท้าที่หนาขึ้น.
สวมรองเท้าและถุงเท้าที่เหมาะสมเสมอ (Wear Proper Footwear):
- รองเท้า: ต้องมีขนาดพอดี, หัวรองเท้ากว้าง, และทำจากวัสดุที่นุ่ม.
- ถุงเท้า: ควรเป็นถุงเท้าผ้าฝ้ายที่ไม่มีตะเข็บแข็งและไม่รัดแน่นเกินไป เพื่อลดการเสียดสี.

การดูแลโดยผู้เชี่ยวชาญ

เมื่อคุณมีอาการชาแล้ว การดูแลบางอย่างไม่ควรทำด้วยตนเอง:

การตัดเล็บ: หากสายตาไม่ดีหรือตัดเล็บลำบาก ควรให้ผู้อื่นช่วยตัด หรือปรึกษาแพทย์
การจัดการตาปลาและหนังแข็ง: ห้ามตัดหรือใช้สารเคมีลอกตาปลาด้วยตนเองเด็ดขาด ควรให้แพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านเท้าเป็นผู้ดูแลเท่านั้น.

การมีอาการชาที่เท้าหมายความว่าคุณอยู่ในกลุ่มที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดแผลระดับปานกลางถึงสูง (IWGDF risk 1-3) จึงจำเป็นต้องได้รับการตรวจเท้าโดยละเอียดจากแพทย์อย่างน้อยทุก 3-6 เดือน.

การตรวจระบบประสาท การดูแลเท้าผู้ป่วยเบาหวาน ปลายประสาทอักเสบ

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว