เวียนศีรษะในผู้ป่วยเบาหวาน: คู่มือฉบับสมบูรณ์เพื่อสืบค้นสาเหตุและรับมืออย่างปลอดภัย

อาการเวียนศีรษะ หน้ามืด หรือบ้านหมุน เป็นสัญญาณเตือนที่ "ห้ามมองข้าม" โดยเด็ดขาดสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน เพราะเบื้องหลังอาการที่ดูเหมือนธรรมดานี้ อาจซ่อนสาเหตุได้ตั้งแต่ภาวะที่จัดการได้ง่าย ไปจนถึงภาวะฉุกเฉินที่เป็นอันรายถึงชีวิต

การทำความเข้าใจสาเหตุที่เป็นไปได้ทั้งหมด และเรียนรู้วิธี "สืบสวนอาการ" ของตนเองเบื้องต้น คือทักษะสำคัญที่จะช่วยให้คุณประเมินสถานการณ์ รับมือได้อย่างถูกต้อง และให้ข้อมูลที่สำคัญแก่แพทย์ได้อย่างครบถ้วน

---

กลุ่มที่ 1: สาเหตุฉุกเฉิน! ต้องรีบโทร 1669 ทันที

หากมีอาการเวียนศีรษะร่วมกับอาการเหล่านี้ อย่าลังเล ให้รีบโทรแจ้งสายด่วน 1669 ทันที เพราะอาจเป็นสัญญาณของภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์:

1. โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)

• สัญญาณเตือน: เวียนศีรษะ ร่วมกับ ปากเบี้ยว, พูดไม่ชัด, ชาหรืออ่อนแรงใบหน้าซีกใดซีกหนึ่ง, แขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก

2. โรคหัวใจ (Heart Attack / Arrhythmia)

• สัญญาณเตือน: เวียนศีรษะ ร่วมกับ เจ็บแน่นหน้าอกรุนแรง, หายใจหอบเหนื่อย, ใจสั่นรุนแรง, เหงื่อแตก

---

กลุ่มที่ 2: สาเหตุที่พบบ่อยและเกี่ยวข้องกับเบาหวานโดยตรง

3. ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia)

• สัญญาณเตือน: เป็นสาเหตุอันดับ 1 ที่ต้องนึกถึงเสมอ! เวียนศีรษะ ร่วมกับ ใจสั่น, มือสั่น, เหงื่อออก, หิวจัด, กระสับกระส่าย

4. ภาวะน้ำตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia)

• สัญญาณเตือน: เวียนศีรษะแบบมึนๆ งงๆ ร่วมกับ กระหายน้ำมาก, ปัสสาวะบ่อย, และอ่อนเพลีย

5. ภาวะความดันโลหิตตกในท่ายืน (Orthostatic Hypotension)

• สัญญาณเตือน: หน้ามืด วูบ หรือเวียนศีรษะทันทีที่เปลี่ยนท่าทาง (เช่น ลุกจากเตียง)

---

กลุ่มที่ 3: สาเหตุอื่น ๆ ที่ต้องพิจารณา

6. ภาวะโลหิตจาง (Anemia)

• สัญญาณเตือน: เวียนศีรษะ ร่วมกับ อาการอ่อนเพลีย, เหนื่อยง่าย, หน้าซีด (พบบ่อยในผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะแทรกซ้อนที่ไต)

7. ภาวะเกลือแร่ผิดปกติ (Electrolyte Imbalance)

• สัญญาณเตือน: เวียนศีรษะ ร่วมกับ อาการอ่อนเพลีย, คลื่นไส้, หรือเป็นตะคริว (อาจเกิดจากยาขับปัสสาวะ หรืออาการท้องเสีย/อาเจียน)

8. ผลข้างเคียงจากยา (Medication Side Effects)

• ยาที่เป็นสาเหตุได้บ่อย:

  • ยาลดความดันโลหิตทุกกลุ่ม: (ยาขับปัสสาวะ, Beta-blockers, ACEi/ARBs, ฯลฯ) ทำให้ความดันลดต่ำลงหรือเกิดภาวะความดันตกในท่ายืน

  • ยาเบาหวานกลุ่ม SGLT2 inhibitors: (Dapagliflozin, Empagliflozin) ทำให้มีการขับน้ำออกทางปัสสาวะเพิ่มขึ้น

  • ยาเบาหวานที่เสี่ยงน้ำตาลต่ำ: อินซูลิน, ยากลุ่มซัลโฟนีลยูเรีย

  • ยาอื่นๆ: เช่น ยารักษาปลายประสาทอักเสบ (Gabapentin)

---

เมื่อรู้สึกเวียนศีรษะ: คู่มือสืบสวนอาการฉบับผู้ป่วย

เมื่อเริ่มรู้สึกเวียนศีรษะ ให้ทำตาม 4 ขั้นตอนต่อไปนี้อย่างมีสติ:

ขั้นตอนที่ 1: ป้องกันการล้ม (Safety First!)

• หยุดกิจกรรมทุกอย่างทันที และ นั่งหรือนอนลงกับพื้นราบ เพื่อป้องกันการหกล้ม

ขั้นตอนที่ 2: เป็นนักสืบสุขภาพของตนเอง (Self-Assessment) ในขณะที่นั่งพัก ให้รวบรวมข้อมูลสำคัญสำหรับแพทย์:

• ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดทันที: เพื่อแยกภาวะน้ำตาลต่ำ (< 70) หรือสูง (> 250)

• วัดความดันโลหิต 2 ท่า: วัดขณะนั่ง/นอนพัก แล้วลุกขึ้นยืน 1-3 นาที แล้ววัดซ้ำ หากความดันตัวบนในท่ายืน "ลดลง" มากกว่า 20 → สงสัยภาวะความดันตกในท่ายืน

• คลำชีพจรของตนเอง: นับอัตราการเต้น (ปกติ 60-100) และสังเกตจังหวะว่าสม่ำเสมอหรือไม่

ขั้นตอนที่ 3: จัดการเบื้องต้นตามข้อมูลที่ได้

• หากสงสัยภาวะน้ำตาลต่ำ (< 70): ปฏิบัติตาม "กฎ 15" ทันที

• หากสงสัยภาวะน้ำตาลสูง (> 250): ดื่มน้ำเปล่ามากๆ

• หากสงสัยภาวะความดันตกในท่ายืน: นั่งหรือนอนพัก และครั้งต่อไปให้ลุกขึ้นอย่างช้าๆ

ขั้นตอนที่ 4: ประเมินสถานการณ์และขอความช่วยเหลือ

• หากมีสัญญาณเตือนของโรคหลอดเลือดสมองหรือโรคหัวใจ ให้รีบ โทร 1669 ทันที

• หากอาการไม่ดีขึ้น หรือเกิดขึ้นบ่อยครั้ง ควรจดบันทึกข้อมูลที่รวบรวมได้และนำไปปรึกษาแพทย์ในนัดครั้งถัดไป

บทสรุป: การเรียนรู้ที่จะประเมินตนเองเบื้องต้น จะช่วยให้คุณและแพทย์สามารถค้นหาสาเหตุที่แท้จริงและวางแผนการรักษาที่ถูกต้องได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำยิ่งขึ้น

 

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว