BMI ช่วยป้องกันภาวะดื้อต่ออินซูลินได้อย่างไร?

ค่า BMI ที่สูงสัมพันธ์กับปริมาณไขมันในร่างกายที่มากเกินไป ซึ่งเซลล์ไขมันเหล่านี้จะรบกวนการทำงานของอินซูลิน การควบคุม BMI ให้อยู่ในเกณฑ์สมส่วน (18.5-22.9 สำหรับคนเอเชีย) จึงเป็นด่านแรกในการลดความเสี่ยงนี้

ทำไมเส้นรอบเอวจึงสำคัญกว่า BMI ในบางกรณี?

เส้นรอบเอวสามารถบ่งชี้ถึง 'ไขมันในช่องท้อง' ซึ่งเป็นไขมันอันตรายที่สร้างสารรบกวนอินซูลินได้โดยตรง คนที่ BMI ปกติแต่มีรอบเอวเกิน (คนผอมมีพุง) ยังคงมีความเสี่ยงสูง ดังนั้นการวัดรอบเอวจึงเป็นการประเมินความเสี่ยงที่เจาะจงกว่า

เกณฑ์ BMI และเส้นรอบเอวที่ปลอดภัยสำหรับคนไทยคือเท่าไหร่?

เกณฑ์ที่ปลอดภัยคือ BMI ควรอยู่ในช่วง 18.5 - 22.9 และเส้นรอบเอวสำหรับผู้ชายไม่ควรเกิน 90 ซม. ส่วนผู้หญิงไม่ควรเกิน 80 ซม.

BMI และ เส้นรอบเอว: สองตัวเลขสำคัญ สกัดกั้น 'ภาวะดื้อต่ออินซูลิน'

ในการดูแลสุขภาพเพื่อป้องกันโรคเบาหวานและโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) หลายคนมักนึกถึงการตรวจเลือดที่ซับซ้อน แต่คุณรู้หรือไม่ว่า เรามีเครื่องมือที่ง่าย ทรงพลัง และสามารถวัดได้ด้วยตัวเอง ซึ่งเป็นด่านหน้าสำคัญในการประเมินความเสี่ยงต่อ "ภาวะดื้อต่ออินซูลิน" สัญญาณเงียบก่อนเกิดโรคเบาหวาน นั่นคือ ดัชนีมวลกาย (BMI) และ เส้นรอบเอว

1. ดัชนีมวลกาย (BMI): เกราะป้องกันด่านแรก

ดัชนีมวลกาย หรือ BMI คือมาตรวัดพื้นฐานที่ประเมินความสมดุลระหว่างน้ำหนักตัวกับส่วนสูง ทำให้เราเห็นภาพรวมว่าน้ำหนักตัวของเราอยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมหรือไม่

ทำไมจึงสำคัญ: ค่า BMI ที่สูงเกินเกณฑ์มักหมายถึงการมีไขมันสะสมในร่างกายมากเกินไป ซึ่งเซลล์ไขมันเหล่านี้ไม่ได้อยู่เฉยๆ แต่สามารถผลิตสารที่รบกวนการทำงานของฮอร์โมนอินซูลิน ทำให้ร่างกายต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด และนำไปสู่ภาวะดื้อต่ออินซูลินในที่สุด
เป้าหมายที่ควรใส่ใจ (สำหรับคนเอเชีย):
- ค่า BMI ที่เหมาะสมคือ 18.5 - 22.9
- หากค่า BMI อยู่ที่ 23.0 ขึ้นไป ถือว่าเข้าสู่ภาวะ "น้ำหนักเกิน" ซึ่งเป็นจุดที่ความเสี่ยงต่อภาวะดื้อต่ออินซูลินเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน

การควบคุม BMI ให้อยู่ในเกณฑ์จึงเปรียบเสมือนการสร้างเกราะป้องกันด่านแรกไม่ให้ร่างกายเข้าสู่ภาวะเสี่ยง

2. เส้นรอบเอว: ตัวชี้วัดไขมันอันตรายที่ซ่อนอยู่

หาก BMI คือภาพรวม เส้นรอบเอวก็คือภาพเจาะลึกที่สำคัญอย่างยิ่ง เพราะมันสามารถบ่งชี้ถึงปริมาณ "ไขมันในช่องท้อง" (Visceral Fat) ซึ่งเป็นไขมันตัวร้ายที่เกาะอยู่ตามอวัยวะภายใน เช่น ตับ ตับอ่อน และลำไส้

ทำไมจึงสำคัญกว่า: ไขมันในช่องท้องเป็นไขมันที่มีความอันตรายสูง มันสามารถสร้างสารกระตุ้นการอักเสบและฮอร์โมนที่ส่งผลโดยตรงต่อการดื้อต่ออินซูลินได้รุนแรงกว่าไขมันใต้ผิวหนัง ดังนั้น แม้บางคนจะมี BMI อยู่ในเกณฑ์ปกติ แต่ถ้ามีรอบเอวเกิน ก็ยังคงมีความเสี่ยงสูง หรือที่เราเรียกว่า "คนผอมมีพุง" (Skinny Fat)
เป้าหมายที่ต้องรักษาไว้:
- ผู้ชาย: เส้นรอบเอวไม่ควรเกิน 90 เซนติเมตร (36 นิ้ว)
- ผู้หญิง: เส้นรอบเอวไม่ควรเกิน 80 เซนติเมตร (32 นิ้ว)

พลังของการใช้คู่กัน: การประเมินความเสี่ยงที่สมบูรณ์

การป้องกันภาวะดื้อต่ออินซูลินที่มีประสิทธิภาพที่สุด คือการใช้ตัวชี้วัดทั้งสองอย่างนี้ร่วมกันเสมอ

BMI สูง + รอบเอวเกิน: เป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงสุด และจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างเร่งด่วน
BMI ปกติ + รอบเอวเกิน: เป็นกลุ่มเสี่ยงที่ซ่อนอยู่ ซึ่งมักประมาทและละเลยการดูแลสุขภาพ การวัดรอบเอวจะช่วยให้คนกลุ่มนี้ตระหนักถึงอันตรายที่มองไม่เห็นจากภายนอก

สรุป

การป้องกันภาวะดื้อต่ออินซูลินเริ่มต้นได้ง่ายๆ ที่บ้านของคุณ เพียงแค่รู้จักและติดตามตัวเลขสำคัญ 2 ค่านี้อย่างสม่ำเสมอ:

ชั่งน้ำหนักและวัดส่วนสูง เพื่อคำนวณค่า BMI ของคุณ
ใช้สายวัด วัดเส้นรอบเอวในระดับสะดือ

หากตัวเลขของคุณเริ่มเกินเกณฑ์ที่ปลอดภัย นั่นคือสัญญาณเตือนให้คุณต้องหันมาใส่ใจการควบคุมอาหาร การเพิ่มกิจกรรมทางกาย และการออกกำลังกายอย่างจริงจัง ก่อนที่ภาวะดื้อต่ออินซูลินจะพัฒนาไปเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ยากต่อการรักษาในอนาคต

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว