การตรวจ Monofilament เจ็บไหม?

ไม่เจ็บอย่างแน่นอน การตรวจด้วย Monofilament เป็นการทดสอบที่นุ่มนวลและไม่ทำให้เกิดความเจ็บปวดใดๆ ความรู้สึกที่ได้รับจะเหมือนมีอะไรมาสัมผัสหรือจักจี้เล็กน้อยเท่านั้น

ถ้าตรวจไม่ผ่าน (ไม่รู้สึก) หมายความว่าอย่างไร?

การตรวจไม่ผ่านหมายความว่าคุณได้สูญเสียการรับความรู้สึกเพื่อการป้องกัน (Protective Sensation) ไปแล้ว ซึ่งทำให้คุณมีความเสี่ยงสูงในการเกิดแผลที่เท้าโดยไม่รู้ตัว นี่ไม่ใช่การวินิจฉัยว่าคุณมีแผลแล้ว แต่เป็นสัญญาณเตือนให้คุณต้องยกระดับการดูแลเท้าอย่างเคร่งครัดที่สุด

Monofilament Test คืออะไร? การทดสอบสำคัญที่ผู้ป่วยเบาหวานต้องรู้จัก

บทความ: Monofilament Test คืออะไร? เส้นเอ็นเส้นเดียวที่บอกความเสี่ยงแผลเบาหวาน

คุณเคยพบรอยแผลเล็กๆ ที่เท้าโดยไม่รู้ตัวหรือไม่ว่าเกิดขึ้นตั้งแต่เมื่อไหร่? สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน นี่คือสัญญาณอันตรายที่เกิดจาก ภาวะปลายประสาทเสื่อม (Neuropathy) ซึ่งทำให้สูญเสียความสามารถในการรับรู้ความรู้สึกที่เรียกว่า "การรับความรู้สึกเพื่อการป้องกัน" (Protective Sensation)

และเครื่องมือง่ายๆ ที่ทรงพลังที่สุดในการประเมินความรู้สึกนี้ก็คือ การทดสอบด้วยโมโนฟิลาเมนต์ (Monofilament Test)

Monofilament คืออะไร?

Monofilament คืออุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ดูเรียบง่าย ประกอบด้วยด้ามจับพลาสติกและมีเส้นเอ็นไนลอน (Filament) เล็กๆ เพียงเส้นเดียวที่สามารถหดเก็บได้ ความพิเศษของมันอยู่ที่เส้นเอ็นนี้ถูกออกแบบและผลิตขึ้นมาอย่างแม่นยำ ให้ งอตัวลงเมื่อมีแรงกดถึง 10 กรัม

แรงกด 10 กรัมนี้ ถือเป็นเกณฑ์มาตรฐานสากลของแรงกดที่น้อยที่สุดที่ผิวหนังควรจะรับรู้ได้ เพื่อที่จะรู้สึกถึงการบาดเจ็บเล็กๆ น้อยๆ ที่อาจนำไปสู่แผลได้

ทำไมการทดสอบนี้จึงสำคัญอย่างยิ่ง?

ภาวะน้ำตาลในเลือดสูงเป็นเวลานานจะค่อยๆ ทำลายเส้นประสาทส่วนปลาย โดยเฉพาะเส้นประสาทที่รับความรู้สึกสัมผัสและแรงกด ทำให้ผู้ป่วยมีอาการ "เท้าชา"

หากคุณ ไม่สามารถรู้สึก ถึงแรงกด 10 กรัมของ Monofilament ได้ นั่นหมายความว่าคุณมีแนวโน้มสูงที่จะ ไม่รู้สึก ถึงสิ่งเหล่านี้เช่นกัน:

ก้อนกรวดเล็กๆ ในรองเท้า
รอยย่นของถุงเท้าที่กดทับผิวหนัง
ผิวหนังที่เริ่มพองจากการเสียดสีของรองเท้า
การเหยียบของมีคมโดยไม่ตั้งใจ

การไม่รับรู้ถึงอันตรายเล็กๆ เหล่านี้ คือจุดเริ่มต้นที่นำไปสู่แผลลุกลามและการติดเชื้อที่รุนแรง ดังนั้น การทดสอบนี้จึงเป็นด่านแรกที่สำคัญที่สุดในการประเมินว่าเท้าของคุณสูญเสียเกราะป้องกันตามธรรมชาติไปแล้วหรือยัง

ขั้นตอนการตรวจ (สิ่งที่คุณจะได้เจอในห้องตรวจ)

การตรวจด้วย Monofilament นั้นง่าย รวดเร็ว และ ไม่เจ็บปวดอย่างแน่นอน โดยมีขั้นตอนดังนี้:

แพทย์จะขอให้คุณนั่งหรือนอนในท่าที่สบาย และหลับตาหรือมองไปทางอื่น เพื่อไม่ให้คุณคาดเดาตำแหน่งที่จะถูกทดสอบ
แพทย์อาจจะทดลองแตะเส้นเอ็นที่มือของคุณก่อน เพื่อให้คุณรู้ว่าความรู้สึกจะเป็นอย่างไร
แพทย์จะใช้ปลายของเส้นเอ็นแตะลงบนตำแหน่งมาตรฐานต่างๆ ที่ฝ่าเท้า (โดยจะหลีกเลี่ยงบริเวณที่มีตาปลาหรือหนังแข็ง) และกดลงช้าๆ จนเส้นเอ็นงอตัวเป็นรูปตัว "C" ค้างไว้ 1-2 วินาที
หน้าที่ของคุณมีเพียงแค่ตอบว่า "รู้สึก" หรือ "ไม่รู้สึก" ในแต่ละครั้งที่ถูกแตะ
แพทย์จะบันทึกผลว่าในแต่ละตำแหน่งคุณสามารถรับความรู้สึกได้หรือไม่

การแปรผล: "รู้สึก" หรือ "ไม่รู้สึก" บอกอะไรเรา?

ถ้าคุณ "รู้สึก" ในทุกตำแหน่ง (ผลปกติ): เป็นข่าวดี! หมายความว่าคุณยังคงมี "การรับความรู้สึกเพื่อการป้องกัน" อยู่ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดแผลโดยไม่รู้ตัวได้อย่างมาก แต่ยังคงต้องดูแลและตรวจเท้าด้วยตนเองทุกวันต่อไป
ถ้าคุณ "ไม่รู้สึก" ในตำแหน่งใดตำแหน่งหนึ่งหรือหลายตำแหน่ง (ผลผิดปกติ): นี่ไม่ใช่การวินิจฉัยว่าคุณมีแผล แต่นี่คือ สัญญาณเตือนที่สำคัญที่สุดว่าคุณมีความเสี่ยงสูงมากที่จะเกิดแผลในอนาคต และได้สูญเสียการป้องกันตัวเองตามธรรมชาติไปแล้ว สิ่งที่คุณต้องทำทันทีคือ:
1. ยกระดับการดูแลเท้า: ต้องตรวจเท้าด้วยตนเองอย่างละเอียดทุกวันแบบห้ามขาด
2. ห้ามเดินเท้าเปล่าเด็ดขาด: แม้แต่ในบ้านของตัวเอง
3. ใส่ใจเรื่องรองเท้าและถุงเท้าเป็นพิเศษ: ต้องมั่นใจว่ารองเท้ามีขนาดพอดีและเหมาะสมเสมอ
4. พบแพทย์บ่อยขึ้น: แพทย์จะนัดตรวจเท้าถี่ขึ้นเพื่อติดตามและป้องกันปัญหา

การตรวจด้วย Monofilament จึงเปรียบเสมือน "สัญญาณเตือนภัย" ที่เรียบง่ายแต่เชื่อถือได้ การรู้สถานะความเสี่ยงของตัวเองคือจุดเริ่มต้นที่ดีที่สุดในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงและรักษาสุขภาพเท้าของคุณไว้ให้ดีที่สุด

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว