การตรวจ C-peptide ใช้วินิจฉัยโรคเบาหวานได้โดยตรงหรือไม่?

ไม่ครับ การตรวจ C-peptide ไม่ได้ใช้เพื่อวินิจฉัยโรคเบาหวานในเบื้องต้น แต่ใช้เป็นเครื่องมือเชิงลึกหลังจากที่วินิจฉัยแล้ว เพื่อช่วยแยกชนิดของโรคเบาหวาน (เช่น ชนิดที่ 1 หรือ 2) และประเมินความสามารถในการผลิตอินซูลินของตับอ่อน

ค่า C-peptide ต่ำ บ่งบอกถึงอะไร?

ค่า C-peptide ที่ต่ำมากหรือตรวจไม่พบ บ่งชี้ว่าตับอ่อนของผู้ป่วยสามารถผลิตอินซูลินได้น้อยมาก ซึ่งเป็นลักษณะสำคัญของโรคเบาหวานชนิดที่ 1 หรือเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ดำเนินมาเป็นระยะเวลานานจนตับอ่อนเริ่มทำงานล้มเหลว

การตรวจ C-peptide: ตัวชี้วัดการทำงานของตับอ่อนในผู้ป่วยเบาหวาน

Creator: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร
Published: 2025-08-23T18:35:10+07:00
Keywords: c-peptide คือ, ตรวจ c-peptide, ค่า c-peptide ปกติ, แยกชนิดเบาหวาน, การทำงานของตับอ่อน, เบาหวานชนิดที่ 1, lada diabetes

การตรวจ C-peptide: ตัวชี้วัดสำคัญที่บอกว่าตับอ่อนของคุณยังทำงานดีแค่ไหน

ในการวินิจฉัยและดูแลโรคเบาหวาน นอกจากการตรวจระดับน้ำตาลในเลือดแล้ว ยังมีการตรวจเลือดอีกชนิดหนึ่งที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในการประเมินการทำงานของตับอ่อนโดยตรง นั่นคือ การตรวจระดับ C-peptide

แม้จะไม่ใช่การตรวจที่ผู้ป่วยทุกคนต้องทำ แต่ C-peptide เป็นเครื่องมือที่ทรงพลังอย่างยิ่งสำหรับแพทย์ในการ "เจาะลึก" ถึงต้นตอของโรคเบาหวาน เพื่อแยกชนิดและวางแผนการรักษาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละรายได้อย่างแม่นยำที่สุด

C-peptide คืออะไร?

C-peptide คือโปรตีนสายสั้นๆ ที่ถูกสร้างขึ้นในเบต้าเซลล์ของตับอ่อนและถูกปล่อยออกมาสู่กระแสเลือด พร้อมกันกับฮอร์โมนอินซูลิน ในอัตราส่วน 1 ต่อ 1 เสมอ

เปรียบเทียบง่ายๆ: หากตับอ่อนคือโรงงานผลิตอินซูลิน, อินซูลินก็คือ "สินค้า" และ C-peptide ก็คือ "กล่องบรรจุภัณฑ์" ที่ออกมาจากโรงงานพร้อมกันในจำนวนเท่ากันเสมอ

ดังนั้น การวัดระดับ "กล่อง" (C-peptide) ในกระแสเลือด จึงเป็นวิธีที่แม่นยำที่สุดในการบอกว่า "โรงงาน" (ตับอ่อน) ของผู้ป่วยยังสามารถผลิต "สินค้า" (อินซูลิน) ได้เองมากน้อยเพียงใด

บทบาทสำคัญของการตรวจ C-peptide ในการดูแลโรคเบาหวาน

แพทย์จะใช้การตรวจนี้เพื่อตอบคำถามสำคัญๆ ดังนี้:

1. เพื่อช่วยแยกชนิดของเบาหวาน (Differentiating Diabetes Types): นี่คือบทบาทที่พบบ่อยและสำคัญที่สุด โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ลักษณะไม่ชัดเจน

C-peptide ต่ำมากหรือตรวจไม่พบ: บ่งชี้ว่าตับอ่อนสร้างอินซูลินได้น้อยมากหรือไม่ได้เลย ซึ่งเป็นลักษณะคลาสสิกของ เบาหวานชนิดที่ 1
C-peptide ปกติหรือสูง: บ่งชี้ว่าร่างกายมี ภาวะดื้อต่ออินซูลิน ตับอ่อนจึงพยายามผลิตอินซูลินออกมาในปริมาณมากเพื่อชดเชย ซึ่งเป็นลักษณะของ เบาหวานชนิดที่ 2 (ในระยะแรกถึงระยะกลาง)

2. เพื่อประเมินการทำงานของตับอ่อนที่เหลืออยู่: ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่เป็นมานานและเริ่มคุมน้ำตาลได้ไม่ดี การตรวจ C-peptide จะช่วยบอกได้ว่าตับอ่อนเริ่ม "ล้า" และผลิตอินซูลินได้น้อยลงแล้วหรือยัง ซึ่งเป็นข้อมูลสำคัญในการพิจารณาว่าถึงเวลาที่ต้องเริ่มการรักษาด้วยยาฉีดอินซูลินแล้วหรือไม่

3. เพื่อหาสาเหตุของภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia): ในกรณีที่ผู้ป่วยมีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำโดยไม่ทราบสาเหตุ การตรวจ C-peptide จะช่วยแยกได้ว่าเกิดจากการที่ร่างกายผลิตอินซูลินออกมามากเกินไปเอง หรือเกิดจากการได้รับอินซูลินจากภายนอก (เช่น การฉีดยาเกินขนาด)

บทสรุป

การตรวจ C-peptide ไม่ใช่การตรวจคัดกรองเบาหวานทั่วไป แต่เป็นเครื่องมือวินิจฉัยเชิงลึกที่ช่วยให้แพทย์เข้าใจสภาวะของตับอ่อนและต้นตอของโรคในผู้ป่วยแต่ละรายได้ดีขึ้นอย่างมหาศาล ซึ่งนำไปสู่การวางแผนการรักษาที่แม่นยำและเหมาะสมที่สุดสำหรับคุณ