Hyoscyamine: คู่มือการใช้ยาอย่างปลอดภัยและข้อมูลสำคัญสำหรับบรรเทาอาการปวดเกร็งช่องท้อง

วันที่เผยแพร่: 1 สิงหาคม 2568, 12:30 น. ผู้เขียน: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว ที่มา: SiamHealth.net

บทความนี้จะให้ข้อมูลที่ครบถ้วนและสำคัญเกี่ยวกับยา Hyoscyamine (ไฮออสไซอะมีน) ซึ่งเป็นยาที่ใช้กันอย่างแพร่หลายเพื่อบรรเทาอาการปวดเกร็งในระบบทางเดินอาหารและระบบทางเดินปัสสาวะ จุดประสงค์หลักคือเพื่อให้ผู้ป่วยและบุคคลทั่วไปมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับยานี้ สามารถใช้ยาได้อย่างปลอดภัย และทราบถึงกลไกการออกฤทธิ์ ข้อบ่งใช้ และข้อควรระวังต่างๆ ที่สำคัญ การมีความรู้เกี่ยวกับยาที่คุณใช้จะช่วยให้คุณจัดการกับอาการได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

---

1. Hyoscyamine คืออะไร?

Hyoscyamine (ไฮออสไซอะมีน) เป็นยาในกลุ่ม Anticholinergics หรือ Antispasmodics ซึ่งเป็นยาที่ออกฤทธิ์ลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในอวัยวะภายในต่างๆ ใช้สำหรับรักษาและบรรเทาอาการปวดเกร็ง (Spasm) ในระบบทางเดินอาหาร, กระเพาะปัสสาวะ, และทางเดินน้ำดี ยานี้ช่วยลดการทำงานของกล้ามเนื้อเรียบที่มากเกินไป ซึ่งเป็นสาเหตุของอาการปวด ชื่อทางการค้าที่เป็นที่รู้จักกันดี ได้แก่ Levsin, Levbid, Hyomax เป็นต้น Hyoscyamine เป็นยาที่ต้องใช้ตามใบสั่งแพทย์เท่านั้น

---

2. กลไกการออกฤทธิ์: Hyoscyamine ทำงานอย่างไร?

อาการปวดเกร็งมักเกิดจากการหดตัวที่มากเกินไปของกล้ามเนื้อเรียบในอวัยวะภายใน Hyoscyamine ออกฤทธิ์โดย:

• ยับยั้งสารสื่อประสาท Acetylcholine: Hyoscyamine จะยับยั้งการทำงานของสารสื่อประสาท Acetylcholine ที่ตัวรับ Muscarinic ในเซลล์กล้ามเนื้อเรียบ

• คลายกล้ามเนื้อเรียบ: Acetylcholine มีบทบาทในการกระตุ้นให้กล้ามเนื้อเรียบหดตัว เมื่อถูกยับยั้งด้วย Hyoscyamine กล้ามเนื้อก็จะคลายตัวลง

• ลดการหลั่งของเหลวในร่างกาย: ยานี้ยังช่วยลดการหลั่งของเหลวต่างๆ เช่น น้ำลาย, น้ำย่อยในกระเพาะอาหาร, เหงื่อ, และสารคัดหลั่งในระบบทางเดินหายใจ

• บรรเทาอาการปวดเกร็ง: การที่กล้ามเนื้อเรียบคลายตัว ทำให้การบีบตัวที่ผิดปกติของอวัยวะภายในลดลง อาการปวดเกร็งที่เกี่ยวข้องกับภาวะต่างๆ จึงบรรเทาลง

---

3. Hyoscyamine ใช้รักษาโรคอะไร? (ข้อบ่งใช้ของการใช้ยา)

Hyoscyamine ใช้เพื่อรักษาและบรรเทาอาการปวดเกร็งจากโรคและภาวะต่างๆ:

• โรคลำไส้แปรปรวน (Irritable Bowel Syndrome - IBS): ใช้บรรเทาอาการปวดเกร็งท้อง

• แผลในกระเพาะอาหาร: ใช้ร่วมกับยาอื่นๆ เพื่อลดกรดและช่วยลดอาการปวด

• อาการปวดเกร็งในกระเพาะปัสสาวะและลำไส้:

• อาการปวดเกร็งของท่อน้ำดี:

• โรค Parkinsons's disease: ใช้เป็นยาเสริมเพื่อลดอาการสั่นและน้ำลายไหลมากเกินไป

• ก่อนการผ่าตัด: ใช้เพื่อลดการหลั่งน้ำลายและสารคัดหลั่งในระบบทางเดินหายใจ

• การกระตุ้นหัวใจเต้นช้า (Bradycardia): ในกรณีฉุกเฉิน (โดยบุคลากรทางการแพทย์)

---

4. ขนาดและวิธีการใช้ยา

Hyoscyamine มีจำหน่ายหลายรูปแบบ เช่น ยาเม็ดรับประทาน (ชนิดออกฤทธิ์ทันทีและออกฤทธิ์นาน), ยาเม็ดใต้ลิ้น, ยาน้ำ, และยาฉีด

ขนาดยาที่ใช้แตกต่างกันไปตามรูปแบบยาและสภาพของผู้ป่วย และต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เท่านั้น:

• ยาเม็ดรับประทาน (Oral Tablets) / ยาน้ำ:

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 0.125-0.25 มก. ทุก 4 ชั่วโมงตามอาการ (ขนาดยาสูงสุด 1.5 มก./วัน)

• ยาเม็ดใต้ลิ้น (Sublingual Tablets):

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 0.125 มก. ทุก 4 ชั่วโมงตามอาการ (ขนาดยาสูงสุด 1.5 มก./วัน)

• ยาเม็ดออกฤทธิ์นาน (Extended-Release Tablets):

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 0.375 มก. ทุก 12 ชั่วโมง

วิธีการใช้ยา:

• ยาเม็ดรับประทาน: กลืนยาพร้อมน้ำ สามารถรับประทานก่อนหรือหลังอาหารก็ได้

• ยาเม็ดใต้ลิ้น: วางยาไว้ใต้ลิ้นจนกว่าจะละลายหมด ยาจะออกฤทธิ์เร็ว

• รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน (หากใช้เป็นประจำ):

หมายเหตุ: ขนาดยาและวิธีการใช้จะถูกกำหนดโดยแพทย์ผู้รักษาตามสภาพอาการและอายุของผู้ป่วย ห้ามปรับขนาดยาเองเด็ดขาด

---

5. สิ่งที่ต้องแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา

การแจ้งข้อมูลสุขภาพของคุณอย่างครบถ้วนเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อความปลอดภัยในการใช้ Hyoscyamine คุณควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับ:

• ประวัติการแพ้ยา: เคยแพ้ยา Hyoscyamine หรือยาอื่นๆ ในกลุ่ม Anticholinergics (เช่น Atropine, Scopolamine) หรือส่วนประกอบใดๆ ในยาหรือไม่

• โรคประจำตัวอื่นๆ: โดยเฉพาะ

  • ต้อหิน (Glaucoma): โดยเฉพาะต้อหินมุมปิด เพราะ Hyoscyamine อาจทำให้อาการแย่ลงได้

  • ต่อมลูกหมากโต (Benign Prostatic Hyperplasia - BPH): หรืออาการปัสสาวะลำบาก

  • ภาวะลำไส้อุดตัน (Bowel Obstruction) หรือกระเพาะปัสสาวะอุดตัน:

  • โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง (Myasthenia Gravis):

  • ภาวะหัวใจเต้นเร็ว (Tachycardia) หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ:

  • โรคตับหรือโรคไต:

  • ภาวะกรดไหลย้อน (GERD):

• การตั้งครรภ์ หรือกำลังวางแผนตั้งครรภ์:

• การให้นมบุตร:

• การผ่าตัดที่กำลังจะเกิดขึ้น:

• ยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรอื่นๆ ที่กำลังใช้: โดยเฉพาะยา Anticholinergics อื่นๆ, ยาสำหรับ Parkinson's disease, ยาต้านซึมเศร้ากลุ่ม Tricyclic Antidepressants, ยาแก้แพ้บางชนิด, และยาลดความดันโลหิตบางชนิด

---

6. ข้อควรระวังในการใช้ยา

ควรใช้ Hyoscyamine ด้วยความระมัดระวังในผู้ป่วยบางราย:

• อาการทางระบบประสาทและสายตา: ยาอาจทำให้เกิดอาการง่วงซึม, ตาพร่ามัว, เวียนศีรษะ, สับสน, หลงลืมได้ จึงไม่ควรขับรถหรือทำงานกับเครื่องจักร และควรหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์

• ผู้ป่วยสูงอายุ: มีความไวต่อผลข้างเคียงทางระบบประสาทมากกว่า และเสี่ยงต่อภาวะปัสสาวะลำบากหรือท้องผูก

• ผู้ป่วยที่มีภาวะลำไส้อุดตัน หรือปัสสาวะลำบาก: ยานี้อาจทำให้อาการแย่ลงได้ ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยเหล่านี้

• อาการเกี่ยวกับหัวใจ: อาจทำให้เกิดอาการหัวใจเต้นเร็ว ใจสั่น ควรระวังในผู้ป่วยโรคหัวใจ

• การใช้ในสภาพอากาศร้อน: ยา Anticholinergics อาจลดการขับเหงื่อ ทำให้เสี่ยงต่อภาวะตัวร้อนเกิน (Hyperthermia) ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักในสภาพอากาศร้อน

• ไม่ควรใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีโรคกรดไหลย้อน (GERD) บางราย: เนื่องจาก Hyoscyamine อาจทำให้หูรูดหลอดอาหารส่วนล่างคลายตัว ทำให้อาการแย่ลงได้ในบางกรณี

---

7. ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร?

อาการที่ต้องเฝ้าระวังและควรพบแพทย์ทันที:

• อาการปวดท้องรุนแรงผิดปกติ:

• ตาพร่ามัวรุนแรง หรือปวดตา: (อาจบ่งชี้ภาวะต้อหินมุมปิดกำเริบ)

• อาการปัสสาวะลำบากหรือปัสสาวะไม่ออก:

• อาการทางระบบประสาทที่รุนแรง: สับสน, หลงลืม, ประสาทหลอน

• อาการเกี่ยวกับหัวใจ: ใจสั่น, หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ, เจ็บหน้าอก

• อาการแพ้ยาอย่างรุนแรง: ผื่นลมพิษขึ้นทั่วตัว, บวมที่ใบหน้า ลิ้น หรือคอ, หายใจลำบาก (เป็นภาวะฉุกเฉิน)

• อาการร้อนจัด, ผิวแห้ง, เหงื่อไม่ออก:

โดยทั่วไป Hyoscyamine ไม่จำเป็นต้องมีการตรวจพิเศษใดๆ ระหว่างการใช้ยาเป็นประจำ แต่ควรมีการติดตามอาการและรายงานให้แพทย์ทราบหากมีอาการข้างเคียงที่น่ากังวล

---

8. ปฏิกิริยาระหว่างยา: ใช้ร่วมกับยาอื่นได้หรือไม่?

Hyoscyamine มีปฏิกิริยากับยาอื่นๆ หลายชนิด สิ่งสำคัญคือ ต้องแจ้งรายการยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรทั้งหมดที่คุณกำลังใช้ให้แพทย์และเภสัชกรทราบเสมอ

• ยา Anticholinergics อื่นๆ: การใช้ร่วมกันจะเพิ่มผลข้างเคียงของยาในกลุ่ม Anticholinergics (เช่น ปากแห้ง, ท้องผูก, ตาพร่ามัว)

• ยาที่ส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง: เช่น ยาสำหรับ Parkinson's disease, ยาต้านซึมเศร้ากลุ่ม Tricyclic Antidepressants, ยาแก้แพ้บางชนิด (Diphenhydramine) การใช้ร่วมกันจะเพิ่มผลข้างเคียงเรื่องการง่วงซึม สับสน และภาพหลอน

• ยาลดกรด (Antacids): อาจลดการดูดซึมของ Hyoscyamine ควรรับประทานห่างกันอย่างน้อย 1 ชั่วโมง

• ยาที่ส่งผลต่อการเคลื่อนไหวของลำไส้: เช่น Metoclopramide, Domperidone Hyoscyamine อาจลดประสิทธิภาพของยาเหล่านี้ได้

• ยาละลายเม็ดยาใต้ลิ้น (เช่น Nitroglycerin): Hyoscyamine อาจทำให้เม็ดยาละลายช้าลง

---

9. ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

ผลข้างเคียงที่พบบ่อย (มักไม่รุนแรงและหายเอง):

• อาการทางระบบประสาท: ง่วงซึม, ปวดศีรษะ, เวียนศีรษะ, สับสน, หลงลืม

• อาการเกี่ยวกับตา: ตาพร่ามัว, มองเห็นภาพซ้อน, รูม่านตาขยาย, ไวต่อแสง

• อาการเกี่ยวกับปาก/คอ: ปากแห้ง, คอแห้ง, กลืนลำบาก

• ระบบทางเดินอาหาร: ท้องผูก, คลื่นไส้, อาเจียน

• อื่นๆ: ปัสสาวะลำบาก, หัวใจเต้นเร็ว (Tachycardia), ใจสั่น

ผลข้างเคียงที่พบน้อยแต่รุนแรง:

• ภาวะทางระบบประสาทส่วนกลาง: ประสาทหลอน, อาการทางจิต, พูดจาเลอะเลือน

• ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดปกติที่รุนแรง:

• ภาวะปัสสาวะไม่ออก (Urinary Retention):

• ภาวะตัวร้อนเกิน (Hyperthermia): (จากการลดการขับเหงื่อ)

• ปฏิกิริยาการแพ้ยาอย่างรุนแรง: ผื่น, ลมพิษ, หายใจลำบาก, กลืนลำบาก, บวมที่ใบหน้า ลิ้น หรือคอ (พบน้อยมาก)

หากพบอาการรุนแรง หรืออาการที่น่ากังวล ควรรีบหยุดยาและปรึกษาแพทย์ทันที

---

10. หากได้รับยาเกินขนาดต้องทำอย่างไร?

หากได้รับ Hyoscyamine เกินขนาด อาจเกิดอาการรุนแรง เช่น ปากแห้งรุนแรง, รูม่านตาขยาย, ตาพร่ามัว, ผิวแห้ง, ตัวร้อน, สับสน, ประสาทหลอน, หัวใจเต้นเร็วมาก, ชัก หรือโคม่า วิธีแก้ไข: ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลหรือปรึกษาแพทย์ทันที การรักษาจะเน้นที่การดูแลตามอาการและประคับประคอง

---

11. หากลืมใช้ยาต้องทำอย่างไร?

• Hyoscyamine มักรับประทานตามอาการหรือตามตารางเวลาที่แพทย์สั่ง

• หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานทันทีที่นึกได้

• หากใกล้ถึงเวลาของยาครั้งถัดไปแล้ว ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรับประทานตามตารางปกติ

• ห้ามรับประทานยาเพิ่มเป็นสองเท่าเพื่อชดเชยยาที่ลืมเด็ดขาด: เพราะอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงได้

---

12. การเก็บรักษายา

• เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง: ประมาณ 20-25°C (68-77°F) หรือตามที่ระบุบนฉลากยา

• เก็บในที่แห้งและพ้นจากแสงแดดโดยตรง:

• เก็บในภาชนะบรรจุเดิมที่ปิดสนิท:

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง:

• ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ยาเสมอ: ห้ามใช้ยาที่หมดอายุแล้ว

---

13. ความปลอดภัยในสตรีมีครรภ์และให้นมบุตร

• สตรีมีครรภ์: Hyoscyamine จัดอยู่ใน Pregnancy Category C (จากการศึกษาในสัตว์ทดลองพบผลข้างเคียง แต่ไม่มีข้อมูลเพียงพอในมนุษย์) โดยทั่วไปควรใช้ยานี้เฉพาะเมื่อจำเป็นจริงๆ และอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เท่านั้น

• การให้นมบุตร: Hyoscyamine สามารถผ่านเข้าสู่น้ำนมแม่ได้และอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงในทารกได้ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนให้นมบุตรขณะใช้ยานี้

---

สรุป

Hyoscyamine เป็นยาในกลุ่ม Anticholinergics ที่มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการปวดเกร็งในระบบทางเดินอาหารและระบบทางเดินปัสสาวะ ด้วยกลไกการยับยั้ง Acetylcholine ทำให้กล้ามเนื้อเรียบคลายตัวและลดการหลั่งของเหลว อย่างไรก็ตาม การใช้ Hyoscyamine จำเป็นต้องทำตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด โดยเฉพาะการระวังผลข้างเคียงต่อระบบประสาทและสายตา และข้อห้ามใช้ในผู้ที่มีต้อหิน หรือปัญหาการปัสสาวะ การทำความเข้าใจข้อบ่งใช้ ข้อควรระวัง และผลข้างเคียง จะช่วยให้คุณใช้ยานี้ได้อย่างปลอดภัยและได้รับประโยชน์สูงสุด

โปรดจำไว้ว่าข้อมูลในบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้ทั่วไปเท่านั้น และไม่สามารถใช้แทนคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรได้ หากมีข้อสงสัยหรืออาการผิดปกติใดๆ ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์เสมอ

 

1111

ยาแก้ปวดท้อง Hyoscyamine

ยา Hyoscyamine เป็นยาในกลุ่ม anticholinergic ใช้รักษาหรือบรรเทาอาการทางกระเพาะอาหารและลำไส้ เช่น อาการปวดเกร็งลำไส้ โรคลำไส้แปรปรวน บรรเทาอาการปวดเนื่องจากนิ่วในไต หรือนิ่วในถุงน้ำดี ยาในกลุ่ม anticholinergic จะทำให้เกิดอาการมึนงง ตาพร่ามัว ดังนั้นจึงไม่ควรทำงานกับเครื่องจักรเมื่อรับประทานยานี้ นอกจากนั้นยานี้ยังลดการหลั่งของเหงื่อซึ่งอาจจะทำให้เกิดลมแดดได

กลไกการออกฤทธิ์ของยา

ยานี้จะลดการสร้างกรดในกระเพาะอาหาร ลดการเคื่อนไหวของกล้ามเนื้อในหลายอวัยวะ เช่น กระเพาะอาหาร ลำไส้ กระเพาะปัสสาวะ ไต ถุงน้ำดี และลดการสร้างน้ำลายและเหงื่อ

วิธีการใช้ยา

• รับประทานก่อนอาหาร 30-60 นาที
• ขนาดที่รับประทานไม่เกินวันละ 1.5 มิลิกรัมและให้ดื่มน้ำมากๆหากไม่มีข้อห้าม

ผลข้างเคียงที่สำคัญของยา Omeprazole

ก่อนจะใช้ยาท่านจะต้องรู้ผลข้างเคียงที่อันตรายหากเกิดขึ้นจะต้องหยุดยาและไปโรงพยาบาลทันทีได้แก่อาการ แพ้ยาซึ่งจะมีอาการผื่นลมพิษ หายใจลำบาก บวมใบหน้า บวมริมฝีปาก ลิ้นและคอ เสียงแหบ หัวใจเต้นเร็ว หรือเต้นผิดจังหวะ เหนื่อบง่าย มีไข้ ท้องร่วง

หากเกิดอาการต่อไปนี้ให้หยุดยาและปรึกษาแพทย์

• ท้องร่วง
• สับสน และหูแว่ว หรือเห็นภาพหลอน
• มีการเปลี่ยนแปลงความคิดและพฤติกรรม
• หัวใจเต้นแรงและเร็ว
• ผื่นแดงและร้อนตามผิวหนัง
• ปวดตา

ผลข้างเคียงที่สำคัญอื่นๆของยาได้แก่

• อาการมึนศีรษะ ง่วงซึม ปวดศีรษะ
• ตาพร่ามัว มีปัญหาด้าการมองเห็น
• ปากแห้ง แก้ไขโดยการอมน้ำแข็ง หรือเคี้ยวหมากฝรั่ง อมลูกอมที่ไม่มีน้ำตาล
• นอนหลับยาก ท้องผูก
• ร้อนตามผิวหนัง ผิวแห้ง เหงื่อออกน้อย

ก่อนใช้ยา Hyoscyamine

• แจ้งแพทย์เรื่องการแพ้ยา
• แจ้งชื่อยาที่ท่านรับประทานทั้งที่ซื้อเอง วิตามิน สมุนไพร และยาที่แพทย์สั่งโดยเฉพาะยาที่ใช้รักษา โรคต้อหิน ต่อมลูกหมากโต มีปัญหาเรื่องการขับปัสสาวะ โรคเกี่ยวกับลำไส้
• แจ้งโรคประจำตัวที่ท่านกำลังป่วย โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง โรคไต หัวใจเต้นเร็ว กรดไหลย้อน โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง

ข้อระวังระหว่างการใช้ยานี้

• สำหรับผู้ที่ใส่ contact len หากตาแห้งคงต้องหยอดน้ำตาเทียม
• ไม่ควรดื่มสุราขณะระบประทานยานี้เพราะจะทำให้ง่วงซึมมากขึ้น
• ระหว่าที่รับประทานยานี้ต้องระวังเรื่องลมแดด ต้องหลีกเลี่ยงอากาศที่ร้อน การอบ saunas การออกกำลังกายในที่ร้อนอบอ้าว
• สำหรับผู้สูงอายุไตเริ่มเสื่อมจะทำให้มีการคั่งของยานี้

ยาน้ำแก้โรคกระเพาะ | ยาระบาย | ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน | ยา cisapride | ยา hyocyamine | ยาแก้กระเพาะกลุ่ม PPI | ยาขับลม | sucralfate | ranitidine | nizatidine | cimetidine | famotidine | ยาแก้ท้องเสีย | Esomeprazole | lansoprazole | Omeprazole | Misoprostol

• ยารักษาหัวใจและหลอดเลือด
• ยารักษาไขมันในเลือด
• ยารักษาโรคภูมิแพ้
• ยารักษาโรคทางเดินอาหาร
• ยารักษาเชื้อรา
• ยารักษาโรคข้อ
• ยารักษาโรคเบาหวาน
• ยารักษาต่อมไทรอยด์
• ยารักษาโรคประสาท/จิต