วิตามินเอ Vitamin A

วิตามินเอ เป็นวิตามินที่ละลายในไขมันมีหน้าที่ช่วยในการมองเห็น(VISSION) การเจริญเติบโตของกระดูก การแบ่งตัวของเซลล์ การกระตุ้นภูมิคุ้มกันเพื่อต่อสู้กับเชื้อโรค

วิตามินเอจะช่วยทำให้ผิวหนังมีความแข็งแรง และซ่อมแซมผิวของตาและหลอดลมทำให้เชื้อเข้าสู่ร่างกายยากขึ้น และยังกระตุ้นให้เซลล์เม็ดเลือดขาวโดยเฉพาะ lymphocyte ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ คนเราต้องการวิตามินวันละ ชายต้องการวันละ 900 mcg หญิงต้องการวันละ 700 mcg และเด็กต้องการวันละ 300–600 mcg

หน้าที่ วิตามิน A

• เป็นส่วนประกอบสำคัญของ cornea และยังมีผลต่อการเจริญเติบโต การสร้างกระดูก และระบบสืบพันธ์ นอกจากนี้ยังป้องกันการติดเชื้อระบบทางเดินอาหาร ระบบทางเดินหายใจ และระบบขับปัสสาวะ ทำให้ผิวและผมแข็งแรง Beta carotene (หรือ pro vitamin A) ซึ่งจะเปลี่ยนเป็นวิตามิน A ในร่างกาย Beta carotene เป็นสารต้านอนุมูลอิสระสามารถชะลอความแก่ได้
• อาการเมื่อขาดวิตามิน A จะมีตาแห้ง คันและตาอักเสบ ตามองไม่เห็นในเวลากลางคืน ผมแห้ง ผิวแห้งและหยาบ ติดเชื้อได้ง่าย ถ้าขาดมากฟันและกระดูกไม่แข็งแรง
• แหล่งอาหาร วิตามิน A พบมากในตับ ไข่แดง นม น้ำมันตับปลา ไก่ Beta carotene พบมากในผักสีเขียว ผลไม้สีเหลืองและเขียวเข็ม
• การป้องกันการขาดวิตามิน เอ สามารถทำได้โดยการรับประทานผลไม้สีส้มหรือเหลือง ผักใบเขียวโดยรับประทานสดๆ การเก็บรักษาผักและผลไม้ให้เก็บในภาชนะและแช่ตู้เย็น ผักควรใช้วิธีการต้มหรืออบมากกว่าการทอด

ชนิดของวิตามินเอ

1. อยู่ในรูปแบบวิตามินอยู่แล้ว (Proformed Vitamin A) หรือเรียกว่าRetinol เป็นวิตามินเอ ที่พบในสัตว์เช่นตับ นม น้ำมันตับปลา เนื้อสัตว์ ไก่ เป็นวิตามินที่ออกฤทธิ์ได้ทันทีเช่นretinol, retinal และ retinoic acid Retinol อาจจะเปลี่ยนเป็น Retinal retinoic acid ซึ่งเป็นรูปแบบวิตามินอีกชนิดที่ออกฤทธิ์ได้ทันที
2. วิตามินเอที่พบในพืชเรียก Provitamin A carotenoids เป็นวิตามินที่ต้องเปลี่ยนแปลงในร่างกายก่อนที่จะออกฤทธิ์ พบในพืชใบเขียวซึ่งสามารถเปลี่ยนเป็นวิตามินเอได้ในธรรมชาติ Provitamin A carotenoids อยู่ได้หลายรูปแบบได้แก่ beta-carotene, alpha-carotene, lutein, zeaxanthin, lycopene, and cryptoxanthin , วิตามินเอชนิด beta-carotene จะเปลี่ยนเป็นวิตามินเอ retinol และออกฤทธิ์ได้ดี แต่ alpha-carotene, lutein, zeaxanthin จะออกฤทธิ์ได้ประมาณครึ่งหนึ่งของ beta-carotene แต่ lycopene, cryptoxanthin จะไม่เปลี่ยนเป็นวิตามินเอ พบมากในผักสีต่างๆ เช่น แครอท ผักโขม

ผักผลไม้ที่ให้วิตามินเอส่วนใหญ่จะมีสีเหลือง ส้ม แดง และเขียวเข้ม เพราะมีเบต้าแคโรทีนและแคโรนอยด์ที่ร่างกายจะเปลี่ยนเป็นวิตามินเอต่อไป เนื่องด้วยวิตามินเอในผักผลไม้มีความไวต่อออกซิเจนมาก ดังนั้นวิธีการต้มที่ป้องกันการสูญเสียวิตามินได้ดีทีสุดคือ ควรปิดฝาภาชนะขณะต้มและใส่น้ำน้อยๆ

ประโยชน์ของวิตามินเอ

1. ตาฟาง หน้าที่ของวิตามินเอคือช่วยในการแปลงแสงเป็นสัญญาณไฟฟ้าซึ่งจะส่งไปยังการมองเห็น หากขาดจะทำให้มองเห็นได้ยากในเวลากลางคืนหรือในที่แสงสว่างน้อยแต่ในเวลากลางวันจะเห็นเป็นปกติ และทำให้เยื่อบุตาแห้ง กระจกตาเป็นแผล ในกรณีที่ร่างกายขาดวิตามินเออย่างรุนแรงอาจทำให้ตาบอดได้ นอกจากนั้นโรคประสาทตาเสื่อมที่พบมากในกลุ่มอายุมากกว่า 50 ปีและเป็นสาเหตุให้สูญเสียสายตา พบว่าเมื่อได้รับยาต้านอนุมูลอิสระ(รวมทั้งรวมทั้งวิตามินเอ)ปรากฎว่าลดการเกิดโรคได้ร้อยละ25 สรุปวิตามินเอจะป้องตาบอดกลางคืนและชลอการเกิดจอประสาทตาเสื่อม
2. ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็ง วิตามินเอจะควบคุมการเจริญของเซลล์ซึ่งจะมีผลลดการเกิดมะเร็ง จากการศึกษาพบว่าการรับประทานอาหารที่มีวิตามินเอจากพืชสูงจะลดการเกิดมะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งปากมดลูก มะเร็งปอด และมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ แต่การให้วิตามินเอที่มาจากสัตว์จะไม่ลดการเกิดมะเร็ง นอกจากนั้นผู้ที่สูบบุหรี่เมื่อได้ beta-carotene จะเพิ่มความเสี่ยงการเกิดมะเร็งปอด
3. เสริมภูมิคุ้มกัน โดยเสริมความแข็งแรงของเยื่อบุ ตา ปอด ทางเดินอาหาร อวัยวะเพศ เพื่อป้องกันเชื้อโรครุกเขาเซลล์ นอกจากนั้นยังช่วยสร้างปริมาณเม็ดเลือดขาวซึ่งจับเชื้อโรค และยังพบอีกว่าประเทศที่มีโรคติดเชื้อเช่ยหัด มาราเรีย เมื่อแก้ภาวะขาดวิตามินเอทำให้ความเสี่ยงเสียชีวิตจากโรคลดลง
4. ลดการเกิดสิว สิวเกิดจากการที่ต่อมไขมันอุดตันจากเซลล์ที่ตายแล้วและไขมัน การขาดวิตามินเอจะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดสิว การใช้วิตามินทั้งชนิดทาหรือชนิดรับประทานจะช่วยลดการเกิดสิว
5. ความแข็งแรงของกระดูกขึ้นกับโปรตีน แคลเซี่ยม และวิตามินดี การรับประทานวิตามินเอจะเพิ่มความแข็งแรงของกระดูก พบว่าการรับประทานวิตามินอย่างเพียงพอจะลดความเสี่ยงของกระดูกหัก

อันตรายจากการได้รับวิตามินเอเกินขนาด

วิตามินเอถูกใช้ในหลายภาวะ รวมทั้งมีการผสมในวิตามิน คนปกติรับประทานวิตามินเอน้อยกว่า 10,000 ต่อวันจะไม่มีผลเสียการรับประทานวิตามินเอมากไปก็จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน โดยเฉพาะผู้สูงอายุ การรับประทานวิตามินเอในขนาดสูงต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานอาจจะเกิดภาวะวิตามินเอในเลือดสูง ซึ่งทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาปริมาณวิตามินเอที่เด็กควรได้รับ

• เด็กอายุน้อยกว่า 3 ปีไม่ควรเกิน 2000 IU/ต่อวัน
• เด็กอายุน้อยกว่า 4-8 ปีไม่ควรเกิน 3000 IU/ต่อวัน
• เด็กอายุน้อยกว่า 9-13 ปีไม่ควรเกิน 5700 IU/ต่อวัน
• เด็กอายุน้อยกว่า 14-18 ปีไม่ควรเกิน 9300 IU/ต่อวัน

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดผลข้างเคียงจากวิตามินเอ

• ผู้ที่ตั้งครรภ์หรือผู้ที่เลี้ยงบุตรด้วยนม หากรับประทานวิตามินเอมากกว่า 10,000 IU ต่อวันอาจจะเกิดผลข้างเคียง ควรตรวจสอบปริมาณวิตามินที่รับประทาน
• ผู้ที่ดื่มสุราจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดพิษที่ตับ
• ผู้ที่เป็นไขมันโลหิตสูงบางชนิดเมื่อได้รับวิตามินเอจะเพิ่มความเสี่ยงต่อวิตามินเอระดับสูง
• ผู้ที่เป็นโรคตับหากได้รับวิตามินเอจะเกิดพิษได้ง่าย
• ผู้ที่ขาดธาตุสังกะสีจะเกิดพิษกับวิตามินเอได้ง่าย

ผลเสียของวิตามินเอมากไป

• แท้งลูกหรือพิการ หญิงมีครรภ์ที่ได้รับวิตามินเอมากเกินไปมีความเสี่ยงต่อภาวะทารกในครรภ์คลอดออกมาพิการหรือแท้งได้ เนื่องจากวิตามินเอมีผลต่อการเจริญเติบโตของเด็กในครรภ์ ซึ่งอาจทำให้เด็กมีความผิดปกติที่ทางเดินปัสสาวะ กระดูกผิดรูป หรือมีติ่งปูดออกมาที่บริเวณหู
• อ่อนเพลีย หากร่างกายได้รับวิตามินเอเกินครั้งละ 15,000 ไมโครกรัม จะมีผลทำให้รู้สึกอ่อนเพลียและอาเจียนได้
• เจ็บกระดูกและข้อต่อ เบื่ออาหาร เซื่องซึม นอนไม่หลับ กระวนกระวาย ผมร่วง ปวดศีรษะ ท้องผูก ทั้งหมดนี้เป็นโทษในระยะยาวที่เกิดจากการรับประทานวิตามินเอมากเกินไป
• ในสัตว์กระเพาะเดี่ยวเมื่อได้รับเกินความต้องการ 4-10 เท่า จะทำให้โครงกระดูกผิดปกติ
• ในสัตว์เคี้ยวเอื้องเมื่อได้รับเกิน 30 เท่า จะเกิดอาการผิดปกติ

อาหารที่มีวิตามินเอมาก

Retinol เป็นวิตามินเอ ที่พบในสัตว์เช่น ไข่ นม ตับ นมพร่องมันเนยจะมีวิตามินเอต่ำเพราะวิตามินเอละลายในไขมัน ดังนั้นนมพร่องมันเนยจึงต้องเติมวิตามินเอ วิตามินเอจากสัตว์จะดูดซึมได้ดี

วิตามินเอที่มาจากพืชใบเขียวจะดูดซึมไม่ดีเท่าวิตามินที่มาจากสัตว์ พืชใบเขียวจะมีวิตามิน Provitamin A carotenoids มาก

ร่ายกายต้องการวิตามินเอในแต่ละวันอยู่ที่วันละ 4,000-5,000 IU

* IU = International Units.
** DV = Daily Value.

วิตามินเอ | โรคขาดวิตามินเอ | การวินิจฉัยและการรักษาโรคขาดวิตามินเอ | ต่อหน้าที่ 2

วิตามิน

วิตามินเอ | วิตามินบี1 | วิตามินบี2 | วิตามินบี3 | วิตามินบี5 | วิตามินบี6 | วิตามินบี12 | วิตามินซี | วิตามินดี | วิตามินอี | โฟลิก |