การประเมินร่างกายก่อนออกกำลังกายในผู้ป่วยโรคเบาหวาน
โรคเบาหวานเป็นโรคที่มีโรคแทรกซ้อนทุกระบบของร่างกาย ก่อนออกกำลังกายจะต้องประเมินว่าผู้ป่วยมีโรคแทรกซ้อนอะไรบ้าง เพราะว่าโรคแทรกซ้อนแต่ละชนิด จะมีข้อบ่งชี้และข้อห้ามในการออกกำลังกาย
โรคเบาหวานและการออกกำลังกาย
การประเมินผู้ป่วยเบาหวานก่อนออกกำลังกาย
เนื่องจากผู้ป่วยเบาหวานส่วนใหญ่จะมีโรคแทรกซ้อน บางครั้งผู้ป่วยโรคเบาหวานอาจจะเกิดโรคแทรกซ้อน โดยที่ไม่มีอาการ
และโรคแทรกซ้อนหลายอย่าง หากเกิดขึ้นมาอาจจะอันตรายต่อชีวิต ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานทุกคนควรได้รับการประเมิน หาภาวะแทรกซ้อนต่างๆก่อนออกกำลังกายดังต่อไปนี้คือ
- หัวใจและหลอดเลือด [cardiovascular system] ผู้ป่วยเบาหวานที่มีความเสี่ยง ในการเกิดโรคหัวใจ และหลอดเลือดแดงตีบคือ
- อายุมากกว่า 35 ปี
- อายุน้อยกว่า 25 ปีถ้า เป็นเบาหวานชนิดที่สองมากกว่า 10 ปี หรือเป็นเบาหวานชนิดที่หนึ่งมากกว่า 15 ปี
- มีปัจจัยเสี่ยงต่อหลอดเลือดหัวใจตีบอื่นๆเช่น สูบบุหรี่ ญาติสายตรงเป็นหลอดเลือดหัวใจตีบก่อนวัย ความดันโลหิตสูง ไขมัน HDL-Cholesterol ต่ำ
- มีโรคแทรกซ้อนของ microvascular ได้แก่ โรคแทรกซ้อนทางตา [diabetic retinopathy] โรคแทรกซ้อนทางไต [diabetic nephropathy]
- มีโรคหลอดเลือดแดงที่ขาตีบ
- มีระบบประสาทอัตตาโนมัติเสื่อม
ผู้ป่วยดังกล่าวข้างต้นหากต้องการออกกำลังอย่างหนักควรได้มีการตรวจโดยการวิ่งบนสายพานเพื่อประเมินประสิทธิภาพของร่างกาย และหัวใจเพื่อวางแผนการออกกำลังกาย ผู้ป่วยที่ต้องการออกกำลังกายโดยการเดินอาจจะไม่จำเป็นต้องวิ่งบนสายพาน สำหรับผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจ หรือมีการเปลี่ยนแปลงของคลื่นไฟฟ้าหัวใจ [ECG] ควรได้รับการตรวจหัวใจโดยการวิ่งบนสายพาน [exercise stress test ] เพื่อตรวจดูว่ามีหลอดเลือดหัวใจตีบหรือไม่
- โรคหลอดเลือดแดงขาตีบ [peripheral arterial disease] ผู้ป่วยที่มีอาการปวดขาเวลาเดิน พักแล้วจะหายปวด ควรได้รับการประเมินหลอดเลือดแดงที่ขาก่อนออกกำลังกาย หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่มีอันตรายต่อเท้า และควรสวมเครื่องป้องกันเท้า ให้ออกกำลังโดยการเดิน ขี่จักรยาน ว่ายน้ำ
- โรคแทรกซ้อนทางตา [diabetic retinopathy] ควรได้มีการตรวจจอรับภาพก่อนออกกำลังกาย และควรงดการออกกำลังบางประเภทที่ทำให้เกิดตาบอดเนื่องจาก retinal detachment, vitreous hemorrhage ได้
- ผู้ป่วยที่เป็น mild nonproliferatve retinopathy ไม่จำกัดการออกกำลังกาย
- ผู้ป่วยที่เป็น moderate nonproliferatve retinopathy จำกัดการออกกำลังที่ทำให้ความดันโลหิตสูง เช่น การยกน้ำหนัก การงัดข้อ การวิดพื้น
- ผู้ป่วยที่เป็น severe nonproliferatve retinopathy จำกัดการออกกำลังกายเช่น การยกน้ำหนัก การงัดข้อ การวิดพื้น การชกมวย
- ผู้ป่วยที่เป็น proliferatve retinopathy จำกัดการออกกำลังกาย การยกน้ำหนัก การงัดข้อ การวิดพื้น การชกมวย การวิ่ง การเป่าเครื่องดนตรี ควรออกกำลังแบบเบาๆ เช่น การเดิน ว่ายน้ำ ขี่จักรยานอยู่กับที่
ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานควรได้รับการตรวจตาทุกคนก่อนออกกำลังกาย
- โรคแทรกซ้อนทางไต [diabetic nephropathy] ยังไม่มีข้อแนะนำการออกกำลังกายสำหรับผู้ป่วยโรคไต
- โรคปลายประสาทอักเสบ [peripheral neuropathy] ผู้ป่วยที่มีปลายประสาทอักเสบเสียความรู้สึกสัมผัสที่ผิวหนังควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายดังต่อไปนี้ การวิ่ง เดินนานๆ การกระโดด การออกกำลังโดยการขึ้นบันได ควรออกกำลังโดย การว่ายน้ำ การขี่จักรยาน การออกกำลังโดยใช้แขน การออกกำลังโดยใช้เก้าอี้
- ประเมินสภาพการคุมเบาหวานได้ดีเพียงใด การออกกำลังกายโดยการเดิน ว่ายน้ำ ขี่จักรยานสามารถทำให้เกิดน้ำตาลในเลือดต่ำได้นานถึง 12-24 ชั่วโมง ดังนั้นควรเจาะหาน้ำตาลก่อนและหลังออกกำลังกายเพื่อดูการตอบสนองของน้ำตาลต่อการออกกำลังกาย
การเลือกชนิดการออกกำลังกาย
ผู้ที่เป็นเบาหวานสามารถออกกำลังได้เกือบทุกคน แต่ต้องเลือกการออกกำลังกายให้เหมาะสม โดยพิจารณาจากอายุ โรคประจำตัว
- ผู้ที่มีปัญหาข้อเข่า ข้อเท้าหรือเท้าควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังที่มีแรงกระแทก เช่นการวิ่ง กระโดดเชือก ควรจะออกกำลังโดยการว่ายน้ำ เดินในน้ำ รำมวยจีน หรือทำกายบริหารในท่านั่งหรือยืน
- ผู้ที่เป็นปลายประสาทอักเสบ มีอาการชาเท้าไม่ควรที่จะวิ่งหรือกระโดด ควรจะออกกำลังกายโดยการขี่จักรยาน
- ผู้ที่เบาหวานเข้าตาให้หลีกเลี่ยงการออกกำลังที่ใช้แรงมาก เช่นการยกน้ำหนัก หรือโยคะบางท่า
- ผู้ที่มีโรคหัวใจควรจะพบแพทย์ก่อนออกกำลังกาย การออกกำลังกายไม่ควรจะออกแบบออกแรงมากเช่น การยกน้ำหนัก
การออกกำลังกาย
การออกกำลังกาย การประเมินก่อนออกกำลังกาย วิธีออกกำลังกาย อาหารและการออกกำลังกาย การตรวจร่างกายก่อนออกกำลังกาย | การออกกำลังกายเมื่อมีโรคแทรกซ้อน |ผลออกกำลังในระยะยาว | ผลดีการออกกำลัง
หลักการรักษา
การควบคุมอาหาร | การออกกำลังกาย | การรักษาเบาหวานด้วยยา | การใช้อินซูลิน | การประเมินการรักษา | โรคเบาหวานกับสุภาพสตรี | โรคเบาหวานและการท่องเที่ยว | การดูแลเมื่อเวลาป่วย | เบาหวานกับเอสไพริน | การดูแลในช่องปาก | การดูแลผิวหนัง