การประเมินร่างกายก่อนออกกำลังกายในผู้ป่วยโรคเบาหวาน

โรคเบาหวานเป็นโรคที่มีโรคแทรกซ้อนทุกระบบของร่างกาย ก่อนออกกำลังกายจะต้องประเมินว่าผู้ป่วยมีโรคแทรกซ้อนอะไรบ้าง เพราะว่าโรคแทรกซ้อนแต่ละชนิด จะมีข้อบ่งชี้และข้อห้ามในการออกกำลังกาย

โรคเบาหวานและการออกกำลังกาย

การประเมินผู้ป่วยเบาหวานก่อนออกกำลังกาย

เนื่องจากผู้ป่วยเบาหวานส่วนใหญ่จะมีโรคแทรกซ้อน บางครั้งผู้ป่วยโรคเบาหวานอาจจะเกิดโรคแทรกซ้อน โดยที่ไม่มีอาการ และโรคแทรกซ้อนหลายอย่าง หากเกิดขึ้นมาอาจจะอันตรายต่อชีวิต ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานทุกคนควรได้รับการประเมิน หาภาวะแทรกซ้อนต่างๆก่อนออกกำลังกายดังต่อไปนี้คือ

หัวใจและหลอดเลือด [cardiovascular system] ผู้ป่วยเบาหวานที่มีความเสี่ยง ในการเกิดโรคหัวใจ และหลอดเลือดแดงตีบคือ

อายุมากกว่า 35 ปี
อายุน้อยกว่า 25 ปีถ้า เป็นเบาหวานชนิดที่สองมากกว่า 10 ปี หรือเป็นเบาหวานชนิดที่หนึ่งมากกว่า 15 ปี
มีปัจจัยเสี่ยงต่อหลอดเลือดหัวใจตีบอื่นๆเช่น สูบบุหรี่ ญาติสายตรงเป็นหลอดเลือดหัวใจตีบก่อนวัย ความดันโลหิตสูง ไขมัน HDL-Cholesterol ต่ำ
มีโรคแทรกซ้อนของ microvascular ได้แก่ โรคแทรกซ้อนทางตา [diabetic retinopathy] โรคแทรกซ้อนทางไต [diabetic nephropathy]
มีโรคหลอดเลือดแดงที่ขาตีบ
มีระบบประสาทอัตตาโนมัติเสื่อม

ผู้ป่วยดังกล่าวข้างต้นหากต้องการออกกำลังอย่างหนักควรได้มีการตรวจโดยการวิ่งบนสายพานเพื่อประเมินประสิทธิภาพของร่างกาย และหัวใจเพื่อวางแผนการออกกำลังกาย ผู้ป่วยที่ต้องการออกกำลังกายโดยการเดินอาจจะไม่จำเป็นต้องวิ่งบนสายพาน สำหรับผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจ หรือมีการเปลี่ยนแปลงของคลื่นไฟฟ้าหัวใจ [ECG] ควรได้รับการตรวจหัวใจโดยการวิ่งบนสายพาน [exercise stress test ] เพื่อตรวจดูว่ามีหลอดเลือดหัวใจตีบหรือไม่

โรคหลอดเลือดแดงขาตีบ [peripheral arterial disease] ผู้ป่วยที่มีอาการปวดขาเวลาเดิน พักแล้วจะหายปวด ควรได้รับการประเมินหลอดเลือดแดงที่ขาก่อนออกกำลังกาย หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่มีอันตรายต่อเท้า และควรสวมเครื่องป้องกันเท้า ให้ออกกำลังโดยการเดิน ขี่จักรยาน ว่ายน้ำ
โรคแทรกซ้อนทางตา [diabetic retinopathy] ควรได้มีการตรวจจอรับภาพก่อนออกกำลังกาย และควรงดการออกกำลังบางประเภทที่ทำให้เกิดตาบอดเนื่องจาก retinal detachment, vitreous hemorrhage ได้

ผู้ป่วยที่เป็น mild nonproliferatve retinopathy ไม่จำกัดการออกกำลังกาย
ผู้ป่วยที่เป็น moderate nonproliferatve retinopathy จำกัดการออกกำลังที่ทำให้ความดันโลหิตสูง เช่น การยกน้ำหนัก การงัดข้อ การวิดพื้น
ผู้ป่วยที่เป็น severe nonproliferatve retinopathy จำกัดการออกกำลังกายเช่น การยกน้ำหนัก การงัดข้อ การวิดพื้น การชกมวย
ผู้ป่วยที่เป็น proliferatve retinopathy จำกัดการออกกำลังกาย การยกน้ำหนัก การงัดข้อ การวิดพื้น การชกมวย การวิ่ง การเป่าเครื่องดนตรี ควรออกกำลังแบบเบาๆ เช่น การเดิน ว่ายน้ำ ขี่จักรยานอยู่กับที่

ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานควรได้รับการตรวจตาทุกคนก่อนออกกำลังกาย

โรคแทรกซ้อนทางไต [diabetic nephropathy] ยังไม่มีข้อแนะนำการออกกำลังกายสำหรับผู้ป่วยโรคไต
โรคปลายประสาทอักเสบ [peripheral neuropathy] ผู้ป่วยที่มีปลายประสาทอักเสบเสียความรู้สึกสัมผัสที่ผิวหนังควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายดังต่อไปนี้ การวิ่ง เดินนานๆ การกระโดด การออกกำลังโดยการขึ้นบันได ควรออกกำลังโดย การว่ายน้ำ การขี่จักรยาน การออกกำลังโดยใช้แขน การออกกำลังโดยใช้เก้าอี้
ประเมินสภาพการคุมเบาหวานได้ดีเพียงใด การออกกำลังกายโดยการเดิน ว่ายน้ำ ขี่จักรยานสามารถทำให้เกิดน้ำตาลในเลือดต่ำได้นานถึง 12-24 ชั่วโมง ดังนั้นควรเจาะหาน้ำตาลก่อนและหลังออกกำลังกายเพื่อดูการตอบสนองของน้ำตาลต่อการออกกำลังกาย

การเลือกชนิดการออกกำลังกาย

ผู้ที่เป็นเบาหวานสามารถออกกำลังได้เกือบทุกคน แต่ต้องเลือกการออกกำลังกายให้เหมาะสม โดยพิจารณาจากอายุ โรคประจำตัว

ผู้ที่มีปัญหาข้อเข่า ข้อเท้าหรือเท้าควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังที่มีแรงกระแทก เช่นการวิ่ง กระโดดเชือก ควรจะออกกำลังโดยการว่ายน้ำ เดินในน้ำ รำมวยจีน หรือทำกายบริหารในท่านั่งหรือยืน
ผู้ที่เป็นปลายประสาทอักเสบ มีอาการชาเท้าไม่ควรที่จะวิ่งหรือกระโดด ควรจะออกกำลังกายโดยการขี่จักรยาน
ผู้ที่เบาหวานเข้าตาให้หลีกเลี่ยงการออกกำลังที่ใช้แรงมาก เช่นการยกน้ำหนัก หรือโยคะบางท่า
ผู้ที่มีโรคหัวใจควรจะพบแพทย์ก่อนออกกำลังกาย การออกกำลังกายไม่ควรจะออกแบบออกแรงมากเช่น การยกน้ำหนัก

การออกกำลังกาย

หลักการรักษา