Candesartan: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ

ยานี้คืออะไร

Candesartan (แคนเดซาร์แทน) เป็นยาในกลุ่ม Angiotensin II Receptor Blockers (ARBs) ใช้รักษาความดันโลหิตสูง (Hypertension) และภาวะหัวใจล้มเหลว (Heart Failure) โดยช่วยผ่อนคลายหลอดเลือด ลดความดันโลหิต และลดภาระการทำงานของหัวใจ ในประเทศไทย มีจำหน่ายในชื่อการค้า เช่น Atacand หรือยาสามัญ (Generic)

กลไกการออกฤทธิ์

Candesartan ออกฤทธิ์โดย:

• ยับยั้งตัวรับ Angiotensin II (AT1 receptors) ซึ่งเป็นสารที่ทำให้หลอดเลือดหดตัว
• ลดการหดตัวของหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดขยายตัวและความดันโลหิตลดลง
• ลดการหลั่ง Aldosterone ซึ่งช่วยลดการกักเก็บน้ำและเกลือในร่างกาย
• ลดภาระการทำงานของหัวใจในผู้ป่วยภาวะหัวใจล้มเหลว ยานี้มีผลเฉพาะเจาะจงต่อตัวรับ AT1 จึงมีผลข้างเคียงต่อระบบทางเดินหายใจน้อยกว่าเมื่อเทียบกับยาในกลุ่ม ACE Inhibitors (เช่น Enalapril)

ยานี้ใช้รักษาอะไร

Candesartan ใช้รักษา:

• ความดันโลหิตสูง (Hypertension) ในผู้ใหญ่และเด็กอายุตั้งแต่ 6 ปีขึ้นไป
• ภาวะหัวใจล้มเหลว (Heart Failure) ในผู้ใหญ่ที่มีการทำงานของหัวใจลดลง (Left Ventricular Ejection Fraction <40%) โดยใช้เดี่ยวหรือร่วมกับยาอื่น เช่น Diuretics หรือ Beta-blockers
• ในบางกรณี อาจใช้เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงทางหัวใจและหลอดเลือด

ขนาดและรูปแบบยาที่ใช้รักษา

• รูปแบบยา: ยาเม็ดรับประทาน ขนาด 4 มก., 8 มก., 16 มก., 32 มก.
• ขนาดยา:
  • ความดันโลหิตสูง:
    • ผู้ใหญ่: เริ่มต้น 8 มก./วัน ปรับเพิ่มได้ถึง 16-32 มก./วัน รับประทานครั้งเดียวหรือแบ่ง 2 ครั้ง
    • เด็ก (6-17 ปี): น้ำหนัก <50 กก. เริ่มต้น 4-8 มก./วัน สูงสุด 16 มก./วัน; น้ำหนัก ≥50 กก. เริ่มต้น 8-16 มก./วัน สูงสุด 32 มก./วัน
  • ภาวะหัวใจล้มเหลว:
    • ผู้ใหญ่: เริ่มต้น 4 มก./วัน ค่อยๆ ปรับเพิ่มทุก 2 สัปดาห์ สูงสุด 32 มก./วัน
  • ผู้ป่วยที่มีการทำงานของตับหรือไตบกพร่อง: เริ่มด้วยขนาดต่ำ (เช่น 4 มก./วัน) และปรับตามคำแนะนำของแพทย์
• กลืนยาพร้อมน้ำ ห้ามเคี้ยวหรือบด รับประทานพร้อมหรือไม่พร้อมอาหารได้

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อรักษาระดับยาในร่างกาย
• ควบคุมอาหารที่มีโซเดียมต่ำ ลดน้ำหนัก (ถ้ามีน้ำหนักเกิน) ออกกำลังกายเบาๆ เช่น เดินเร็ว งดสูบบุหรี่ และลดความเครียด
• ตรวจวัดความดันโลหิตสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์
• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อความดันต่ำ
• ตรวจสอบว่ามียาเพียงพอเมื่อต้องเดินทางหรือท่องเที่ยว
• พบแพทย์ตามนัดเพื่อประเมินผลการรักษาและปรับขนาดยา

ข้อห้ามในการใช้ยา

• ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มี:
  • แพ้ยา Candesartan หรือยาในกลุ่ม ARBs
  • การทำงานของไตบกพร่องรุนแรง (GFR <15 มล./นาที) หรือกำลังฟอกไต
  • การทำงานของตับบกพร่องรุนแรง (Severe Hepatic Impairment)
  • ภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง (Hyperkalemia) ที่ควบคุมไม่ได้
  • ภาวะท่อน้ำดีอุดตัน (Biliary Obstruction)
• ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ โดยเฉพาะในไตรมาส 2-3 (ยานี้จัดอยู่ในประเภท D) เนื่องจากอาจเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์
• ห้ามใช้ร่วมกับยา Aliskiren ในผู้ป่วยเบาหวานหรือผู้ที่มีการทำงานของไตบกพร่อง (GFR <60 มล./นาที)
• ไม่แนะนำในเด็กอายุต่ำกว่า 6 ปี

ข้อระวังในการใช้ยา

• ใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ที่มี:
  • การทำงานของไตหรือตับบกพร่อง
  • ภาวะขาดน้ำหรือเกลือแร่ (เช่น จากการอาเจียน ท้องเสีย หรือใช้ยาขับปัสสาวะ)
  • เบาหวาน เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อโพแทสเซียมสูง
  • โรคหลอดเลือดสมองหรือหัวใจขาดเลือด (Ischemic Heart Disease) เนื่องจากความดันต่ำอาจเป็นอันตราย
• ผู้สูงอายุ (>65 ปี) อาจไวต่อผลข้างเคียง เช่น วิงเวียนหรือความดันต่ำ
• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อความดันต่ำ
• แจ้งแพทย์หากใช้ยาอื่น เช่น ยาขับปัสสาวะ ยาโพแทสเซียมเสริม หรือ NSAIDs

ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร

• อาการที่ต้องระวัง:
  • ความดันโลหิตต่ำ: วิงเวียน หน้ามืด เป็นลม โดยเฉพาะเมื่อเริ่มยาหรือเปลี่ยนขนาด
  • โพแทสเซียมในเลือดสูง: อ่อนแรง ใจสั่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง
  • การทำงานของไตผิดปกติ: ปัสสาวะน้อยลง เท้าบวม น้ำหนักขึ้น
  • อาการแพ้ยา: ผื่น ลมพิษ หายใจลำบาก บวมใบหน้า ริมฝีปาก หรือคอ
  • อื่นๆ: ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย คลื่นไส้ ไอแห้ง (พบน้อย)
• การตรวจพิเศษ:
  • ตรวจวัดความดันโลหิตและชีพจรเป็นประจำ
  • ตรวจการทำงานของไต (GFR, Serum Creatinine) และระดับโพแทสเซียมในเลือด
  • ตรวจการทำงานของตับ (LFT) ในผู้ที่มีความเสี่ยง

โรคหรือยาอื่นที่มีผลต่อการใช้ยา

• โรคที่อาจมีผล:
  • โรคไตหรือตับ อาจเพิ่มระดับยาในเลือด
  • เบาหวาน อาจเพิ่มความเสี่ยงโพแทสเซียมสูง
  • ภาวะขาดน้ำ อาจเพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำ
• ยาที่อาจมีปฏิกิริยา:
  • เพิ่มความเสี่ยงโพแทสเซียมสูง: Potassium-sparing Diuretics (เช่น Spironolactone), Potassium Supplements
  • เพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำ: Diuretics (เช่น Furosemide), ACE Inhibitors, Aliskiren
  • ลดประสิทธิภาพของยา: NSAIDs (เช่น Ibuprofen) อาจลดการขยายหลอดเลือด
  • อื่นๆ: Lithium (อาจเพิ่มระดับ Lithium ในเลือด)
• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาหรืออาหารเสริมที่ใช้ทั้งหมด

ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

• พบบ่อย:
  • วิงเวียน มึนงง (โดยเฉพาะเมื่อเริ่มยา)
  • ปวดศีรษะ
  • อ่อนเพลีย
  • คลื่นไส้
• พบน้อย:
  • ความดันโลหิตต่ำ (Hypotension)
  • โพแทสเซียมในเลือดสูง (Hyperkalemia)
  • การทำงานของไตผิดปกติ (Renal Impairment)
  • ไอแห้ง (พบน้อยกว่า ACE Inhibitors)
  • อาการแพ้ เช่น ผื่น ลมพิษ
  • ปวดกล้ามเนื้อหรือข้อ
• หากพบอาการรุนแรง เช่น วิงเวียนรุนแรง ปัสสาวะน้อยลง เท้าบวม ใจสั่น หรือหายใจลำบาก ให้หยุดยาและพบแพทย์ทันที

วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียง

• ลุกจากที่นั่งหรือนอนช้าๆ เพื่อป้องกันวิงเวียนหรือหน้ามืด
• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ
• หลีกเลี่ยงอาหารหรืออาหารเสริมที่มีโพแทสเซียมสูง (เช่น กล้วย ส้ม) เว้นแต่แพทย์แนะนำ
• ปรึกษาเภสัชกรเกี่ยวกับยาแก้ปวดหากปวดศีรษะ หรือพบแพทย์หากอาการไม่ดีขึ้น
• หยุดยาและพบแพทย์ทันทีหากมีอาการรุนแรง เช่น ปัสสาวะน้อยลงหรือใจสั่น

หากลืมรับประทานยา

• หากลืมรับประทานยาและยังไม่ถึงเวลารับประทานครั้งถัดไป ให้รับประทานทันทีที่จำได้
• หากใกล้ถึงเวลารับประทานครั้งถัดไป ให้ข้ามมื้อที่ลืมและรับประทานตามปกติ
• ห้ามรับประทานยาครั้งละสองเท่าเพื่อชดเชย

หากรับประทานยาเกินขนาด

• หากรับประทานยาเกินขนาดและมีอาการ เช่น วิงเวียนรุนแรง ความดันต่ำ หรือใจสั่น ให้ติดต่อโรงพยาบาลหรือศูนย์พิษวิทยาทันที
• อาจต้องเข้ารับการรักษาด้วยการให้น้ำเกลือหรือยาเพื่อควบคุมความดัน

การเก็บยา

• เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) ในที่แห้งและพ้นจากแสงแดด
• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
• ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ยา

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

1. Candesartan ใช้รักษาอะไรได้บ้าง?
   Candesartan ใช้รักษาความดันโลหิตสูงและภาวะหัวใจล้มเหลวในผู้ใหญ่ และความดันโลหิตสูงในเด็กอายุตั้งแต่ 6 ปีขึ้นไป
2. Candesartan ทำให้วิงเวียนหรือไม่?
   อาจทำให้วิงเวียน โดยเฉพาะเมื่อเริ่มยาหรือเปลี่ยนขนาด ควรลุกช้าๆ และดื่มน้ำเพียงพอ
3. Candesartan ปลอดภัยในผู้ป่วยเบาหวานหรือไม่?
   สามารถใช้ได้ แต่ต้องระวังโพแทสเซียมสูง ควรตรวจระดับโพแทสเซียมในเลือดสม่ำเสมอ
4. สามารถใช้ Candesartan ในหญิงตั้งครรภ์ได้หรือไม่?
   ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ โดยเฉพาะไตรมาส 2-3 เนื่องจากอาจเป็นอันตรายต่อทารก
5. Candesartan ต่างจากยา ACE Inhibitors อย่างไร?
   Candesartan มีกลไกคล้าย ACE Inhibitors แต่มีผลข้างเคียง เช่น ไอแห้ง น้อยกว่า และเหมาะสำหรับผู้ที่แพ้ ACE Inhibitors

สรุป

Candesartan เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาความดันโลหิตสูงและภาวะหัวใจล้มเหลว โดยช่วยผ่อนคลายหลอดเลือดและลดภาระการทำงานของหัวใจ การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากอาจเกิดผลข้างเคียง เช่น วิงเวียน ความดันต่ำ หรือโพแทสเซียมสูง ผู้ป่วยควรตรวจวัดความดันโลหิตและการทำงานของไตสม่ำเสมอ ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ และปรับพฤติกรรม เช่น ลดอาหารเค็มและออกกำลังกาย เพื่อให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี