Valsartan: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ
วันที่เรียบเรียง: 19 มิถุนายน 2568
ผู้เรียบเรียง: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภานุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
ยานี้คืออะไร
Valsartan (วาลซาร์แทน) เป็นยาในกลุ่ม Angiotensin II Receptor Blockers (ARBs) ใช้รักษาความดันโลหิตสูง (Hypertension), หัวใจล้มเหลว (Heart Failure), แลป้องกันภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (Post-Myocardial Infarction, Post-MI) ในผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจล้มเหลวหรือ Left Ventricular Dysfunction หลังกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด โดยยับยั้ง Angiotensin II ทำให้หลอดเลือดขยายตัว ลดความดันโลหิต และลดภาระหัวใจ ในประเทศไทย มีจำหน่ายในชื่อการค้า เช่น Diovan, Valtan, หรือยาสามัญ รูปแบบยาเป็นยาเม็ด (40 มก., 80 มก., 160 มก., 320 มก.)
กลไกการออกฤทธิ์
Valsartan ออกฤทธิ์โดย:
- ยับยั้งตัวรับ Angiotensin II (AT1 Receptors) ในหลอดเลือด, หัวใจ, และไต ส่งผลให้:
- ลดการหดตัวของหลอดเลือด
- ลดความดันโลหิต
- ลดการปล่อย Aldosterone ทำให้ขับโซเดียมและน้ำ
- ลดภาระการทำงานของหัวใจ ในภาวะหัวใจล้มเหลวหรือ Post-MI
- ป้องกันการ remodeling หัวใจ หลังกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
ข้อบ่งชี้การใช้
Valsartan ใช้เพื่อ:
- ความดันโลหิตสูง: ใช้เดี่ยวหรือร่วมกับยาลดความดัน เช่น Hydrochlorothiazide
- หัวใจล้มเหลว (NYHA Class II-IV): ลดอาการและความเสี่ยงเสียชีวิต
- ป้องกันกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (Post-MI): ในผู้ป่วยที่มี Left Ventricular Dysfunction หรือหัวใจล้มเหลวหลัง MI
- ภาวะอื่น (Off-Label): เช่น โรคไตจากเบาหวานในบางกรณี
ขนาดและวิธีใช้
- รูปแบบยา: ยาเม็ด 40 มก., 80 มก., 160 มก., 320 มก.
- วิธีใช้:
- รับประทานวันละ 1-2 ครั้ง พร้อมหรือไม่มีอาหาร
- กลืนยาเม็ดทั้งเม็ดพร้อมน้ำ 1 แก้ว ห้ามบดหรือเคี้ยว
- ขนาดยาขึ้นอยู่กับสภาวะโรค, การตอบสนอง, และการทำงานของไต/ตับ
- ห้ามหยุดยาทันที เพราะอาจทำให้ความดันสูงหรือหัวใจล้มเหลวกำเริบ
- ขนาดยา:
- ความดันโลหิตสูง:
- ผู้ใหญ่: เริ่ม 80 มก. วันละครั้ง หากไม่เพียงพอ เพิ่มเป็น 160 มก. วันละครั้ง สูงสุด 320 มก./วัน
- ผู้สูงอายุ (>75 ปี): เริ่ม 40 มก. วันละครั้ง
- ไตบกพร่อง (eGFR <20 mL/min): เริ่ม 40 มก. วันละครั้ง
- ไตบกพร่องเล็กน้อยถึงปานกลาง: เริ่ม 40 มก. วันละครั้ง
- หัวใจล้มเหลว:
- ผู้ใหญ่: เริ่ม 40 มก. วันละ 2 ครั้ง ค่อยๆ ปรับเป็น 160 มก. วันละ 2 ครั้ง
- ไตบกพร่อง: ใช้ด้วยความระวัง ติดตาม eGFR
- ป้องกันกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (Post-MI):
- ผู้ใหญ่: เริ่ม 20 มก. วันละ 2 ครั้ง (ภายใน 12 ชม. หลัง MI เมื่อผู้ป่วยคงที่) ปรับเป็น 160 มก. วันละ 2 ครั้ง
- ตับบกพร่องรุนแรง, ตับแข็ง, หรือดีซ่านจากท่อน้ำดีอุดตัน: ห้ามใช้
- หมายเหตุ:
- ตรวจความดันโลหิตทุกวัน: แจ้งแพทย์หาก <90/60 mmHg
- ตรวจเลือด: โพแทสเซียม, โซเดียม, Creatinine, eGFR (ภายใน 1-4 สัปดาห์)
- ในหัวใจล้มเหลว/Post-MI: ตรวจ NT-proBNP หรือ Echocardiogram
- หลีกเลี่ยงรับประทานยาตอนเย็นเพื่อป้องกันความดันต่ำตอนกลางคืน
ข้อแนะนำในการรับประทานยา
- รับประทานยาเวลาเดียวกันทุกวัน
- ดื่มน้ำเพียงพอ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ โดยเฉพาะหากมีอาการท้องเสียหรืออาเจียน
- หลีกเลี่ยงเกลือทดแทนที่มีโพแทสเซียม โดยไม่ปรึกษาแพทย์
- ควบคุมอาหารโซเดียมต่ำ (เช่น ลดอาหารเค็ม) เพื่อช่วยลดความดัน
- หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เพราะเพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำ
- เปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ เพื่อป้องกันมึนงง
- หลีกเลี่ยงขับรถหรือทำงานกับเครื่องจักร หากมีอาการมึนงง
- ตรวจความดันโลหิตและน้ำหนักทุกวัน แจ้งแพทย์หากมีหน้ามืด, ใจสั่น, บวม
- พบแพทย์ตามนัด เพื่อตรวจไต (CrCl, eGFR), เกลือแร่, และหัวใจ (ECG, Echocardiogram)
- หากต้องผ่าตัด (รวมถึงทันตกรรม) แจ้งแพทย์ว่ากำลังใช้ Valsartan
- แจ้งแพทย์ เกี่ยวกับยา, วิตามิน, อาหารเสริม, หรือสมุนไพร
ข้อห้ามในการใช้ยา
- ห้ามใช้ในผู้ที่มี:
- แพ้ Valsartan หรือ ARBs อื่น
- ตั้งครรภ์ (โดยเฉพาะไตรมาส 2-3) เสี่ยงไตวาย, ความพิการในทารก
- ให้นมบุตร ยาขับออกในน้ำนม
- ตับบกพร่องรุนแรง, ตับแข็ง, หรือดีซ่านจากท่อน้ำดีอุดตัน
- หลอดเลือดแดงไตตีบทั้งสองข้าง หรือในไตเดี่ยว
- ใช้ร่วมกับ Aliskiren ในผู้ป่วยเบาหวานหรือไตบกพร่อง (eGFR <60 mL/min)
ข้อระวังในการใช้ยา
- ใช้ด้วยความระวังในผู้ที่มี:
- ไตบกพร่อง: เสี่ยงไตวายและ Hyperkalemia ติดตาม eGFR
- ตับบกพร่องเล็กน้อยถึงปานกลาง: ติดตาม LFT
- ขาดน้ำหรือเกลือแร่ (เช่น อาเจียน, ท้องเสีย): เสี่ยงความดันต่ำและไตวาย
- หัวใจล้มเหลวรุนแรง: เสี่ยงความดันต่ำ
- หลอดเลือดแดงไตตีบ: เสี่ยงไตวายเฉียบพลัน
- ผู้สูงอายุ (>75 ปี): เสี่ยงความดันต่ำ, Hyperkalemia, ไตบกพร่อง
- เด็ก: ข้อมูลจำกัด ใช้ตามแพทย์สั่ง
- ประวัติแพ้ ARBs/ACE Inhibitors: เสี่ยงแพ้ข้ามกลุ่ม
- หญิงตั้งครรภ์ (ประเภท D): หลีกเลี่ยง เสี่ยง Oligohydramnios, ไตวายทารก
- หลีกเลี่ยง NSAIDs เพราะลดประสิทธิภาพยาและเสี่ยงไตวาย
- แจ้งแพทย์ หากมีปัสสาวะน้อย, บวม, ใจสั่น, มึนงง
อาการที่ต้องระวัง
- รุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที):
- อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, บวมหน้า/ปาก/ลิ้น/คอ, หายใจลำบาก
- ความดันต่ำ: มึนงง, หน้ามืด, เป็นลม, สับสน
- ไตวาย: ปัสสาวะน้อยหรือไม่ออก, บวมน้ำ, อ่อนเพลีย
- Hyperkalemia: ใจสั่น, หัวใจเต้นช้า, อ่อนแรง
- ตับวาย: ตัว/ตาเหลือง, ปัสสาวะสีเข้ม, สับสน
- ผื่นรุนแรง: Stevens-Johnson Syndrome
- ควรปรึกษาแพทย์:
- ปวดศีรษะ, มึนงง, ใจสั่น
- อาการเหมือนหวัด: เจ็บคอ, น้ำมูก
- ปวดกล้ามเนื้อ, เป็นตะคริว
- การตรวจพิเศษ:
- ตรวจโพแทสเซียม, โซเดียม, Creatinine, eGFR, LFT, CBC
- ECG หากสงสัย Hyperkalemia
- ในหัวใจล้มเหลว/Post-MI: NT-proBNP, Echocardiogram
ปฏิกิริยาระหว่างยา
- ยาที่เพิ่มผลข้างเคียง Valsartan:
- Aliskiren: เสี่ยงความดันต่ำ, ไตวาย, Hyperkalemia
- ACE Inhibitors: เสี่ยงความดันต่ำและไตวาย
- NSAIDs: ลดประสิทธิภาพและเสี่ยงไตวาย
- Potassium-Sparing Diuretics: เสี่ยง Hyperkalemia
- Lithium: เสี่ยงพิษ
- ยาที่ Valsartan รบกวน:
- ยารักษาเบาหวาน: เสี่ยงน้ำตาลต่ำ
- อาหาร/เครื่องดื่ม:
- เกลือทดแทน: เสี่ยง Hyperkalemia
- แอลกอฮอล์: เสี่ยงความดันต่ำ
- แจ้งแพทย์ เกี่ยวกับยา, วิตามิน, สมุนไพร
ผลข้างเคียง
- พบบ่อย:
- ปวดศีรษะ, มึนงง, ใจสั่น
- อาการเหมือนหวัด: เจ็บคอ, น้ำมูก
- อ่อนเพลีย, ปวดกล้ามเนื้อ
- รุนแรง:
- อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, บวมหน้า, หายใจลำบาก
- ความดันต่ำ: หน้ามืด, เป็นลม
- ไตวาย: ปัสสาวะน้อย, บวมน้ำ
- Hyperkalemia: ใจสั่น, อ่อนแรง
- ตับวาย: ตัว/ตาเหลือง, สับสน
- ผื่นรุนแรง: Stevens-Johnson Syndrome
- หากพบรุนแรง: หยุดยาและพบแพทย์
วิธีลดผลข้างเคียง
- รับประทานยาตามแพทย์สั่ง
- ดื่มน้ำเพียงพอ
- หลีกเลี่ยงเกลือทดแทน
- หากมึนงง: นอนราบ ยกเท้าสูง แจ้งแพทย์
- หากมีผื่น, ปัสสาวะน้อย, ใจสั่น: หยุดยาและพบแพทย์
การลืมรับประทานยา
- หากลืม ภายใน 6 ชม.: รับประทานทันที
- หากเกิน 6 ชม.: ข้ามมื้อนั้น อย่ารับประทานสองเท่า
- แจ้งแพทย์: หากลืมบ่อยหรือมีอาการความดันสูง/บวม
การรับประทานยาเกินขนาด
- อาการ: ความดันต่ำ, หน้ามืด, ช็อก, Hyperkalemia
- ติดต่อโรงพยาบาลทันที: อาจต้องให้สารน้ำ
การเก็บยา
- เก็บในภาชนะเดิม ปิดสนิท
- เก็บที่ 15-30°C
- พ้นมือเด็ก
- ทิ้งยาหมดอายุโดยปรึกษาเภสัชกร
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
- Valsartan ใช้รักษาอะไร?
- ความดันสูง, หัวใจล้มเหลว, ป้องกัน Post-MI
- ทำไม Valsartan ทำให้โพแทสเซียมสูง?
- ลด Aldosterone ทำให้โพแทสเซียมค้าง หลีกเลี่ยงเกลือทดแทน
- ต้องหลีกเลี่ยงอะไรเมื่อใช้ Valsartan?
- NSAIDs, Aliskiren, แอลกอฮอล์
- Valsartan ปลอดภัยในหญิงตั้งครรภ์หรือไม่?
- ประเภท D, หลีกเลี่ยงในหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร
- ผลข้างเคียง เช่น มึนงง หรือ ปัสสาวะน้อย จัดการอย่างไร?
สรุป
Valsartan เป็นยา ARB ที่มีประสิทธิภาพในการรักษาความดันโลหิตสูง, หัวใจล้มเหลว, และป้องกันภาวะ Post-MI ช่วยลดความดันและภาระหัวใจ การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากเสี่ยงต่อความดันต่ำ, Hyperkalemia, และไตวาย ผู้ป่วยควรตรวจเกลือแร่และไตสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยง NSAIDs, Aliskiren, และยาที่รบกวนโพแทสเซียม การปฏิบัติตามคำแนะนำและควบคุมอาหารโซเดียมต่ำจะช่วยให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี
valsartan | telmisartan | losartan | irbesartan | candesartan |
