Irbesartan: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ

วันที่เรียบเรียง: 19 มิถุนายน 2568
ผู้เรียบเรียง: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภานุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

ยานี้คืออะไร

Irbesartan (เออร์เบซาร์แทน) เป็นยาในกลุ่ม Angiotensin II Receptor Blockers (ARBs) ใช้รักษาความดันโลหิตสูง (Hypertension) และโรคไตจากเบาหวาน (Diabetic Nephropathy) ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 โดยยับยั้งการทำงานของ Angiotensin II ซึ่งทำให้หลอดเลือดหดตัวและความดันสูง ช่วยให้หลอดเลือดขยายตัว ลดความดันโลหิต และลดความเสียหายที่ไต ในประเทศไทย มีจำหน่ายในชื่อการค้า เช่น Aprovel, Avapro, หรือยาสามัญ รูปแบบยาเป็นยาเม็ด (75 มก., 150 มก., 300 มก.)

กลไกการออกฤทธิ์

Irbesartan ออกฤทธิ์โดย:

• ยับยั้งตัวรับ Angiotensin II (AT1 Receptors) ในหลอดเลือด, ไต, และหัวใจ ส่งผลให้:

  • ลดการหดตัวของหลอดเลือด (Vasoconstriction)

  • ลดความดันโลหิต

  • ลดการปล่อย Aldosterone ทำให้ขับโซเดียมและน้ำเพิ่มขึ้น

• ปกป้องไต โดยลดความดันใน Glomerulus และลดโปรตีนรั่วในปัสสาวะ (Proteinuria) ในโรคไตจากเบาหวาน

• ลดภาระการทำงานของหัวใจ ในผู้ป่วยความดันสูงหรือหัวใจล้มเหลว (บางกรณี)

ข้อบ่งชี้การใช้

Irbesartan ใช้เพื่อ:

• ความดันโลหิตสูง (Hypertension): ใช้เดี่ยวหรือร่วมกับยาลดความดันอื่น เช่น Thiazide Diuretics (เช่น Hydrochlorothiazide)

• โรคไตจากเบาหวาน (Diabetic Nephropathy): ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีโปรตีนรั่วในปัสสาวะ (Proteinuria)

• ภาวะอื่น (Off-Label): เช่น การจัดการหัวใจล้มเหลวในบางกรณี

ขนาดและวิธีใช้

• รูปแบบยา: ยาเม็ด 75 มก., 150 มก., 300 มก.

• วิธีใช้:

  • รับประทานวันละ 1 ครั้ง พร้อมหรือไม่มีอาหาร

  • กลืนยาเม็ดทั้งเม็ดพร้อมน้ำ 1 แก้ว ห้ามบดหรือเคี้ยว

  • ขนาดยาขึ้นอยู่กับสภาวะโรค, การตอบสนอง, และการทำงานของไต

  • ห้ามหยุดยาทันทีโดยไม่ปรึกษาแพทย์ เพราะอาจทำให้ความดันสูงกำเริบ

• ขนาดยา:

  • ความดันโลหิตสูง:

    • ผู้ใหญ่: เริ่ม 150 มก. วันละครั้ง หากไม่เพียงพอ เพิ่มเป็น 300 มก. วันละครั้ง

    • ผู้ที่ขาดน้ำ (เช่น อาเจียน, ท้องเสีย, ใช้ยาขับปัสสาวะ): เริ่ม 75 มก. วันละครั้ง

    • ผู้สูงอายุ (>75 ปี): เริ่ม 75 มก. วันละครั้ง

    • เด็ก (6-16 ปี): เริ่ม 75 มก. วันละครั้ง เพิ่มได้ถึง 150 มก. วันละครั้ง

  • โรคไตจากเบาหวาน:

    • ผู้ใหญ่: เริ่ม 150 มก. วันละครั้ง ปรับเป็น 300 มก. วันละครั้งเพื่อลด Proteinuria

  • ไตบกพร่อง:

    • เริ่ม 75 มก. วันละครั้ง ติดตาม CrCl/eGFR

    • ไม่ต้องปรับขนาดใน Hemodialysis

• หมายเหตุ:

  • ตรวจความดันโลหิตทุกวัน (แจ้งแพทย์หาก <90/60 mmHg)

  • ตรวจเลือด (โพแทสเซียม, โซเดียม, CrCl, eGFR) ก่อนและหลังเริ่มยา (ภายใน 1-4 สัปดาห์)

  • ในโรคไตจากเบาหวาน: ตรวจ Proteinuria และ eGFR

  • หลีกเลี่ยงรับประทานยาตอนเย็นเพื่อป้องกันความดันต่ำตอนกลางคืน

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• รับประทานยาเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อผลการรักษาที่ดี

• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ โดยเฉพาะหากมีอาการท้องเสียหรือเหงื่อออกมาก

• หลีกเลี่ยงเกลือทดแทนที่มีโพแทสเซียมโดยไม่ปรึกษาแพทย์

• ควบคุมอาหารโซเดียมต่ำ (เช่น ลดอาหารเค็ม, อาหารแปรรูป) เพื่อช่วยลดความดัน

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เพราะเพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำ

• เปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ (จากนั่งหรือนอนเป็นยืน) เพื่อป้องกันวิงเวียน

• ตรวจความดันโลหิตทุกวัน และแจ้งแพทย์หากมีอาการ เช่น หน้ามืด, ใจสั่น

• พบแพทย์ตามนัดเพื่อตรวจการทำงานของไต (CrCl, eGFR), เกลือแร่ (โพแทสเซียม, โซเดียม), และ HbA1c ในผู้ป่วยเบาหวาน

• หากต้องผ่าตัด (รวมถึงทันตกรรม) แจ้งแพทย์ว่ากำลังใช้ Irbesartan

• สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน: ควบคุมน้ำตาลในเลือดและตรวจไตสม่ำเสมอ

ข้อห้ามในการใช้ยา

• ห้ามใช้ในผู้ที่มี:

  • แพ้ Irbesartan หรือ ARBs อื่นๆ (เช่น Losartan, Valsartan)

  • ตั้งครรภ์ (โดยเฉพาะไตรมาสที่ 2-3) เนื่องจากเสี่ยงต่อทารก (ไตวาย, ความพิการ)

  • ให้นมบุตร เนื่องจากยาขับออกในน้ำนมและอาจเป็นอันตรายต่อทารก

  • หลอดเลือดแดงไตตีบทั้งสองข้าง (Bilateral Renal Artery Stenosis) หรือในไตเดี่ยว

  • ใช้ร่วมกับ Aliskiren ในผู้ป่วยเบาหวานหรือไตบกพร่อง (eGFR <60 mL/min)

ข้อระวังในการใช้ยา

• ใช้ด้วยความระวังในผู้ที่มี:

  • เด็กอายุ <6 ปี: ข้อมูลความปลอดภัยจำกัด

  • หลอดเลือดแดงไตตีบ (Unilateral/Bilateral): เสี่ยงไตวายเฉียบพลัน

  • ขาดน้ำหรือเกลือแร่ (เช่น อาเจียน, ท้องเสีย, ใช้ยาขับปัสสาวะ): เสี่ยงความดันต่ำและไตวาย

  • โรคลิ้นหัวใจตีบ (Aortic/Mitral Stenosis): เสี่ยงความดันต่ำรุนแรง

  • กล้ามเนื้อหัวใจหนา (Hypertrophic Cardiomyopathy): เสี่ยงความดันต่ำ

  • ไตบกพร่อง: ติดตาม CrCl/eGFR เสี่ยง Hyperkalemia และไตวาย

  • ตับบกพร่อง: ปรับขนาดยาไม่จำเป็น แต่ติดตาม LFT

  • ผู้สูงอายุ (>75 ปี): เสี่ยงความดันต่ำ, Hyperkalemia, และไตบกพร่อง

  • ประวัติแพ้ ARBs/ACE Inhibitors: เสี่ยงแพ้ข้ามกลุ่ม

• หญิงตั้งครรภ์ (ประเภท D): หลีกเลี่ยง เนื่องจากเสี่ยงต่อทารก (Oligohydramnios, ไตวาย, ความพิการ)

• หลีกเลี่ยง NSAIDs (เช่น Ibuprofen) เพราะลดประสิทธิภาพยาและเสี่ยงไตวาย

• แจ้งแพทย์หากมีอาการ เช่น ปัสสาวะน้อย, บวม, ใจสั่น, หรือวิงเวียน

อาการที่ต้องระวัง

• รุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที):

  • อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, คัน, บวมหน้า/ปาก/ลิ้น/คอ, หายใจลำบาก

  • ความดันต่ำรุนแรง: หน้ามืด, เป็นลม, ความสับสน

  • ไตวาย: ปัสสาวะน้อยหรือไม่ออก, บวมน้ำหนักเพิ่ม, อ่อนเพลีย

  • โพแทสเซียมสูง (Hyperkalemia): ใจสั่น, หัวใจเต้นช้า, อ่อนแรง

  • ตับวาย: ตัว/ตาเหลือง, ปัสสาวะสีเข้ม, สับสน

  • ผื่นรุนแรง: Stevens-Johnson Syndrome, Toxic Epidermal Necrolysis

• ควรปรึกษาแพทย์:

  • วิงเวียน, ปวดศีรษะ, อ่อนเพลีย

  • ไอแห้ง, เจ็บคอ

  • ปวดกล้ามเนื้อ, เป็นตะคริว

  • น้ำหนักเพิ่มหรือลดผิดปกติ

• การตรวจพิเศษ:

  • ตรวจเกลือแร่ (โพแทสเซียม, โซเดียม), CrCl/eGFR, LFT, CBC

  • ECG หากสงสัย Hyperkalemia หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ

  • ในโรคไตจากเบาหวาน: ตรวจ Proteinuria, HbA1c, eGFR

ปฏิกิริยาระหว่างยา

• ยาที่เพิ่มผลข้างเคียง Irbesartan:

  • Aliskiren: เสี่ยงความดันต่ำ, ไตวาย, Hyperkalemia (ห้ามใช้ในเบาหวาน/ไตบกพร่อง)

  • ACE Inhibitors (เช่น Enalapril): เสี่ยบความงงงงต่ำและไตวาย

  • NSAIDs

    : (เช่น Ibuprofen): ลดประสทธิภาพทบ Irbesartan และเสี่ยงฟไตวาย

  • Potassium-Sparing Diuretics (เช่น Spironolactone): เสี่ยง Hyperkalemia

  • Lithium: เพิ่มระดับ Lithium เสี่ยงพิษ

• ยาที่ Irbesartan อาจรบกวน:

  • ยารักษาเบาหวาน: เสี่ยงน้ำตาลต่ำในบางกรณี

• อาหาร/เครื่องดื่ม:

  • เกลือทดแทนที่มีโพแทสเซียม: เสี่ยง Hyperkalemia

  • แอลกอฮอล์: เสี่ยงความดันต่ำ

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยา, วิตามิน, อาหารเสริม, หรือสมุนไพรทั้งหมด

ผลข้างเคียง

• พบบ่อย:

  • ความดันต่ำ: วิงเวียน, หน้ามืด, เป็นลม

  • ปวดศีรษะ, อ่อนเพลีย

  • ปวดกล้ามเนื้อ, เป็นตะคริว

  • คลื่นไส้, ท้องเสีย

• รุนแรง (พบน้อย):

  • อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, บวมหน้า/ปาก/ลิ้น/คอ, หายใจลำบาก

  • ไตวาย: ปัสสาวะน้อย, อ่อนเพลีย, บวมน้ำ

  • Hyperkalemia: ใจสั่น, อ่อนแรง, หัวใจเต้นช้า

  • ตับวาย: ตัว/ตาเหลือง, สับสน

  • ผื่นรุนแรง: Stevens-Johnson Syndrome

• หากพบอาการรุนแรง หหยุดยาและพบแพทย์ทันที

วิธีลดผลข้างเคียง

• รับประทานยาตามขนาดที่แพทย์สั่ง

• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันขาดน้ำ

• หลีกเลี่ยงเกลือทดแทนที่มีโพแทสเซียม

• เปลี่ยนหน้า: หากหน้ามืด นั่งหรือนอนราบ

• หากมีผื่น, ปัสสาวะน้อย, หรือใจสั่น หหยุดยาและพบแพทย์ทันที

การลืมรับประทานยา

• หากลืมภายใน 6 ชม. รับประทานทันทีที่นึกได้

• หากเกิน 6 ชม. ข้ามมื้อนั้นและรับประทานมื้อถัดไปตามปกติ อย่ารับประทานสองเท่า

• แจ้งแพทย์หากลืมบ่อยหรือมีอาการ เช่น ความดันสูง

การรับประทานยาเกินขนาด

• อาการ: ความดันต่ำรุนแรง, หน้ามืด, ช็อก, หัวใจเต้นช้า, Hyperkalemia

• ติดต่อโรงพยาบาลทันที อาจต้องให้สารน้ำหรือยาแก้ Hyperkalemia

การเก็บยา

• เก็บในภาชนะเดิม ปิดสนิท ป้องกันแสงและความชื้น

• เก็บที่อุณหภูมิ 15-30°C

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

• ทิ้งยาที่หมดอายุโดยปรึกษาเภสัชกร

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

1. Irbesartan ใช้รักษาอะไร?

   • รักษาความดันโลหิตสูงและโรคไตจากเบาหวาน

2. ทำไม Irbesartan ทำให้โพแทสเซี่ยมสูง?

   • ลดการปล่อย Aldosterone ทำให้โพแทสเซี่ยมค้างในร่างกาย หลีกเลี่ยงเกลือทดแทน

3. ต้องหลีกเลี่ยงอะไรเมื่อใช้ Irbesartan?

   • หลีกเลี่ยง NSAIDs, Aliskiren, และแอลกอฮอล์

4. Irbesartan ปลอดภัยในหญิงตั้งครรภ์หรือไม่?

   • ประเภท D, หลีกเลี่ยงในหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร

5. ผลข้างเคียง เช่น วิงเวียน หรือ ปัสสาวะน้อย จัดการอย่างไร?

   • หยุดยาและพบแพทย์ทันที

สรุป

Irbesartan เป็นยาในกลุ่ม ARB ที่มีประสิทธิภาพในการรักษาความดันโลหิตสูงและโรคไตจากเบาหวาน ช่วยลดความดันและปกป้องไต การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากเสี่ยงต่อผลข้างเคียง เช่น ความดันต่ำ, Hyperkalemia, และไตวาย ผู้ป่วยควรตรวจเกลือแร่และการทำงานของไตสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยง NSAIDs, Aliskiren, และยาที่รบกวนโพแทสเซียม การปฏิบัติตามคำแนะนำและควบคุมอาหารโซเดียมต่ำจะช่วยให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี

 

• ยาลดความดัน ACEI
• ยาลดความดันกลุ่ม ARB
• ยาปิดกั้นเบต้าBeta blocker
• ยาปิดกั้นแคลเซี่ยม
• ยาขับปัสสาวะ
• ยาต้านเกล็ดเลือด
• ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
• ยา Digoxin
• ยาละลายลิ่มเลือด
• ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
• ยา Prazosin
• ยา Doxazosin