Enalapril: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ

วันที่เรียบเรียง: 18 มิถุนายน 2568
ผู้เรียบเรียง: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภานุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

ยานี้คืออะไร

Enalapril (อีนาลาพริล) เป็นยาในกลุ่ม Angiotensin-Converting Enzyme Inhibitors ( ACE Inhibitors) ใช้รักษา ความดันโลหิตสูง (Hypertension) ในผู้ใหญ่และเด็กอายุตั้งแต่ 1 เดือนขึ้นไป,ภาวะหัวใจล้มเหลว(Congestive Heart Failure, CHF), และป้องกันความเสียหายของหัวใจหลังหัวใจวาย (Post-Myocardial Infarction) ยานี้ช่วยลดความดันโลหิต, ลดภาระการทำงานของหัวใจ, และชะลอความเสียหายของไตในผู้ป่วยบางราย ในประเทศไทย มีจำหน่ายในชื่อการค้า เช่น Vasotec, Renitec, หรือยาสามัญ รูปแบบยา ได้แก่ ยาเม็ด (2.5, 5, 10, 20 มก.), ยาน้ำแขวนตะกอน (สำหรับเด็ก), และยาฉีด (ใช้ในโรงพยาบาล)

กลไกการออกฤทธิ์

Enalapril ออกฤทธิ์โดย:

• ยับยั้งเอนไซม์ ACE ซึ่งเปลี่ยน Angiotensin I เป็น Angiotensin II ทำให้:

  • ลดระดับ Angiotensin II ส่งผลให้หลอดเลือดขยายตัวและความดันโลหิตลดลง

  • ลดการหลั่ง Aldosterone ทำให้ร่างกายขับโซเดียมและน้ำ ลดปริมาณน้ำในหลอดเลือด

• ลดภาระการทำงานของหัวใจในผู้ป่วยหัวใจล้มเหลวหรือหลังหัวใจวาย โดยเฉพาะในภาวะที่หัวใจห้องล่างบีบตัวน้อยลง

• ป้องกันการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างหัวใจ (Cardiac Remodeling)

• ในผู้ป่วยไตจากเบาหวาน ช่วยลดความดันในหลอดเลือดไตและชะลอความเสียหาย

ข้อบ่งชี้การใช้

Enalapril ใช้เพื่อ:

• ความดันโลหิตสูง (Hypertension): ใช้เดี่ยวหรือร่วมกับยาลดความดันอื่น เช่น Thiazide Diuretics เพื่อป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง, หัวใจวาย, และปัญหาไต

• ภาวะหัวใจล้มเหลว (CHF): บรรเทาอาการ เช่น หายใจลำบาก, บวมขา, อ่อนเพลีย และเพิ่มการรอดชีวิต

• หลังหัวใจวาย (Left Ventricular Dysfunction Post-Myocardial Infarction): ป้องกันหัวใจล้มเหลวและลดความเสี่ยงเสียชีวิต

• ภาวะอื่น (Off-Label): เช่น โรคไตจากเบาหวาน (Diabetic Nephropathy) เพื่อลดโปรตีนรั่วในปัสสาวะและชะลอความเสียหายของไต

ขนาดและวิธีใช้

• รูปแบบยา:

  • ยาเม็ด: 2.5, 5, 10, 20 มก.

  • ยาน้ำแขวนตะกอน: 1 มก./มล. (สำหรับเด็กหรือผู้ที่กลืนยาเม็ดลำบาก)

  • ยาฉีด: 1.25 มก./มล. (ใช้ในโรงพยาบาลสำหรับภาวะฉุกเฉิน)

• วิธีใช้:

  • รับประทานวันละ 1-2 ครั้ง พร้อมหรือไม่มีอาหาร

  • สำหรับยาน้ำ: เขย่าขวดก่อนใช้ วัดปริมาณด้วยช้อนหรือหลอดตวงที่ให้มา

  • กลืนยาเม็ดทั้งเม็ดพร้อมน้ำ 1 แก้ว ห้ามบดหรือเคี้ยว

  • ขนาดยาขึ้นอยู่กับสภาวะโรค, การตอบสนอง, และการทำงานของไต

  • ห้ามหยุดยาทันทีโดยไม่ปรึกษาแพทย์ เพราะอาจทำให้ความดันสูงขึ้นหรือหัวใจล้มเหลวแย่ลง

• ขนาดยา:

  • ความดันโลหิตสูง:

    • ผู้ใหญ่: เริ่มต้น 5 มก./วัน (หรือ 2.5 มก. ในผู้ที่มีความเสี่ยงความดันต่ำ เช่น ใช้ยาขับปัสสาวะ) ปรับขนาดทุก 1-2 สัปดาห์ สูงสุด 40 มก./วัน (แบ่งให้วันละ 1-2 ครั้ง)

    • เด็ก (อายุ ≥1 เดือน): เริ่มต้น 0.08 มก./กก./วัน สูงสุด 5 มก./วัน

    • ผู้สูงอายุ (>65 ปี): เริ่มต้น 2.5 มก./วัน

  • ภาวะหัวใจล้มเหลว:

    • เริ่มต้น: 2.5 มก./วัน (หรือต่ำกว่านี้ในผู้ป่วยที่มีโซเดียมต่ำหรือไตบกพร่อง)

    • ปรับขนาดทุก 1-2 สัปดาห์ สูงสุด: 40 มก./วัน (แบ่งให้วันละ 2 ครั้ง)

  • หลังหัวใจวาย:

    • เริ่มต้น: 2.5 มก. วันละ 2 ครั้ง (เริ่มภายใน 3 วันหลังหัวใจวาย)

    • ปรับขนาด: สูงสุด 20 มก./วัน (แบ่งให้วันละ 2 ครั้ง)

  • ไตบกพร่อง:

    • CrCl 30-80 มล./นาที: เริ่ม 5 มก./วัน

    • CrCl 10-30 มล./นาที: เริ่ม 2.5 มก./วัน

    • CrCl <10 มล./นาที: หลีกเลี่ยงการใช้

• หมายเหตุ:

  • ตรวจความดันโลหิต, การทำงานของไต (CrCl, eGFR), และโพแทสเซียมในเลือดก่อนและหลังเริ่มยา (ภายใน 1-2 สัปดาห์)

  • หากใช้ร่วมกับยาขับปัสสาวะ เริ่มขนาดต่ำ (2.5 มก.) เพื่อป้องกันความดันต่ำ

  • อาการควรดีขึ้นภายใน 2-4 สัปดาห์ หากไม่ดีขึ้น แจ้งแพทย์

  • สำหรับเด็ก: ปรับขนาดตามน้ำหนักและการทำงานของไต

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• รับประทานยาเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อผลการรักษาที่ดี

• เปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ (จากนั่งหรือนอนเป็นยืน) โดยเฉพาะช่วงเริ่มใช้ยา เพื่อป้องกันวิงเวียนหรือหน้ามืด

• ตรวจความดันโลหิตสม่ำเสมอ (แจ้งแพทย์หาก <90/60 mmHg หรือ >140/90 mmHg)

• ควบคุมอาหารโซเดียมต่ำ, ออกกำลังกายเบา ๆ (เช่น เดิน 30 นาที/วัน), หยุดสูบบุหรี่, และลดน้ำหนักเพื่อสนับสนุนการรักษา

• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ โดยเฉพาะหากมีอาการอาเจียน, ท้องเสีย, หรือเหงื่อออกมาก

• หลีกเลี่ยงอาหารหรือยาเสริมที่มีโพแทสเซียมสูง (เช่น กล้วย, ส้ม, เกลือทดแทน) โดยไม่ปรึกษาแพทย์

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เพราะเพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำและง่วงซึม

• ไม่ใช้ยาลดน้ำหนัก, ยาแก้หวัด/ไอ, หรือยาแก้แพ้โดยไม่ปรึกษาแพทย์

• แจ้งแพทย์หากมีอาการ เช่น ไอแห้งต่อเนื่อง, บวมหน้า/คอ, ปัสสาวะน้อย, หรือตัวเหลือง

• พบแพทย์ตามนัดเพื่อตรวจการทำงานของไต (CrCl, eGFR), ตับ (LFT), โพแทสเซียม, และ CBC

• หากต้องผ่าตัด (รวมถึงทันตกรรม) แจ้งแพทย์ว่ากำลังใช้ Enalapril

• สำหรับผู้ป่วยความดันสูง: ใช้ยาต่อเนื่องแม้ไม่มีอาการ เพราะอาจต้องใช้ตลอดชีวิต

ข้อห้ามในการใช้ยา

• ห้ามใช้ในผู้ที่มี:

  • แพ้ Enalapril หรือ ACE Inhibitors อื่น เช่น Benazepril, Captopril, Fosinopril, Lisinopril, Moexipril, Perindopril, Quinapril, Ramipril, Trandolapril

  • ประวัติอาการบวมจากภูมิแพ้ (Angioedema) จาก ACE Inhibitors หรือสาเหตุอื่น

  • ไตวายรุนแรง (CrCl <10 มล./นาที) หรือกำลังฟอกไตโดยไม่ขับปัสสาวะ

  • หลอดเลือดไตตีบทั้งสองข้าง (Bilateral Renal Artery Stenosis)

  • ตั้งครรภ์ (โดยเฉพาะไตรมาส 2-3) เนื่องจากเสี่ยงต่อความผิดปกติหรือเสียชีวิตของทารก

  • ใช้ยา Sacubitril (เช่น Entresto) ภายใน 36 ชม. ก่อนหรือหลัง Enalapril

  • ใช้ยา Aliskiren ในผู้ป่วยเบาหวานหรือไตบกพร่อง (CrCl <60 มล./นาที)

• ห้ามใช้ในเด็กที่มีการทำงานของไตบกพร่องรุนแรง

ข้อระวังในการใช้ยา

• ใช้ด้วยความระวังในผู้ที่มี:

  • ไตบกพร่อง (CrCl <60 มล./นาที): ปรับขนาดยาและตรวจ eGFR

  • ตับบกพร่อง: เสี่ยงตับอักเสบหรือยาคั่งในร่างกาย

  • ผู้สูงอายุ (>65 ปี): ไวต่อผลข้างเคียง เช่น ความดันต่ำ, โพแทสเซียมสูง, หรือเสี่ยงล้ม

  • ภาวะขาดน้ำ หรือความดันต่ำ (เช่น อาเจียน, ท้องเสีย, เหงื่อออกมาก, ใช้ยาขับปัสสาวะ)

  • โรคหัวใจ: เช่น หัวใจล้มเหลวรุนแรง, ลิ้นหัวใจตีบ (Aortic Stenosis), หรือกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด

  • หลอดเลือดไตตีบข้างเดียว (Unilateral Renal Artery Stenosis): เสี่ยงไตวาย

  • โพแทสเซียมสูง หรือใช้ยาเสริมโพแทสเซียม

  • โรคภูมิคุ้มกัน เช่น Lupus (SLE): เสี่ยง Neutropenia หรือ Agranulocytosis

  • ประวัติลิ่มเลือด หรือโรคหลอดเลือดสมอง (รวมถึง TIA)

  • ความไม่สมดุลของอิเล็กโทรไลต์ เช่น โซเดียมต่ำ

• หญิงตั้งครรภ์ (ประเภท D): ห้ามใช้ในไตรมาส 2-3 หากพบว่าตั้งครรภ์ หยุดยาทันทีและปรึกษาแพทย์

• หญิงให้นมบุตร: ปรึกษาแพทย์ เพราะยาอาจขับออกในน้ำนมและเป็นอันตรายต่อทารก

• หลีกเลี่ยง NSAIDs (เช่น Ibuprofen, Aspirin) เพราะลดประสิทธิภาพยาและเสี่ยงไตวาย

• แจ้งแพทย์หากมีอาการ เช่น ไอแห้งต่อเนื่อง, บวมหน้า/คอ, มีไข้/เจ็บคอ, หรือปัสสาวะน้อย

อาการที่ต้องระวัง

• ความดันโลหิต:

  • ความดันต่ำ (Hypotension): วิงเวียน, หน้ามืด, เป็นลม (โดยเฉพาะหลังรับประทานยาครั้งแรก)

  • ความดันสูงขึ้นหากหยุดยาทันที

• ไต:

  • ไตวายเฉียบพลัน: ปัสสาวะน้อย, บวมขา/มือ, น้ำหนักเพิ่ม

  • โพแทสเซียมสูง (Hyperkalemia): กล้ามเนื้ออ่อนแรง, หัวใจเต้นผิดจังหวะ, ชา/เสียวซ่า

• ตับ:

  • ตับอักเสบ: ตัว/ตาเหลือง, ปัสสาวะสีเข้ม, แน่นท้อง

• ระบบภูมิคุ้มกัน:

  • Angioedema: บวมหน้า/ตา/ปาก/ลิ้น/คอ/ขา, หายใจหรือกลืนลำบาก (หยุดยาและพบแพทย์ทันที)

  • Neutropenia: มีไข้, เจ็บคอ, หนาวสั่น, ติดเชื้อบ่อย

• หัวใจ:

  • เจ็บหน้าอก, หัวใจเต้นเร็ว/รัว, หัวใจเต้นช้า, ชีพจรอ่อน

• ผิวหนัง:

  • ผื่นลมพิษ, คัน, แผลพุพอง, ผิวลอก, รอยช้ำหรือเลือดออกผิดปกติ

• อื่น ๆ:

  • ไอแห้งต่อเนื่อง, เสียงแหบ, อ่อนเพลีย, คลื่นไส้, รสชาติเปลี่ยน

• การตรวจพิเศษ:

  • ตรวจความดันโลหิต, โพแทสเซียม, CrCl, eGFR, LFT, CBC สม่ำเสมอ

  • ในหัวใจล้มเหลว: ตรวจ Echocardiogram หรือ NT-proBNP

  • ในเด็ก: ติดตามน้ำหนักและการทำงานของไต

ปฏิกิริยาระหว่างยา

• ยาที่เพิ่มผลข้างเคียง Enalapril:

  • ยาขับปัสสาวะ (เช่น Hydrochlorothiazide, Furosemide): เสี่ยงความดันต่ำและโพแทสเซียมสูง

  • ยาเสริมโพแทสเซียม หรือ Potassium-Sparing Diuretics (เช่น Spironolactone): เสี่ยงโพแทสเซียมสูง

  • Aliskiren หรือ ARBs (เช่น Losartan): เสี่ยงไตวายและโพแทสเซียมสูง

  • Sacubitril (เช่น Entresto): เสี่ยง Angioedema ห้ามใช้ภายใน 36 ชม.

  • Lithium: เพิ่มระดับ Lithium เสี่ยงพิษ

  • ยากดภูมิคุ้มกัน (เช่น Azathioprine): เสี่ยงไขกระดูกไม่ทำงาน (Leukopenia)

  • ยาฉีดทอง (Gold Sodium Thiomalate): เสี่ยงความดันต่ำและหน้าแดง

• ยาที่ลดประสิทธิภาพ Enalapril:

  • NSAIDs (เช่น Ibuprofen, Naproxen, Aspirin): ลดผลลดความดันและเสี่ยงไตวาย

• ยาที่ Enalapril อาจรบกวน:

  • ยาลดความดันอื่น (เช่น Beta-Blockers, Calcium Channel Blockers): เสี่ยงความดันต่ำ

• อาหาร/เครื่องดื่ม:

  • อาหารโพแทสเซียมสูง (เช่น กล้วย, ส้ม, มันฝรั่ง): เสี่ยงโพแทสเซียมสูง

  • เกลือทดแทนที่มีโพแทสเซียม: เสี่ยงโพแทสเซียมสูง

  • แอลกอฮอล์: เพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำและง่วงซึม

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยา, อาหารเสริม, หรือสมุนไพรทั้งหมด

ผลข้างเคียง

• พบบ่อย:

  • ไอแห้ง (อาจเกิดภายใน 1-2 สัปดาห์)

  • วิงเวียน, หน้ามืด, อ่อนเพลีย

  • ปวดศีรษะ, คลื่นไส้, เบื่ออาหาร

  • รสชาติเปลี่ยน, คัดจมูก

• รุนแรง (พบน้อย):

  • Angioedema: บวมหน้า/ตา/ปาก/ลิ้น/คอ/ขา, หายใจหรือกลืนลำบาก (หยุดยาและพบแพทย์ทันที)

  • ความดันต่ำรุนแรง: หน้ามืด, เป็นลม, อ่อนแรง

  • ไตวาย: ปัสสาวะน้อย, บวมขา/มือ, น้ำหนักเพิ่ม

  • โพแทสเซียมสูง: กล้ามเนื้ออ่อนแรง, หัวใจเต้นผิดจังหวะ, ชา/เสียวซ่า

  • ตับอักเสบ: ตัว/ตาเหลือง, ปัสสาวะสีเข้ม, แน่นท้อง

  • Neutropenia: มีไข้, เจ็บคอ, หนาวสั่น, ติดเชื้อบ่อย

  • อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, คัน, แผลพุพอง, ผิวลอก

  • หัวใจ: เจ็บหน้าอก, หัวใจเต้นช้า/เร็ว/รัว, ชีพจรอ่อน

  • เลือดออกผิดปกติ: รอยช้ำง่าย, เลือดกำเดา

• หากพบอาการรุนแรง เช่น หายใจลำบาก, บวมหน้า, ปัสสาวะน้อย, หรือตัวเหลือง หยุดยาและพบแพทย์ทันที

วิธีลดผลข้างเคียง

• รับประทานยาตามขนาดที่แพทย์สั่ง

• เปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ หากหน้ามืด นั่งหรือนอนราบไม่หนุนหมอน

• ดื่มน้ำเพียงพอและหลีกเลี่ยงการขาดน้ำ (เช่น อาเจียน, ท้องเสีย, เหงื่อออกมาก)

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์, อาหารโพแทสเซียมสูง, และเกลือทดแทน

• หากไอแห้งรบกวน แจ้งแพทย์ (อาจเปลี่ยนไปใช้ ARB เช่น Losartan)

• ใช้ครีมกันแดดหรือสวมเสื้อผ้าป้องกันหากมีผื่น

• หยุดยาและพบแพทย์หากมีสัญญาณรุนแรง เช่น บวมหน้า, ปัสสาวะน้อย, หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ

การลืมรับประทานยา

• หากลืมภายใน 6 ชม. รับประทานทันทีที่นึกได้

• หากเกิน 6 ชม. ข้ามมื้อนั้นและรับประทานมื้อถัดไปตามปกติ อย่ารับประทานสองเท่า

• แจ้งแพทย์หากลืมบ่อยหรือมีอาการ เช่น ความดันสูง, หายใจลำบาก, หรือบวมขา

การรับประทานยาเกินขนาด

• อาการ: ความดันต่ำรุนแรง, วิงเวียน, เป็นลม, หัวใจเต้นช้า, ช็อก, สับสน

• ติดต่อโรงพยาบาลทันที อาจต้องให้สารน้ำหรือยาเพิ่มความดัน

การเก็บยา

• เก็บในภาชนะเดิม ปิดสนิท ป้องกันแสงและความชื้น

• ยาเม็ด: เก็บที่อุณหภูมิ 15-30°C ห่างจากความร้อนและห้องน้ำ

• ยาน้ำ: เก็บในตู้เย็น (2-8°C) ห้ามแช่แข็ง ทิ้งยาที่ไม่ได้ใช้ภายใน 60 วัน

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

• ทิ้งยาที่หมดอายุโดยปรึกษาเภสัชกรหรือหน่วยกำจัดขยะ

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

1. Enalapril ใช้รักษาอะไร?
   ใช้รักษาความดันโลหิตสูง, ภาวะหัวใจล้มเหลว, ป้องกันความเสียหายของหัวใจหลังหัวใจวาย, และชะลอความเสียหายของไตในผู้ป่วยเบาหวาน

2. ทำไม Enalapril ทำให้ไอแห้ง?
   เป็นผลข้างเคียงจาก ACE Inhibitors ที่กระตุ้น Bradykinin ในปอด หากรบกวน แจ้งแพทย์เพื่อพิจารณาเปลี่ยนยา

3. ต้องหลีกเลี่ยงอะไรเมื่อใช้ Enalapril?
   หลีกเลี่ยงอาหารโพแทสเซียมสูง, NSAIDs, แอลกอฮอล์, Sacubitril (ภายใน 36 ชม.), และแจ้งแพทย์หากตั้งครรภ์

4. Enalapril ปลอดภัยในหญิงตั้งครรภ์หรือไม่?
   ห้ามใช้ในไตรมาส 2-3 (ประเภท D) เพราะเสี่ยงต่อทารก หากตั้งครรภ์ หยุดยาทันทีและปรึกษาแพทย์

5. ผลข้างเคียง เช่น ไอแห้งหรือ Angioedema จัดการอย่างไร?
   หากไอแห้งรบกวน ปรึกษาแพทย์ หากบวมหน้า/คอ หยุดยาและพบแพทย์ทันที

สรุป

Enalapril เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาความดันโลหิตสูง, ภาวะหัวใจล้มเหลว, และป้องกันความเสียหายของหัวใจและไต ช่วยลดความดันโลหิตและภาระการทำงานของหัวใจ การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากเสี่ยงต่อผลข้างเคียง เช่น ไอแห้ง, ความดันต่ำ, Angioedema, หรือโพแทสเซียมสูง ผู้ป่วยควรตรวจความดัน, การทำงานของไต, และโพแทสเซียมสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยงอาหารโพแทสเซียมสูง, NSAIDs, และแอลกอฮอล์ การปฏิบัติตามคำแนะนำและปรับพฤติกรรม เช่น ควบคุมอาหารโซเดียมต่ำ จะช่วยให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี

 

กลับไปหน้า ACE inhibitor

• ยาลดความดัน ACEI
• ยาลดความดันกลุ่ม ARB
• ยาปิดกั้นเบต้าBeta blocker
• ยาปิดกั้นแคลเซี่ยม
• ยาขับปัสสาวะ
• ยาต้านเกล็ดเลือด
• ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
• ยา Digoxin
• ยาละลายลิ่มเลือด
• ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
• ยา Prazosin
• ยา Doxazosin