วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น

วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น: เกราะคุ้มกันโรคติดเชื้อรุนแรงถึงชีวิต

โรคไข้กาฬหลังแอ่น (Meningococcal Disease) เป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียที่รุนแรงและเฉียบพลัน เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Neisseria meningitidis หรือที่รู้จักกันในชื่อ "เมนิงโกคอกคัส" เชื้อนี้สามารถก่อให้เกิดการติดเชื้อในส่วนต่างๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะเยื่อหุ้มสมองและไขสันหลัง (เยื่อหุ้มสมองอักเสบ) หรือการติดเชื้อในกระแสเลือดอย่างรุนแรง (ภาวะติดเชื้อในกระแสเลือดจากเมนิงโกคอกคัส) ซึ่งทั้งสองภาวะนี้สามารถนำไปสู่อาการช็อก ความพิการถาวร (เช่น สมองพิการ, สูญเสียการได้ยิน, สูญเสียแขนขา) หรือเสียชีวิตได้อย่างรวดเร็วภายใน 24-48 ชั่วโมง

แม้จะเป็นโรคที่พบไม่บ่อย แต่ความรุนแรงของโรคทำให้ วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น (Meningococcal Vaccine) เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการปกป้องผู้คน โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง

---

รู้จักกับเชื้อเมนิงโกคอกคัส

เชื้อเมนิงโกคอกคัสมีหลายกลุ่ม (serogroups) ที่ก่อโรคในคนทั่วโลก ที่สำคัญได้แก่ กลุ่ม A, B, C, W, X, และ Y โดยแต่ละภูมิภาคอาจพบการระบาดของเชื้อต่างกลุ่มกันไป การแพร่เชื้อส่วนใหญ่เกิดขึ้นจากการสัมผัสใกล้ชิดกับละอองฝอยจากทางเดินหายใจของผู้ติดเชื้อ เช่น การไอ จาม การจูบ หรือการใช้ภาชนะร่วมกัน ผู้ติดเชื้อบางคนอาจเป็นเพียงพาหะโดยไม่มีอาการป่วย แต่สามารถแพร่เชื้อไปสู่ผู้อื่นได้

---

อาการของโรคไข้กาฬหลังแอ่น

อาการของโรคไข้กาฬหลังแอ่นมักเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและรุนแรง ทำให้การวินิจฉัยและการรักษาอย่างทันท่วงทีเป็นสิ่งสำคัญ อาการทั่วไปได้แก่:

• ไข้สูงเฉียบพลัน

• ปวดศีรษะอย่างรุนแรง

• คอแข็ง (ไม่สามารถก้มคางชิดหน้าอกได้)

• คลื่นไส้ อาเจียน

• อ่อนเพลียมาก สับสน ซึมลง หรือหมดสติ

• ผื่นแดงคล้ายจุดเลือดออก (Petechiae หรือ Purpura) ที่ไม่จางลงเมื่อกด โดยเฉพาะหากมีผื่นชนิดนี้ร่วมกับไข้สูง คอแข็ง ต้องรีบพบแพทย์ทันที

• ในเด็กเล็ก: อาจมีอาการไม่จำเพาะเจาะจง เช่น หงุดหงิด ซึม ไม่ดูดนม ร้องเสียงแหลม กระหม่อมโป่งตึง

---

ชนิดของวัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น

ปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่นหลายชนิดที่ครอบคลุมเชื้อในกลุ่มต่างๆ และเทคโนโลยีการผลิตที่แตกต่างกัน เพื่อให้สามารถใช้ได้ในกลุ่มอายุและข้อบ่งชี้ที่หลากหลาย:

1. วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นชนิดคอนจูเกต 4 สายพันธุ์ (Meningococcal Conjugate Vaccine - MenACWY):

   • ครอบคลุมเชื้อกลุ่ม A, C, W, และ Y

   • เป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย (inactivated vaccine) ที่สร้างภูมิคุ้มกันได้ดีในเด็กเล็กและให้ภูมิคุ้มกันที่คงทนกว่า

   • มีหลายยี่ห้อ เช่น Menactra®, Menveo®, Nimenrix® โดยแต่ละยี่ห้ออาจมีโปรตีนพาหะที่ต่างกัน (เช่น คอตีบ หรือบาดทะยัก ทอกซอยด์)

   • แนะนำสำหรับเด็ก วัยรุ่น ผู้ใหญ่ และกลุ่มเสี่ยง เช่น ผู้ที่ไม่มีม้าม หรือม้ามทำงานผิดปกติ, ผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง, ผู้ที่ต้องเดินทางไปยังพื้นที่เสี่ยง, ผู้ที่ต้องเข้ารับการรวมกลุ่มจำนวนมาก เช่น ผู้แสวงบุญ

2. วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นชนิดโพลีแซคคาไรด์ 4 สายพันธุ์ (Meningococcal Polysaccharide Vaccine - MPSV4):

   • ครอบคลุมเชื้อกลุ่ม A, C, W, และ Y

   • เป็นวัคซีนชนิดเชื้อตายรุ่นเก่า ซึ่งไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันได้ดีในเด็กที่อายุน้อยกว่า 2 ปี และภูมิคุ้มกันอยู่ไม่นานเท่าชนิดคอนจูเกต

   • ปัจจุบันไม่นิยมใช้เป็นวัคซีนแรกในเด็กแล้ว แต่มักใช้ในผู้ใหญ่ที่อายุมากกว่า 55 ปี หรือในสถานการณ์ฉุกเฉิน

3. วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นกลุ่มบี (Meningococcal Group B Vaccine - MenB):

   • ครอบคลุมเชื้อกลุ่ม B ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการติดเชื้อไข้กาฬหลังแอ่นในบางประเทศ (โดยเฉพาะในยุโรปและอเมริกาเหนือ) และในกลุ่มวัยรุ่น

   • มีหลายยี่ห้อ เช่น Bexsero®, Trumenba®

   • แนะนำสำหรับวัยรุ่น และผู้ใหญ่ที่มีความเสี่ยงสูง

---

ใครควรได้รับวัคซีน?

คำแนะนำการให้วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นจะแตกต่างกันไปตามกลุ่มอายุ ภูมิภาค และปัจจัยเสี่ยง โดยทั่วไป กลุ่มที่ควรพิจารณาฉีดวัคซีน ได้แก่:

• เด็กและวัยรุ่น: เป็นกลุ่มเป้าหมายหลักของการฉีดวัคซีน MenACWY ตามตารางวัคซีนพื้นฐาน หรือวัคซีนเสริม

• ผู้ที่ไม่มีม้าม หรือม้ามทำงานผิดปกติ: เช่น ผู้ป่วยธาลัสซีเมีย หรือผู้ที่ได้รับการผ่าตัดม้าม เนื่องจากเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อรุนแรง

• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องบางชนิด: เช่น ผู้ที่ระบบคอมพลีเมนต์ (complement system) บกพร่อง

• บุคลากรในห้องปฏิบัติการ: ที่ทำงานกับเชื้อเมนิงโกคอกคัส

• นักเดินทาง: ผู้ที่จะเดินทางไปยังพื้นที่ที่มีการระบาด หรือมีผู้ป่วยเป็นโรคไข้กาฬหลังแอ่นสูง เช่น แถบ "Meningitis Belt" ในแอฟริกา หรือพื้นที่ที่มีการรวมกลุ่มคนจำนวนมาก (เช่น การแสวงบุญ)

• ผู้สัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วย: ในบางสถานการณ์ อาจพิจารณาให้วัคซีนแก่ผู้ที่สัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วยไข้กาฬหลังแอ่นเพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ

---

ข้อห้ามและข้อควรระวัง

เนื่องจากวัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่นมีหลายชนิด การพิจารณาข้อห้ามและข้อควรระวังจึงควรปรึกษาแพทย์ และดูจากเอกสารกำกับยาของวัคซีนชนิดนั้นๆ เป็นหลัก อย่างไรก็ตาม โดยทั่วไปมีข้อห้ามและข้อควรระวังที่สำคัญดังนี้:

• ข้อห้ามเด็ดขาด:

  • ประวัติการแพ้อย่างรุนแรง (Anaphylaxis) ต่อวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นในเข็มก่อนหน้า หรือต่อส่วนประกอบในวัคซีนนั้นๆ เช่น ทอกซอยด์บาดทะยัก/คอตีบ (ใน MenACWY บางชนิด), โปรตีนยีสต์ (ใน MenB บางชนิด)

• ข้อควรระวัง:

  • กำลังเจ็บป่วยเฉียบพลัน มีไข้สูง ควรเลื่อนการฉีดออกไปก่อน

  • หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร: โดยทั่วไปแนะนำให้ฉีดเมื่อจำเป็นและประโยชน์มีมากกว่าความเสี่ยง (เนื่องจากส่วนใหญ่เป็นวัคซีนเชื้อตาย) ควรปรึกษาแพทย์

  • ผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง: แม้ส่วนใหญ่เป็นวัคซีนเชื้อตายที่ปลอดภัย แต่ประสิทธิภาพอาจลดลง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินความจำเป็นและการตอบสนอง

---

ความสำคัญของการป้องกัน

โรคไข้กาฬหลังแอ่นเป็นภัยคุกคามที่รุนแรงและฉับพลัน ซึ่งสามารถสร้างความเสียหายต่อชีวิตและคุณภาพชีวิตได้อย่างมหาศาล การรับวัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่นอย่างเหมาะสม โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง เป็นมาตรการสำคัญในการสร้างเกราะป้องกันโรคนี้ ปรึกษาแพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์เพื่อรับข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นที่เหมาะสมกับคุณและคนที่คุณรัก

 

Meningococcal vaccine

วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น (Meningococcal Vaccine) เป็นวัคซีนสำคัญที่ใช้ป้องกันโรคติดเชื้อแบคทีเรีย Neisseria meningitidis หรือไข้กาฬหลังแอ่น ซึ่งสามารถทำให้เกิดการติดเชื้อรุนแรง เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ การติดเชื้อในกระแสเลือด (septicemia) หรือปอดบวม และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตหรือทำให้เกิดความพิการถาวรได้รวดเร็ว

วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นมีหลายชนิด โดยแบ่งตามประเภทของแบคทีเรียและเทคโนโลยีการผลิตหลักๆ ดังนี้:

1. Meningococcal Conjugate Vaccines (MenACWY): เป็นวัคซีนชนิดคอนจูเกต ที่ครอบคลุมเชื้อ 4 กลุ่มหลัก (A, C, W, Y) เช่น Menactra®, Menveo®, Nimenrix®

2. Meningococcal Polysaccharide Vaccines (MPSV4): เป็นวัคซีนชนิดโพลีแซคคาไรด์ ที่ครอบคลุมเชื้อ 4 กลุ่มหลัก (A, C, W, Y) ปัจจุบันไม่นิยมใช้ในเด็กเล็กเนื่องจากไม่สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี

3. Meningococcal Group B Vaccines (MenB): เป็นวัคซีนที่ครอบคลุมเชื้อกลุ่ม B เช่น Bexsero®, Trumenba®

วัคซีนส่วนใหญ่เป็นชนิดเชื้อตาย (inactivated vaccine) จึงมีความปลอดภัยสูง แต่ก็มีข้อห้ามและข้อควรระวังที่สำคัญเช่นกัน

ข้อห้าม (Contraindications) ในการให้วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น:

ข้อห้ามหมายถึงภาวะหรือเงื่อนไขที่ห้ามให้วัคซีนโดยเด็ดขาด เนื่องจากอาจก่อให้เกิดอันตรายรุนแรงหรือเป็นปฏิกิริยาแพ้ที่ไม่พึงประสงค์อย่างร้ายแรง หากมีข้อห้ามเหล่านี้ ไม่ควร ได้รับวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่น:

1. ประวัติการแพ้อย่างรุนแรง (Anaphylaxis) ต่อวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นเข็มก่อนหน้า:

   • หากเคยมีอาการแพ้ชนิดรุนแรงและเป็นอันตรายถึงชีวิต (เช่น หายใจลำบากเฉียบพลัน, หน้าบวม, ความดันโลหิตต่ำรุนแรง, ผื่นลมพิษทั่วตัว) หลังจากการฉีดวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นครั้งก่อนหน้า ถือเป็นข้อห้ามเด็ดขาด

2. ประวัติการแพ้อย่างรุนแรง (Anaphylaxis) ต่อส่วนประกอบใดๆ ในวัคซีน:

   • ส่วนประกอบที่อาจก่อให้เกิดการแพ้ ได้แก่:

     • Tetanus toxoid (ทอกซอยด์บาดทะยัก): พบในวัคซีน MenACWY บางชนิด (เช่น Menactra®, Menveo®) ซึ่งเป็นโปรตีนพาหะที่ใช้ในการผลิตวัคซีน หากมีประวัติแพ้วัคซีนบาดทะยักอย่างรุนแรง อาจเป็นข้อห้าม

     • Diphtheria toxoid (ทอกซอยด์คอตีบ): พบในวัคซีน MenACWY บางชนิด (เช่น Nimenrix®) ซึ่งเป็นโปรตีนพาหะ

     • โปรตีนยีสต์: พบในวัคซีน MenB บางชนิด (เช่น Trumenba®)

     • สารเสริมภูมิ: อะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์ (aluminum hydroxide) หรือส่วนประกอบอื่นๆ ที่ระบุในเอกสารกำกับยาของวัคซีน

ข้อควรระวัง (Precautions) ในการให้วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น:

ข้อควรระวังเป็นเงื่อนไขที่ควรพิจารณาอย่างรอบคอบและปรึกษาแพทย์ก่อนการฉีดวัคซีน เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อผลข้างเคียงเล็กน้อย หรืออาจทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนลดลง แต่โดยทั่วไปยังสามารถให้วัคซีนได้ภายใต้การดูแล:

1. การเจ็บป่วยเฉียบพลันระดับปานกลางถึงรุนแรง หรือมีไข้สูง:

   • หากกำลังมีอาการป่วยเฉียบพลัน มีไข้สูง หรืออาการเจ็บป่วยที่ยังไม่คงที่ ควร เลื่อนการให้วัคซีนออกไปก่อน จนกว่าอาการจะดีขึ้น เพื่อให้ร่างกายฟื้นตัวเต็มที่และลดความสับสนในการวินิจฉัยอาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากวัคซีน

   • อย่างไรก็ตาม หากเป็นเพียงไข้หวัดเล็กน้อย ไม่มีไข้ หรือมีอาการไม่รุนแรง สามารถฉีดวัคซีนได้ตามปกติ

2. หญิงตั้งครรภ์:

   • ข้อมูลเกี่ยวกับการใช้วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นในหญิงตั้งครรภ์ยังมีจำกัด แต่เนื่องจากวัคซีนส่วนใหญ่เป็นชนิดเชื้อตาย จึงไม่คาดว่าจะก่อให้เกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์

   • โดยทั่วไป แนะนำให้หลีกเลี่ยงการฉีดวัคซีนในหญิงตั้งครรภ์หากไม่จำเป็น อย่างไรก็ตาม หากหญิงตั้งครรภ์มีความเสี่ยงสูงอย่างยิ่งต่อการติดเชื้อไข้กาฬหลังแอ่น (เช่น การระบาดในพื้นที่, การเดินทางไปยังพื้นที่เสี่ยง, หรือเป็นผู้สัมผัสใกล้ชิดผู้ป่วย) ประโยชน์ของการป้องกันโรคมีมากกว่าความเสี่ยงทางทฤษฎี แพทย์อาจพิจารณาให้ฉีดวัคซีนได้ โดยจะต้องชั่งน้ำหนักระหว่างประโยชน์และความเสี่ยงอย่างรอบคอบ

3. หญิงให้นมบุตร:

   • ไม่มีข้อมูลเพียงพอเกี่ยวกับการขับวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นออกทางน้ำนม หรือผลต่อทารกที่กินนมแม่ แต่เนื่องจากเป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย จึงไม่คาดว่าจะมีความเสี่ยงที่สำคัญ

   • สามารถพิจารณาให้วัคซีนได้ในหญิงให้นมบุตร หากมีความจำเป็นหรือมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ

4. ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือกำลังได้รับยากดภูมิคุ้มกัน:

   • วัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นส่วนใหญ่เป็นชนิดเชื้อตาย มีความปลอดภัยในการให้แก่ผู้ป่วยกลุ่มนี้ อย่างไรก็ตาม การตอบสนองทางภูมิคุ้มกันอาจไม่สมบูรณ์เท่าคนปกติ ทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนลดลงหรือไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันได้เพียงพอ

   • การตัดสินใจให้วัคซีนในกลุ่มนี้ควรอยู่ภายใต้การประเมินของแพทย์อย่างละเอียด โดยพิจารณาจากระดับความเสี่ยงในการสัมผัสเชื้อไข้กาฬหลังแอ่น และระดับภูมิคุ้มกันของผู้ป่วย

5. ผู้ที่มีภาวะเกล็ดเลือดต่ำ (Thrombocytopenia) หรือมีความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือด (Coagulation disorders):

   • เนื่องจากวัคซีนชนิดนี้ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ผู้ที่มีภาวะดังกล่าวอาจมีความเสี่ยงต่อการเกิดเลือดออกหรือรอยช้ำบริเวณที่ฉีดได้ง่าย

   • ควรแจ้งแพทย์ เพื่อให้แพทย์พิจารณาเทคนิคการฉีดที่เหมาะสม เช่น การใช้เข็มขนาดเล็ก หรือการกดบริเวณที่ฉีดให้นานขึ้นเพื่อห้ามเลือด

สิ่งสำคัญที่ต้องแจ้งแพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์ก่อนให้วัคซีน:

เพื่อให้การให้วัคซีนเป็นไปอย่างปลอดภัยและเหมาะสมที่สุด ควรแจ้งข้อมูลสุขภาพที่สำคัญแก่แพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์ทุกครั้งอย่างละเอียด:

• ประวัติการแพ้ยา แพ้อาหาร หรือแพ้วัคซีนในอดีต (โดยเฉพาะอาการแพ้อย่างรุนแรง หรือแพ้ส่วนประกอบของวัคซีน เช่น ทอกซอยด์บาดทะยัก/คอตีบ หรือยีสต์)

• โรคประจำตัว หรือภาวะสุขภาพใดๆ ที่กำลังเป็นอยู่ (โดยเฉพาะโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง, โรคเลือด)

• ยาที่กำลังรับประทานอยู่ ทั้งยาประจำตัว ยาสมุนไพร และอาหารเสริม (โดยเฉพาะยากดภูมิคุ้มกัน หรือยาป้องกันการแข็งตัวของเลือด)

• การตั้งครรภ์ หรือกำลังวางแผนตั้งครรภ์ รวมถึงการให้นมบุตร

• มีอาการเจ็บป่วยในปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นไข้หวัด ไอ เจ็บคอ หรืออาการผิดปกติอื่นๆ

• ประวัติการเดินทาง หรือการอยู่ในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการระบาดของไข้กาฬหลังแอ่น

• มีการได้รับวัคซีนไข้กาฬหลังแอ่นชนิดอื่น ๆ มาก่อนหรือไม่ และเมื่อใด

การปรึกษาแพทย์อย่างละเอียดก่อนการรับวัคซีนจะช่วยให้การตัดสินใจเป็นไปอย่างถูกต้องและปลอดภัยที่สุดสำหรับแต่ละบุคคล เพื่อให้ได้รับประโยชน์สูงสุดจากการป้องกันโรคไข้กาฬหลังแอ่น

 

 

 

• วัคซีนป้องกันบาดทะยักTetanus toxoid
• วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ Influenza vaccine
• วัคซีนป้องกันโรคปอดบวมจากเชื้อ Pneumococcal
• วัคซีนป้องกันโรคหัดคางทูม
• วัคซีนป้องกันหัดเยอรมัน
• วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบB
• วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบA
• วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอ
• วัคซีนป้องกันโรคไข้สุกใส
• วัคซีนป้องกันไข้กาฬหลังแอ่น
• วัคซีนป้องกันไข้เหลือง
• วัคซีนป้องกันไข้ไทฟอยด์
• วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า
• วัคซีนป้องกันสมองอักเสบ
• วัคซีนป้องกันมะเร็งปากมดลูก