siamhealth

หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ

พี่บุญศรี

 

วัคซีนป้องกันไข้สมองอักเสบเจอี: เกราะป้องกันภัยเงียบจากยุง

โรคไข้สมองอักเสบเจอี (Japanese Encephalitis - JE) เป็นโรคติดเชื้อไวรัสที่อันตรายถึงชีวิต และสามารถนำไปสู่ความพิการถาวรได้ แม้หลายคนอาจไม่คุ้นชื่อเท่าไข้เลือดออก แต่ไข้สมองอักเสบเจอีก็เป็นภัยเงียบที่คุกคามสุขภาพ โดยเฉพาะในพื้นที่ชนบทและเกษตรกรรมของเอเชีย รวมถึงประเทศไทย โชคดีที่เรามี วัคซีนป้องกันไข้สมองอักเสบเจอี ซึ่งเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดในการปกป้องตัวเราและคนที่เรารัก

ทำไมต้องระวังไข้สมองอักเสบเจอี?

โรคนี้เกิดจากไวรัสไข้สมองอักเสบเจอี (JEV) ที่มียุงรำคาญเป็นพาหะหลัก ยุงจะได้รับเชื้อมาจากสัตว์พาหะ เช่น หมู หรือนกน้ำ แล้วนำมาแพร่สู่คน แม้ผู้ติดเชื้อส่วนใหญ่จะไม่มีอาการ แต่ประมาณ 1 ใน 250 รายที่แสดงอาการ จะมีภาวะสมองอักเสบที่รุนแรง อาการอาจเริ่มด้วยไข้สูง ปวดศีรษะ จากนั้นจะตามมาด้วยอาการทางระบบประสาทที่น่ากลัว เช่น สับสน ชัก หมดสติ หรืออัมพาต ผู้ป่วยที่รอดชีวิตอาจต้องเผชิญกับความพิการถาวร เช่น ปัญหาด้านสติปัญญา พฤติกรรม หรือการเคลื่อนไหว อัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยที่แสดงอาการสูงถึง 20-30% โดยเฉพาะในเด็กเล็ก

วัคซีนป้องกันไข้สมองอักเสบเจอี: ชนิดและคุณสมบัติ

ปัจจุบันมีวัคซีนไข้สมองอักเสบเจอีหลายชนิดให้เลือกใช้ โดยแบ่งตามเทคโนโลยีการผลิตหลัก ๆ ได้แก่:

1. วัคซีนชนิดเชื้อตาย (Inactivated Vaccine)

วัคซีนชนิดนี้ผลิตจากไวรัส JEV ที่ถูกทำให้ตายแล้ว ไม่สามารถก่อโรคได้ แต่ยังคงสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันในร่างกาย ข้อดีคือมีความปลอดภัยสูง สามารถใช้ได้ในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องบางราย หรือหญิงตั้งครรภ์หากจำเป็น

2. วัคซีนชนิดเชื้อเป็น (Live Attenuated Vaccine)

วัคซีนชนิดนี้ผลิตจากไวรัส JEV ที่ถูกทำให้อ่อนกำลังลงจนไม่สามารถก่อโรคได้ แต่ยังคงกระตุ้นการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันได้ดี ข้อดีคือมักใช้จำนวนโดสน้อยกว่า (เช่น 1-2 เข็ม) และให้ภูมิคุ้มกันที่คงทนกว่าในระยะยาว

ใครควรได้รับวัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี?

การฉีดวัคซีนป้องกันไข้สมองอักเสบเจอีเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับกลุ่มบุคคลเหล่านี้:

  1. เด็กเล็ก: โดยเฉพาะเด็กที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ที่มีการระบาดของโรค หรือตามตารางวัคซีนพื้นฐานของประเทศ (เช่น ในประเทศไทย วัคซีน JE เป็นวัคซีนพื้นฐานสำหรับเด็ก)

  2. ผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เสี่ยง: เช่น พื้นที่ชนบทที่มีการเลี้ยงหมูหรือมีนาข้าว และมีการระบาดของโรค

  3. ผู้ที่จะเดินทางไปยังพื้นที่เสี่ยง: นักท่องเที่ยว หรือผู้ที่ต้องย้ายไปทำงานในประเทศหรือภูมิภาคที่มีการระบาดของไข้สมองอักเสบเจอีเป็นเวลานาน

  4. บุคลากรในห้องปฏิบัติการ: ที่ทำงานเกี่ยวข้องกับเชื้อไวรัส JEV

ข้อห้ามและข้อควรระวังในการฉีดวัคซีน

เนื่องจากวัคซีนมีหลายชนิด การพิจารณาข้อห้ามและข้อควรระวังจึงขึ้นอยู่กับชนิดของวัคซีนที่เลือกใช้:

สำหรับวัคซีนชนิดเชื้อตาย (เช่น Ixiaro®):

สำหรับวัคซีนชนิดเชื้อเป็น (เช่น Imojev®):

สิ่งสำคัญที่ต้องปรึกษาแพทย์

ก่อนตัดสินใจฉีดวัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี สิ่งสำคัญที่สุดคือการ ปรึกษาแพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์ เพื่อให้ข้อมูลสุขภาพที่ครบถ้วน เช่น:

การฉีดวัคซีนป้องกันไข้สมองอักเสบเจอี เป็นขั้นตอนสำคัญในการปกป้องสุขภาพของคุณและคนที่คุณรักจากโรคร้ายที่อาจสร้างความเสียหายถาวรได้ อย่าลังเลที่จะพูดคุยกับแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสมที่สุด

 

JE Ixiaro (Japanese Encephalitis) vaccine

วัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี (Japanese Encephalitis - JE) ชนิด Ixiaro เป็นวัคซีนเชื้อตาย (inactivated vaccine) ที่ผลิตจากเซลล์เพาะเลี้ยง (vero cells) ซึ่งมีความปลอดภัยสูงและได้รับการรับรองให้ใช้ในหลายประเทศ รวมถึงประเทศไทย เพื่อป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอีที่มียุงเป็นพาหะ ซึ่งเป็นโรคติดเชื้อทางระบบประสาทที่รุนแรงและอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

แม้ Ixiaro จะเป็นวัคซีนที่ปลอดภัย แต่ก็มีข้อห้ามและข้อควรระวังบางประการที่สำคัญที่ควรทราบก่อนเข้ารับการฉีดวัคซีน เพื่อความปลอดภัยสูงสุดและประสิทธิภาพของวัคซีน

ข้อห้าม (Contraindications) ในการฉีดวัคซีน JE Ixiaro:

ข้อห้ามหมายถึงภาวะหรือเงื่อนไขที่ห้ามฉีดวัคซีนโดยเด็ดขาด เนื่องจากอาจทำให้เกิดอันตรายร้ายแรงได้ หากมีข้อห้ามเหล่านี้ ไม่ควร ได้รับวัคซีน JE Ixiaro:

  1. ประวัติการแพ้อย่างรุนแรง (Anaphylaxis):

    • เคยมีอาการแพ้อย่างรุนแรง (เช่น หายใจลำบาก, หน้าบวม, ความดันโลหิตต่ำ, ผื่นลมพิษทั่วตัว) หลังจากได้รับวัคซีน JE Ixiaro ในเข็มก่อนหน้า

    • ประวัติการแพ้ส่วนประกอบใดๆ ในวัคซีนอย่างรุนแรง: วัคซีน Ixiaro มีส่วนประกอบที่อาจก่อให้เกิดอาการแพ้ได้ เช่น โปรตีนซัลเฟต (protamine sulfate), ฟอร์มาลดีไฮด์ (formaldehyde), อัลบูมินจากซีรัมโค (bovine serum albumin), ดีเอ็นเอจากเซลล์ผู้เพาะเลี้ยง (host cell DNA), เมตาไบซัลไฟต์โซเดียม (sodium metabisulphite) หรือโปรตีนจากเซลล์ผู้เพาะเลี้ยง หากมีประวัติแพ้สารเหล่านี้อย่างรุนแรง ถือเป็นข้อห้าม

ข้อควรระวัง (Precautions) ในการฉีดวัคซีน JE Ixiaro:

ข้อควรระวังหมายถึงภาวะหรือเงื่อนไขที่ควรพิจารณาอย่างรอบคอบและปรึกษาแพทย์ก่อนการฉีดวัคซีน เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อผลข้างเคียง หรือทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนลดลง:

  1. การเจ็บป่วยเฉียบพลันระดับปานกลางถึงรุนแรง หรือมีไข้สูง:

    • หากกำลังมีอาการป่วยเฉียบพลัน เช่น เป็นไข้สูง หรือมีการติดเชื้อเฉียบพลัน ควรเลื่อนการฉีดวัคซีนออกไปก่อนจนกว่าจะหายป่วย เพื่อป้องกันความสับสนในการวินิจฉัยอาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากวัคซีน หรือหากร่างกายอ่อนแออาจตอบสนองต่อวัคซีนได้ไม่เต็มที่

    • อย่างไรก็ตาม หากเป็นเพียงไข้หวัดเล็กน้อย ไม่มีไข้ หรือมีอาการไม่รุนแรง สามารถฉีดวัคซีนได้

  2. หญิงตั้งครรภ์:

    • ข้อมูลการใช้ Ixiaro ในหญิงตั้งครรภ์ยังมีจำกัด แต่เนื่องจากเป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย จึงไม่คาดว่าจะก่อให้เกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์

    • โดยทั่วไป ควรหลีกเลี่ยงการฉีดวัคซีนในหญิงตั้งครรภ์หากไม่จำเป็น อย่างไรก็ตาม หากหญิงตั้งครรภ์มีความเสี่ยงสูงมากต่อการติดเชื้อไข้สมองอักเสบเจอี (เช่น ต้องเดินทางไปยังพื้นที่ที่มีการระบาดสูง) และประโยชน์ของการป้องกันโรคมีมากกว่าความเสี่ยงทางทฤษฎี แพทย์อาจพิจารณาให้ฉีดวัคซีนได้ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินความเสี่ยงและประโยชน์เฉพาะบุคคล

  3. หญิงให้นมบุตร:

    • ยังไม่มีข้อมูลเฉพาะเกี่ยวกับการใช้ Ixiaro ในหญิงให้นมบุตร อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย จึงไม่คาดว่าจะส่งผลเสียต่อทารกที่กินนมแม่ โดยทั่วไปสามารถฉีดได้ แต่ควรปรึกษาแพทย์หากมีข้อกังวล

  4. ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือได้รับยากดภูมิคุ้มกัน:

    • เช่น ผู้ป่วย HIV/AIDS, ผู้ป่วยมะเร็งที่กำลังทำเคมีบำบัดหรือฉายแสง, ผู้ที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกันในขนาดสูง (เช่น ยาสเตียรอยด์, ยาชีวภาพ) หรือผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะ

    • วัคซีน Ixiaro เป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย ซึ่งโดยทั่วไปปลอดภัยในผู้ป่วยกลุ่มนี้ แต่การตอบสนองทางภูมิคุ้มกันอาจไม่สมบูรณ์เท่ากับคนปกติ ทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนอาจลดลงหรือไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันได้เพียงพอ

    • ควรปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินและวางแผนการฉีดวัคซีนที่เหมาะสม อาจจำเป็นต้องพิจารณาปัจจัยอื่น ๆ เช่น ความรุนแรงของภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง

  5. ผู้ที่มีเกล็ดเลือดต่ำ (Thrombocytopenia) หรือมีความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือด (Coagulation disorders):

    • เนื่องจากวัคซีนชนิดนี้ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ผู้ที่มีภาวะดังกล่าวอาจมีความเสี่ยงต่อการเกิดเลือดออกหรือรอยช้ำบริเวณที่ฉีดได้ง่าย

    • ควรแจ้งแพทย์เพื่อที่แพทย์จะได้พิจารณาเทคนิคการฉีดที่เหมาะสม เช่น การฉีดเข้าใต้ผิวหนังแทน (หากระบุว่าสามารถทำได้สำหรับวัคซีนนี้) การใช้เข็มขนาดเล็ก หรือการกดบริเวณที่ฉีดให้นานขึ้น

  6. ผู้ที่เพิ่งได้รับอิมมูโนโกลบูลิน (Immunoglobulin) หรือผลิตภัณฑ์เลือดที่มีส่วนประกอบของอิมมูโนโกลบูลิน:

    • เช่น การถ่ายเลือด หรือได้รับอิมมูโนโกลบูลินเพื่อการรักษา

    • การได้รับอิมมูโนโกลบูลินอาจรบกวนการสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกายต่อวัคซีนบางชนิด

    • สำหรับ Ixiaro โดยทั่วไปไม่เป็นข้อห้าม แต่ควรแจ้งแพทย์เพื่อพิจารณาความเหมาะสม

สิ่งสำคัญที่ต้องแจ้งแพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์ก่อนฉีดวัคซีน:

เพื่อให้การฉีดวัคซีนเป็นไปอย่างปลอดภัยและเหมาะสมที่สุด ควรแจ้งข้อมูลสุขภาพที่สำคัญแก่แพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์ทุกครั้ง เช่น:

การปรึกษาแพทย์อย่างละเอียดก่อนการฉีดวัคซีนจะช่วยให้การตัดสินใจเป็นไปอย่างถูกต้องและปลอดภัยที่สุดสำหรับแต่ละบุคคล เพื่อให้ได้รับประโยชน์สูงสุดจากการป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี

 

ไข้สมองอักเสบ

เพิ่มเพื่อน