โรคโบทูลินั่ม Botulism

โรคโบทูลินั่ม Botulism เป็นโรคที่เกิดจาก toxin ของเชื้อ Clostridium botulinum นอกจากนั้นอาจจะเกิดจากเชื้อClostridium butyricum และ Clostridium baratii. เชื้อพวกนี้เป็นเชื้อที่พบในดินเป็นเชื้อที่ไม่ใช้ออกซิเจน หมายถึงว่าเมื่อเชื้อสัมผ้สออกซิเจนเชื้อจะตาย toxin จากเชื้อนี้มีความรุนแรงมาก ปริมาณ toxin เพียง 1 กรัมก็สามารถฆ่าคนได้เป็นล้านคน

การจำแนกโรค Botulism

โรค Botulism จะจำแนกโรคโดยวิธีการเกิดโรคแบ่งเป็น

1. Food born Botulism หมายถึงโรคที่เกิดจากเรารับประทานอาหารที่มี Toxin โดยที่ไม่ได้ผลิตอย่างถูกต้องพบได้ปีละประมาณ 900 ราย ประทศทางยุโรปเกิดจาก Toxin ชนิด B เกิดจากขบวนการเก็บเนื้อ ญี่ปุ่นและแคนาดาเกิดจาก Toxin ชนิด E เกิดจากการถนอมอาหารทะเล ส่วนประเทศจีนเกิดจาก Toxin ชนิด Aเกิดจากการหมักถั่วเหลือง ความรุนแรงของ Toxin เรียงตามลำดับจากมากไปน้อยได้แก่ A,B,E





แผลที่เกิดจากเชื้อ



2. Wound botulism เป็นโรค Botulismที่เกิดจาก toxin มาจากแผล แผลนี้อาจจะเป็นแผลที่ได้รับอุบัติเหตุหรือ แผลผ่าตัด แผลจากการฉีดเฮโรอิน หรือไซนัสอักเสบจากการดูดโคเคน





เด็กที่มีกล้ามเนื้ออ่อนแรง



3. Infantile botulism หรือ Intestinal botulism เป็นโรคที่เกิดจากลำไส้ของเด็กทารกหรือการผ่าตัด หรือลำไส้อักเสบไม่สามารถสร้างเชื้อโรค ที่เป็นเชื้อประจำถิ่นได้มากพอ เกิดในเด็กอายุ 1 สัปดาห์ถึง 11 เดือนอายุที่พบมากคือ 2-4 เดือนปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดได้แก่ การดื่มน้ำผึ้ง เด็กตัวโต เด็กที่ถ่ายน้อยกว่า 1 ครั้งต่อวันเป้นเวลาติดต่อกันอย่างน้อย 2 เดือน การให้ดื่มนมแม่ช้า
4. Inhalation botulism เป็นโรค botulism ที่เกิดจาก toxin ได้มาจากการหายใจ คาดการว่าจะเป็นวิธีการนำมาใช้เป็นอาวุธชีวภาพ

Toxin ที่เกิดจากเชื้อโรคนี้มีกี่ชนิด

Toxin ที่เกิดเชื้อนี้มีทั้งหมอ 7 ชนิดคือ A,B,C,D,E,F,G,H Toxin ชนิด A,B,D เป็นชนิดที่เกิดโรคในคน ชนิด C,D เป็นชนิดที่เกิดโรคในสัตว์ เช่นนกและปลา

กลไกการเกิดโรค botulism

เชื้อ Clostridium botulinum พบได้ในดิน น้ำสะอาด น้ำทะเล ฝุ่นบ้าน หรือแม้กระทั่งอาหาร เมื่อร่างกายได้รับ Toxin ไม่ว่าทางอาหาร แผลหรือทางการหายใจ Toxin จะไปจับกับปลายประสาทอย่างถาวรซึ่งหมายความว่า ปลายประสาทนั้นจะไม่ทำงานทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรงอย่างถาวร อ่านที่นี่

การดำเนินของโรคbotulism

• สำหรับ Food born Botulism ที่มีอาการเร็วคือเกิดอาการภายใน 36 ชั่วโมงหลังจากได้รับToxin ,ผู้ป่วยรายแรกๆ,ผู้ที่มีอายุมากกว่า 60 ปีจะป่วยนานกว่าคนทั่วๆไป
• ผู้ป่วยมักจะเสียชีวิตภายใน 2 สัปดาห์หลังจากมีอาการเนื่องจากการติดเชื้อ ผู้ป่วยมักจะต้องใช้เครือ่งช่วยหายใจเฉลี่ยนาน 6-8 สัปดาห์แต่อาจจะนานถึง 7 เดือน
• ความรุนแรงของโรคที่เกิดจาก Food born Botulism ขึ้นกับชนิดของ Toxin ที่ผู้ป่วยได้รับ ชนิด A ต้องใส่เครื่องช่วยหายใจร้อยละ 67 ชนิดB ต้องใส่เครื่องช่วยหายใจร้อยละ 52 ชนิดC ต้องใส่เครื่องช่วยหายใจร้อยละ39 นอกจากนั้น ชนิด A ยังมีอัตราการเสียชีวิตมากกว่าชนิดอื่น และยังต้องอยู่โรงพยาบาลนานกว่าชนิดอื่น
• อัตราการเสียชีวิตประมาณร้อยละ 7.5 ส่วนผู้สูงอายุอัตราการเสียชีวิตร้อยละ30
• สำหรับ Infantile botulism โรคจะดำเนินใน 1-2 สัปดาห์และอาการคงที่ใน 2-3สัปดาห์ ส่วนใหญ่ต้องอยู่ในโรงพยาบาลประมาณ 1 เดือนอัตราการเสียชีวิตร้อยละ 1.3
  

การวินิจฉัยbotulism

ประวัติ

• การวินิจฉัยจะต้องอาศัย ประวัติ การตรวจร่างกาย โดยเฉพาะการตรวจร่างกายระบบประสาท ส่วนการวินิจฉัยที่ถูกต้องต้องอาศัยการเจาะเลือด ประวัติที่สำคัญได้แก่
  • ประวัติการรับประทานอาหาร
  • ประวัติการฉีดยาเสพติด
  • ประวัติการเกิดแผล
  • ประวัติเกียวกับโรคทางเดินอาหาร

ลักษณที่สำคัญของโรคนี้

Food born Botulism อาการที่สำคัญอ่านที่นี่

• ลักษณสำคัญที่ทำให้เรานึกถึงโรคนี้ได้แก่
  • ผู้ป่วยไม่มีไข้ หากมีไข้อาจจะเกิดจากโรคแทรกซ้อน
  • ผู้ป่วยมีอาการอ่อนแรงเหมือกันทั้งซ้ายและขวา
  • ผู้ป่วยยังรู้ตัวดี
  • ผู้ป่วยจะมีหัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตปกติ
  • ความรู้สึกปกติ
• โรคจะดำเนินจากศรีษะลงมากล่าวคือจะเริ่มต้นอ่อนแรงบริเวณกล้ามเนื้อใบหน้า การกลืน การหายใจ คอ แขน และขาตามลำดับ
• ผู้ป่วยจะหายใจลำบากเนื่องจากกล้ามเนื้อกำบังลมอ่อนแรงและมีการอุดกลั้นของทางเดินหายใจ
• เห็นภาพซ้อน พูดไม่ชัด ปากแห้ง อาการเหล่านี้จะเป็นอาการที่พบบ่อยที่สุด
• อาการอื่นที่อาจจะพบได้แก่ หนังตาตก กลืนลำบาก ไม่มีเสียง ลำไส้ไม่เคลื่อนไหว ท้องผูก
• ม่านตาจะโตและไม่หดตัวเมื่อถูกแสง
• อาการทางระบบประสาทจะเกิดหลังจากได้ Toxin 6-10 ชั่วโมง
• อาจจะมีอาการคลื่นไส้อาเจียนก่อนเกิดอาการทางระบบประสาท

Infantile botulism

• ความรุนแรงของโรคมีตั้งแต่ไม่เกิดอาการจนกระทั่งเสียชีวิต
• อาการที่สำคัญคืออาการท้องผูก(ไม่ถ่ายอุจาระ 3 วัน)อาการอื่นๆได้แก่ ดูดนมลำบาก ร้องไห้ไม่มีเสียง มีน้ำลายมาก กล้ามเนื้ออ่อนแรง คอไม่ตั้ง
• การตรวจร่างกายที่สำคัญคือ หนังตาตก ม่านตาตา หูรูดหย่อน
• ผู้ป่วยต้องใส่เครื่องช่วยหายใจร้อยละ 50
• ระยะฟักตัว 3-30 วัน

Wound botulism

• อาการเหมือนกับโรคที่เกิดจากการรับประทานอาหาร
• แผลที่เกิดโรคจะไม่รุนแรง แต่หากมีการติดเชื้อชนิดอื่นแผลจะมีการอักเสบมาก
• ระยะฟักตัวประมาณ 10 วัน

การตรวจทางห้องปฎิบัติการ

หลักการตรวจทางห้องปฎิบัติการที่สำคัญได้แก่

1. ก่อนให้การรักษาต้องเจาะเลือด เก็บอุจาระ และเก็บน้ำจากในกระเพาะเก็บไว้ในตู้เย็น
2. การตรวจจะตรวจหาระดับ Toxin และการเพาะเชื้อ

Food born Botulism

• จะพบ Toxin ในเลือดและอุจาระได้ร้อยละ 39,24 ตามลำดับ
• เพาะเชื้อจากอุจาระได้ร้อยละ 55

Infantile botulism

• การวินิจฉัยจะได้จากอุจาระ ในเลือดมักจะตรวจไม่พบ Toxin
• บางท่านอาจจะเอาน้ำผึ้งและนมมาเพาะเชื้อ

Wound botulism

• การวินิจฉัยทำได้โดยการพบ toxin และเพาะเชื้อที่แผล

การรักษาbotulism

การดูแลทั่วไป

• สำหรับผู้ที่อาการไม่มากต้องเฝ้าดูการดำเนินของระบบประสาทโดยเฉพาะเรื่องการหายใจ หากหากใจลำบากต้องใส่เครื่องช่วยหายใจ
• สำหรับผู้ที่รับประทานอาหารที่สงสัยไปไม่นานอาจจะใส่สายล้างท้องพร้อมทั้งให้ยาระบายเพื่อขับเชื้อและToxin ให้ออกจากร่างกายให้มากที่สุด
• สำหรับผู้ที่สงสัยว่าจะเกิดจากแผลต้องทำความสะอาดแผลแม้ว่าแผลจะหายดีแล้วก็ตาม
• ใช้ hydrogenperoxide ฟอกแผล

การรักษาโดยการให้ Antitoxin

• ใช้ขนาด 10000 ยูนิตฉีด Antitoxinจะต้านtoxin A,B,E ก่อนฉีดต้องทดสอบว่าแพ้หรือไม่

เอกสารอ้างอิง

1. http://www.emedicine.com/emerg/byname/cbrne---botulism.htm