การติดเชื้อราAspergillosis
เชื้อที่เป็นสาเหตุคือเชื้อราในกลุ่มAspergillus สามารถทำให้เกิดการติดเชื้อในร่างกายได้หลายระบบได้แก่ หู ตา จมูก ไซนัส และปอด การติดเชื้อรานี้บางคนเชื้อจะลุกลามไปยังกระดูก สมอง เยื่อหุ้มสมองเชื้อราชนิดนี้ติดต่อโดยการที่หายใจเอาสปอร์เข้าไปในปอดทำให้เกิดติดเชื้อที่ปอด แม้ว่าสปอร์ของราชนิดนี้จะมีอยู่ในอากาศ แต่คนปกติเมื่อหายใจได้รับเชื้อรานี้มักจะไม่เกิดโรค แต่สำหรับคนที่มีภูมิคุ้มกันไม่ดี เช่นได้รับเคมีบำบัด ได้รับยาsteroid มะเร็ง หรือผู้ที่ใส่เครื่องช่วยหายใจหรือโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง เมื่อได้รับเชื้อนี้จะทำให้เกิดการติดเชื้อที่ปอด ผู้ที่ติดเชื้อนี้มักจะเสียชีวิตเนื่องจาก
- เชื้อมักจะเกิดในคนที่มีภูมิคุ้มกันไม่ดีเป็นพื้นฐาน เช่นผู้ป่วยมะเร็งหรือผู้ที่ได้รับเคมีบำบัด
- ยาที่ใช้รักษาเชื้อราชนิดนี้ยังให้ผลไม่ดีนัก
สาเหตุ
เชื้อAspergillus เป็นรูปแท่งมีลักษณะที่สำคัญคือมีการแตกแขนงเป็นมุม 45 องศา เป็นเชื้อราที่พบได้ทุกหนแห่งโดยเฉพาะในดิน น้ำ เศษใบไม้ที่หมักหมม และยังพบได้ตามระบบปรับอากาศ เชื้อที่เป็นสาเหตุได้แก่ A. fumigatus and A. flavus ร่างกายจะได้รับเชื้อนี้โดยการหายใจเอาสปอร์เข้าไป แต่บางคนก็เกิดการติดเชื้อราในหู โดยทั่วไปภูมิของร่างกาย สามารถที่จะกำจัดเชื้อนี้ออกจากร่างกาย หากร่างกายไม่สามารถกำจัดเชื้อนี้ออกจากร่างกาย ก็จะทำให้เกิดการติดเชื้อได้หลายรูปแบบดังต่อไปนี้
Allergic bronchopulmonary aspergillosis (ABPA)
การวินิจฉัยทำได้ยากเนื่องจากอาการของผู้ป่วยเหมือนอาการไข้หวัดหรือหอบหืดที่ผู้ป่วยเป็นอยู่ นอกจากนั้นเรายังสามารถพบเชื้อนี้อาศัยอยู่ในทางเดินหายใจของคนปกติ การวินิจฉัยสามารถทำได้โดยการส่องกล้องเข้าไปในปอดแล้วใช้น้ำล้างเอาเชื้อไปส่งตรวจ หรือจากการใช้ตัดชิ้นเนื้อส่งตรวจ พบการติดเชื้อในผู้ป่วยที่เป็นโรคหอบหืดโดยเฉพาะผู้ที่ได้รับประทานยาsteroid เป็นเวลานาน หรือเป็นโรคcystic fibrosis การติดเชื้อนี้ไม่รุนแรงผู้ป่วยมักจะมีอาการดังนี้
- สำหรับคนที่เป็นหอบหืดมักจะมีอาการหอบเพิ่ม
- ไข้ครั้นเนื้อครั้นตัว
- ไอ ไอมีเสมหะปนเลือด น้ำหนักลด หายใจหอบ
- บางรายมีอาการไซนัสอักเสบร่วมด้วย
การวินิจฉัยAllergic bronchopulmonary aspergillosis (ABPA)
ผู้ป่วยในกลุ่มนี้มักจะมีความผิดปกติหลายอย่างเช่น มีหอบหืด เจาะเลือดพบเม็ดเลือดที่เรียกว่าeosinophil สูง มีระดับภูมิคุ้มกันIgE สูง x-ray ปอดพบมีรอยโรค การรักษา Allergic bronchopulmonary aspergillosis (ABPA) การติดเชื้อชนิดนี้ไม่จำเป็นต้องให้ยาฆ่าเชื้อรา การรักษาเพียงให้การรักษาโรคหอบหืด หากก้อนมีขนาดโตและผู้ป่วยมีอาการไอเป็นเลือดก็อาจจะต้องผ่าตัดเนื่องจากโรคนี้เป็นปฏิกิริยาภูมิแพ้การรักษาต้องให้ steroid ชนิดกิน
Aspergilloma
หมายถึงการติดเชื้อราในปอดที่เชื้อราก่อตัวเป็นก้อนในปอด การติดเชื้อชนิดนี้มักจะเกิดบนแผลเป็นของผู้ป่วยที่เคยเป็นวัณโรคหรือมีพังผืดที่ปอด ผู้ป่วยมักจะไม่มีอาการ พบได้จากการx-ray ปอด หากมีอาการจะมาด้วยเรื่องไอมีเสมหะมีเลือด บางรายอาจจะออกมากจนถึงกับเสียชีวิต
การวินิจฉัยAspergilloma
- จากx-ray พบก้อนในตำแหน่งวัณโรค
- computer x-ray อาจจะพบก้อนในตำแหน่งโพรงฝี
การรักษา
หากไม่มีอาการก็ไม่ต้องทำอะไร หากไอมีเลือดออกต้องผ่าตัดเอาก้อนออก
Invasive fungal infection
หมายถึงการติดเชื้อราที่แพร่กระจายไปอวัยวะต่างของร่างกายตามหลอดเลือด ในระยะนี้ผลการรักษามักจะไม่ได้ผล Invasive fungal infection ผู้ป่วยที่มีระบบภูมิคุ้มกันไม่ดี และมีอาการหลายระบบ มีอัตราการเสียชีวิตสูง อาการที่สำคัญคือ
- ประมาณร้อยละ 25-30%จะไม่มีอาการ
- ส่วนใหญ่มาด้วยเรื่องปอดบวม
- ผู้ป่วยจะมีไข้
- แน่นหน้าอก ไอเล็กน้อย
- บางรายอาจจะมีอาการเจ็บหน้าอกเนื่องจากปอดแตก มีลมรั่วในปอด
- ในรายที่เป็นรุนแรงปัสสาวะจะมีเลือดปน บางคนปัสสาวะออกน้อย
- การติดเชื้ออาจจะแพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่น เช่นกระดูก สมอง
ปัจจัยเสี่ยงของการติดเชื้อ Invasive Aspergillsis
- ผู้ที่มีเม็ดเลือดขาวต่ำ
- ผู้ที่มีการเปลี่ยนอวัยวะ
- ผู้ที่มีการปลูกถ่ายไขกระดูก
- สภาวะที่มีเชื้อaspergillus มากซึ่งสามารถแก้ไขโดยการติดเครื่องกรองอากาศที่มีแผ่นกรอง HEPA filters จัดระบบไหลเวียนของอากาศในห้อง การป้องกันนี้เหมาะสำหรับหน่วยงานที่มีผู้ป่วยมากๆ
การวินิจฉัย Invasive Aspergillsis
สำหรับผู้ที่มีการติดเชื้อนี้ที่ปอดการx-ray ปอดจะช่วยในการวินิจฉัย
- พบโพรงฝีที่ปอด
- เป็นก้อนเล็กในปอด หลายก้อนหรือก้อนเดียว
- ไม่พบน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอด
- x-ray computer จะพบลักษณะเฉพาะคือhalo ตรงกลางใส ส่วนรอบทึบ
Cerebral aspergillosis
หมายถึงรูปแบบของการติดเชื้อ Invasiveaspergillosis ซึ่งเชื้อมีการแพร่กระจายไปที่สมอง
- พบได้ร้อยละ 10-20%ของผู้ป่วยที่มีการติดเชื้อชนิด Invasiveaspergillosis
- ผู้ป่วยจะมีอาการปวดศีรษะ อ่อนแรงแขนขาข้างใดข้างหนึ่ง ซึมลง
- ไข้
การวินิจฉัยCerebral aspergillosis
ทำx-ray computer ปอดหรือสมอง หากพบเป็นก้อนหรือโพรงฝี ให้ใช้เข็มเจาะเอาหนองไปตรวจหาเชื้อที่เป็นสาเหตุ
การรักษา
- เนื่องจากเมื่อติดเชื้อนี้แล้วอัตราการตายจะสูง ดังนั้นหากมีผู้ป่วยที่มีความเสี่ยง เช่นผู้ป่วยมะเร็ง เม็ดเลือดขาวต่ำ หรือผู้ที่ปลูกถ่ายอวัยวะ ควรจะป้องกันโดยการจัดระบบอากาศแบบlaminar air flow ติดเครื่องกรองอากาศที่มีHepa filter
- สำหรับการติดเชื้อชนิด Invasive fungal infection จะมีอัตราการตายประมาณ 50-95%และเสียชีวิตเร็ว
- หากพบว่าเม็ดเลือดขาวต่ำเกินไปก็ลดยาที่กดภูมิคุ้มกัน
- การให้ยารักษาจะให้ยา 2 ชนิดคือ Amphotericin B และ Itraconazole
