หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
Pravastatin: คู่มือครบถ้วนสำหรับยาลดคอเลสเตอรอล
เผยแพร่เมื่อ:
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
Pravastatin เป็นยาในกลุ่ม Statin ที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางในการลดระดับคอเลสเตอรอลและป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด บทความนี้รวบรวมข้อมูลครบถ้วนเกี่ยวกับ Pravastatin ตั้งแต่กลไกการทำงาน ประโยชน์ ข้อบ่งชี้ ขนาดและวิธีใช้ ผลข้างเคียง ข้อควรระวัง รวมถึงคำแนะนำในการใช้ยาอย่างปลอดภัย เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจและใช้ยานี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
Pravastatin คืออะไร?
Pravastatin เป็นยาในกลุ่ม HMG-CoA reductase inhibitors หรือ Statins ที่ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอลชนิดเลว (LDL) และไตรกลีเซอไรด์ในเลือด พร้อมเพิ่มระดับคอเลสเตอรอลชนิดดี (HDL) ซึ่งส่งผลดีต่อสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด ยานี้มีชื่อทางการค้า เช่น Pravachol และใช้ในการจัดการภาวะไขมันในเลือดสูง รวมถึงลดความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจและหลอดเลือดสมอง
กลไกการทำงาน
Pravastatin ทำงานโดยยับยั้งเอนไซม์ HMG-CoA reductase ในตับ ซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญในการสังเคราะห์คอเลสเตอรอล เมื่อการผลิตคอเลสเตอรอลลดลง:
- ระดับ LDL ในเลือดลดลง 20-40%
- ระดับไตรกลีเซอไรด์ลดลง 10-25%
- ระดับ HDL เพิ่มขึ้น 5-10%
- ลดการอักเสบและการสะสมของคราบพลัคในหลอดเลือด (Atherosclerosis)
ประโยชน์ของ Pravastatin
- ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด: ลดโอกาสเกิดหัวใจขาดเลือด หลอดเลือดสมองตีบ โดยเฉพาะในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือประวัติครอบครัวเป็นโรคหัวใจ
- ลดระดับคอเลสเตอรอลที่สูง: ปรับสมดุลไขมันในเลือดด้วยการลด LDL และเพิ่ม HDL
- ลดการอักเสบในหลอดเลือด: ช่วยป้องกันการตีบหรืออุดตันของหลอดเลือด
- ลดความเสี่ยงในผู้ป่วยเบาหวาน: ป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากหลอดเลือดในผู้ป่วยเบาหวาน
- ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ: ลดการเกิดโรคหลอดเลือดสมองและหลอดเลือดส่วนปลาย
ข้อบ่งชี้ในการใช้ยา
Pravastatin ใช้ในผู้ใหญ่และเด็กอายุ 8 ปีขึ้นไปสำหรับ:
- ภาวะไขมันในเลือดสูง (Hypercholesterolemia)
- ภาวะไขมันในเลือดสูงแบบผสม (Mixed Dyslipidemia)
- ภาวะไขมันในเลือดสูงถ่ายทอดทางพันธุกรรม (Familial Hypercholesterolemia)
- ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือดในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูง
ขนาดและวิธีใช้ยา
ขนาดของยาที่คุณใช้ขึ้นอยู่กับสุขภาพ อายุ และยาอื่น ๆ ที่คุณกำลังรับประทานอยู่ แพทย์อาจให้เริ่มรับประทานยาจากขนาดต่ำก่อนแล้วจึงค่อยเพิ่มขนาดยาขึ้น คุณควรรับประทานยานี้ในเวลาเดียวกันทุก ๆ วัน และอย่ารับประทานยามากกว่าหรือน้อยกว่าที่แพทย์สั่ง
- ขนาดยา:
- ผู้ใหญ่ (>18 ปี): เริ่มต้น 10-20 มก. วันละครั้ง ปรับได้สูงสุด 40 มก./วัน (สูงสุด 80 มก./วัน ตามดุลยพินิจแพทย์)
- เด็ก (8-13 ปี): 10-20 มก. วันละครั้ง
- เด็ก (14-18 ปี): 10-40 มก. วันละครั้ง
- ผู้ป่วยโรคตับหรือไต: เริ่มที่ 10 มก./วัน
- ใช้ร่วมกับ Cyclosporine: ไม่เกิน 20 มก./วัน
- วิธีใช้:
- รับประทานวันละครั้ง ก่อนหรือหลังอาหารได้
- รับประทานเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อรักษาระดับยาในร่างกาย
- หากลืมรับประทาน: รับประทานทันทีที่นึกได้ แต่ถ้าใกล้ยาครั้งถัดไป ให้ข้ามไป อย่าเพิ่มขนาดยา
- ปรับขนาดทุก 4 สัปดาห์หรือตามดุลยพินิจแพทย์ ขึ้นกับระดับไขมันในเลือดและโรคประจำตัว
- ตรวจเลือดดูระดับไขมันตามแพทย์สั่ง
- หลีกเลี่ยงน้ำเกรปฟรุต แอลกอฮอล์ และหยุดยาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์
- ห้ามใช้ในสตรีตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
สำหรับผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคตับ โรคไต ที่มีความรุนแรงโรคระดับปานกลางจนถึงขั้นรุนแรง แพทย์อาจเริ่มใช้ยานี้ในขนาดน้อยๆก่อน เช่น 10 มิลลิกรัม/วัน
ข้อควรระวังการใช้ยา Pravastatin
ต้องแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบหากแพทย์จ่ายยา pravastatin
ผลข้างเคียง
ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย:
- ปวดกล้ามเนื้อหรือข้อต่อ (1-5%)
- ปวดศีรษะ (2-7%)
- คลื่นไส้ ท้องอืด ท้องผูก หรือท้องเสีย (2-4%)
- อ่อนเพลีย (1-3%)
ผลข้างเคียงที่รุนแรง (พบน้อย):
- กล้ามเนื้อสลาย (Rhabdomyolysis): ปวดกล้ามเนื้อรุนแรง อ่อนแรง ปัสสาวะสีเข้ม
- ตับอักเสบ: ตัวเหลือง ตาเหลือง ปวดท้องด้านขวา (พบ <1%)
- เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด: อาจเพิ่มความเสี่ยงเบาหวาน
- อาการหลงลืม: หายเมื่อหยุดยา
โรคดังกล่าวมักจะมีอาการดังต่อไปนี้ หากคุณมีอาการต่อไปนี้ควรไปพบแพทย์ทันที
เมื่อใดควรหยุดยาและพบแพทย์:
- ปวดกล้ามเนื้อรุนแรง อ่อนแรง ปัสสาวะสีดำ
- ตัวเหลือง ตาเหลือง เบื่ออาหาร
- ผื่น ลมพิษ หายใจลำบาก บวมที่ใบหน้า คอ ลิ้น ริมฝีปาก
ข้อควรระวังและข้อห้าม
ข้อห้าม:
- ผู้แพ้ Pravastatin หรือ Statins
- ผู้ป่วยโรคตับกำเริบ
- สตรีตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร (จัดอยู่ในประเภท X เนื่องจากอาจเป็นอันตรายต่อทารก)
ข้อควรระวัง:
- ใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ป่วยโรคตับ ไต หรือผู้สูงอายุ (เสี่ยงกล้ามเนื้อสลาย)
- ตรวจการทำงานของตับ (LFT) ก่อนและระหว่างใช้ยา
- หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์มากเกินไป
- แจ้งแพทย์หากมีโรคประจำตัว เช่น โรคตับ ไต ไทรอยด์ ความดันโลหิตต่ำ ชัก หรือวางแผนตั้งครรภ์
- แจ้งประวัติแพ้ยาและการใช้ยาอื่น (เช่น Warfarin, Gemfibrozil)
การใช้ร่วมกับยาอื่น
- Cyclosporine: ลดขนาด Pravastatin ไม่เกิน 20 มก./วัน
- Warfarin: อาจเพิ่มความเสี่ยงเลือดออก ต้องติดตาม INR
- ยาลดกรด: รับประทานห่างกันอย่างน้อย 2 ชั่วโมง
- Gemfibrozil: เพิ่มความเสี่ยงกล้ามเนื้อสลาย ควรหลีกเลี่ยง
การเก็บรักษา
- เก็บที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) ห่างจากแสงแดด ความชื้น และมือเด็ก
การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต
- รับประทานอาหารไขมันต่ำ
- ออกกำลังกายอย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์
- ควบคุมน้ำหนัก เลิกสูบบุหรี่ ลดแอลกอฮอล์
บทสรุป
Pravastatin เป็นยาลดคอเลสเตอรอลที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัย ช่วยลด LDL และป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด ควรใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ ระวังผลข้างเคียง เช่น ปวดกล้ามเนื้อหรือตับอักเสบ และใช้ร่วมกับการปรับวิถีชีวิตเพื่อผลลัพธ์ที่ดีที่สุด
หมายเหตุ: บทความนี้ให้ข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถทดแทนคำแนะนำจากแพทย์ โปรดปรึกษาผู้เชี่ยวชาญหากมีข้อสงสัย
เอกสารอ้างอิง
- ยารักษาไขมันในเลือดสูง
- แนวทางบำบัดไขมันในเลือดสูง สมาคมเบาหวานประเทศไทย
- การป้องกันไขมันในเลือดสูง สมาคมโรคหัวใจอเมริกา
เผยแพร่เมื่อ:
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
