ยา Nitroglycerin: ข้อมูลครบถ้วนสำหรับการรักษาโรคหัวใจและอาการเจ็บหน้าอก

ยานั้นคืออะไร

Nitroglycerin (ไนโตรกลีเซอรีน) เป็นยาในกลุ่มไนเตรต (Nitrates) ใช้รักษาอาการเจ็บหน้าอก (Angina Pectoris) จากโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (Coronary Artery Disease) และภาวะหัวใจล้มเหลวบางประเภท โดยช่วยขยายหลอดเลือดทั้งหลอดเลือดดำและแดง ทำให้เลือดไหลเวียนได้ดีขึ้น ลดภาระงานของหัวใจ และเพิ่มออกซิเจนไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจ

กลไกการออกฤทธิ์

Nitroglycerin ออกฤทธิ์โดย:

• ปล่อยไนตริกออกไซด์ (Nitric Oxide): ทำให้กล้ามเนื้อเรียบในหลอดเลือดคลายตัว (Vasodilation) ลดความต้านทานในหลอดเลือด

• ลดภาระงานของหัวใจ: ลด preload (ปริมาณเลือดที่กลับเข้าสู่หัวใจ) และ afterload (ความตันทานที่หัวใจต้องสูบฉีด)

• เพิ่มการไหลเวียนของเลือด: ช่วยให้กล้ามเนื้อหัวใจได้รับออกซิเจนมากขึ้น บรรเทาอาการเจ็บหน้าอกอย่างรวดเร็ว

ยานี้ใช้รักษาโรคอะไร

• อาการเจ็บหน้าอก (Angina Pectoris): ทั้งแบบเฉียบพลันและป้องกันอาการในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดหัวใจ

• ภาวะหัวใจล้มเหลว (Heart Failure): ใช้ร่วมกับยาอื่นเพื่อลดอาการ

• ภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน (Acute Myocardial Infarction): ในบางกรณีเพื่อควบคุมอาการ

• ความดันโลหิตสูงในภาวะฉุกเฉิน: เมื่อให้ทางหลอดเลือดดำในโรงพยาบาล

• หมายเหตุ: ไม่แนะนำให้ใช้รักษาความดันโลหิตสูงทั่วไป (Hypertension) ตามแนวทาง NIH และ UpToDate

ขนาดและรูปแบบยาที่ใช้รักษา

• รูปแบบยา:

  • ยาเม็ดใต้ลิ้น (Sublingual Tablet): 0.3-0.6 มก.

  • สเปรย์ใต้ลิ้น (Sublingual Spray): 0.4 มก. ต่อครั้ง

  • แผ่นแปะผิวหนัง (Transdermal Patch): 0.2-0.8 มก./ชม.

  • ยาทา (Ointment): 2% สำหรับป้องกันอาการ

  • ยาฉีด (Intravenous): ใช้ในโรงพยาบาลสำหรับภาวะฉุกเฉิน

• ขนาดยาที่ใช้:

  • เจ็บหน้าอกเฉียบพลัน: วางเม็ดใต้ลิ้นหรือฉีดสเปรย์ 0.3-0.6 มก. ทุก 5 นาที สูงสุด 3 ครั้ง หากอาการไม่ดีขึ้นให้พบแพทย์ทันที

  • ป้องกันอาการ: แผ่นแปะหรือยาทา ใช้ 12 ชม./วัน โดยมีช่วงพัก 12 ชม. เพื่อป้องกันการดื้อยา

  • ฉีดทางหลอดเลือดดำ: ปรับขนาดตามการตอบสนองในโรงพยาบาล

• ระยะเวลา: ขึ้นอยู่กับอาการและคำสั่งแพทย์

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• ยาใต้ลิ้น: วางเม็ดใต้ลิ้นหรือระหว่างเหงือกและกระพุ้งแก้ม นั่งขณะใช้ยาเพื่อป้องกันวิงเวียน ปล่อยให้ยาละลายเอง (อาจรู้สึกชาหรือร้อนเล็กน้อย) ห้ามเคี้ยวหรือกลืน

• ก่อนออกกำลังกาย: อาจใช้ยาใต้ลิ้น 5 นาทีก่อนออกกำลังกายเพื่อป้องกันอาการเจ็บหน้าอก

• แผ่นแปะ/ยาทา: ทาที่ผิวสะอาดและแห้ง (เช่น หน้าอก, ต้นแขน) หมุนเวียนตำแหน่งเพื่อป้องกันการระคายเคือง

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เพราะอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อความดันโลหิตต่ำ

• หากอาการเจ็บหน้าอกไม่ดีขึ้นหลังใช้ยา 3 ครั้งใน 15 นาที ให้รีบไปโรงพยาบาลทันที

ข้อห้ามในการใช้ยา

ยานี้ไม่ควรใช้ในผู้ที่มีเงื่อนไขต่อไปนี้ เพราะอาจก่อให้เกิดอันตราย:

• แพ้ยา Nitroglycerin หรือยาในกลุ่มไนเตรต

• ความดันโลหิตต่ำรุนแรง (Severe Hypotension) หรือภาวะช็อกจากหัวใจ (Cardiogenic Shock)

• ใช้ยารักษาอาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ เช่น Sildenafil (Viagra), Tadalafil (Cialis), Vardenafil, Avanafil, หรือ Riociguat เพราะอาจทำให้ความดันโลหิตต่ำรุนแรง

• ภาวะโลหิตจางรุนแรง (Severe Anemia): ทำให้ร่างกายขาดออกซิเจนและอาจแย่ลงเมื่อใช้ยา

• ความดันในกะโหลกศีรษะสูง (Increased Intracranial Pressure): เช่น จากเลือดออกในสมองหรือเนื้องอกในสมอง

• เยื่อหุ้มหัวใจหนา (Pericardial Constriction): ทำให้หัวใจสูบฉีดเลือดได้น้อยลง

• โรคกล้ามเนื้อหัวใจหนา (Hypertrophic Cardiomyopathy): อาจทำให้อาการเจ็บหน้าอกหรือหัวใจล้มเหลวแย่ลง

ข้อระวังในการใช้ยา

• แจ้งแพทย์หากมีประวัติแพ้ยา, โรคตับ, โรคไต, ไมเกรน, ต้อหิน, หรือภาวะขาดน้ำ (เช่น จากอาเจียนหรือท้องเสีย)

• ระวังในผู้สูงอายุ เนื่องจากไวต่อผลข้างเคียง เช่น ความดันโลหิตต่ำและวิงเวียน

• ผู้ที่ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร ควรปรึกษาแพทย์ เนื่องจากข้อมูลความปลอดภัยมีจำกัด

• แจ้งทันตแพทย์ก่อนทำฟัน เนื่องจากยาอาจมีผลต่อความดันโลหิต

• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ เพราะอาจเพิ่มผลข้างเคียง เช่น วิงเวียน

• เปลี่ยนท่าทางช้าๆ (เช่น จากนอนเป็นนั่ง แล้วค่อยยืน) เพื่อป้องกันอาการหน้ามืด

ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร

• อาการที่ต้องระวัง:

  • ความดันโลหิตต่ำ: วิงเวียน, หน้ามืด, เป็นลม, ผิวซีด

  • อาการแพ้รุนแรง: ผื่น, ลมพิษ, คัน, หายใจหรือกลืนลำบาก, ผิวหนังลอกหรือตุ่มพอง

  • อาการเกินขนาด: ปวดศีรษะรุนแรง, สับสน, ไข้, อาเจียน, อุจจาระเป็นเลือด, หัวใจเต้นเร็ว/ช้า, ผิวเย็นและเหงื่อออก, หมดสติ

  • อาการอื่นๆ: ตามัว, ปากแห้ง, อาการเจ็บหน้าอกเพิ่มขึ้น, เหงื่อออกมาก

• การตรวจพิเศษ:

  • ตรวจวัดความดันโลหิตและชีพจรอย่างสม่ำเสมอ

  • ตรวจ ECG และการทำงานของตับ/ไตในผู้ป่วยที่ใช้ยานาน

  • ติดตามอาการเจ็บหน้าอกในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดหัวใจ

มีโรคหรือยาอื่นๆ ที่มีผลต่อการใช้ยามีอะไรบ้าง

• โรค:

  • ภาวะขาดน้ำ (เช่น จากอาเจียนหรือท้องเสีย): เพิ่มความเสี่ยงต่อความดันโลหิตต่ำ

  • โรคตับหรือไต: อาจต้องปรับขนาดยา

  • โรคกล้ามเนื้อหัวใจหนา (Hypertrophic Cardiomyopathy): อาจทำให้อาการแย่ลง

  • ไมเกรน, ต้อหิน, หรือความดันในกะโหลกศีรษะสูง: ใช้ด้วยความระวัง

• ยาที่มีผลต่อ Nitroglycerin:

  • ยาที่เพิ่มความเสี่ยงต่อความดันโลหิตต่ำ: Sildenafil, Tadalafil, Vardenafil, Avanafil, Riociguat, Calcium Channel Blockers, Beta-Blockers

  • ยาที่ลดการดูดซึม: Tricyclic Antidepressants (เช่น Amitriptyline, Clomipramine, Desipramine, Doxepin, Imipramine, Nortriptyline, Protriptyline, Trimipramine), Ipratropium, ยารักษาลำไส้แปรปรวน, ยาแก้เมารถ, ยารักษาทางเดินปัสสาวะ (อาจทำให้ปากแห้ง ลดการละลายของยาใต้ลิ้น)

  • ยาที่มีปฏิกิริยา:

    • แอสไพริน: อาจเพิ่มการออกฤทธิ์ของ Nitroglycerin

    • Heparin: ลดประสิทธิภาพเมื่อใช้ร่วมกับ Nitroglycerin ชนิดฉีด

    • Ergotamine: Nitroglycerin อาจเพิ่มระดับยาและความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาทุกชนิด รวมถึงยาที่ซื้อเองและสมุนไพร

ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

• ผลข้างเคียงที่พบบ่อย:

  • ปวดศีรษะ (พบบ่อยในช่วงแรก)

  • วิงเวียนหรือหน้ามืด

  • หน้าแดง (Flushing)

  • คลื่นไส้

  • รู้สึกชาหรือร้อนบริเวณปาก (สำหรับยาใต้ลิ้น)

• ผลข้างเคียงรุนแรง (หยุดยาและแจ้งแพทย์ทันที):

  • ความดันโลหิตต่ำรุนแรง: วิงเวียน, เป็นลม, ผิวซีด

  • อาการแพ้: ผื่น, ลมพิษ, หายใจหรือกลืนลำบาก, ผิวหนังลอก

  • อาการเกินขนาด: ปวดศีรษะรุนแรง, สับสน, ไข้, อาเจียน, อุจจาระเป็นเลือด, หัวใจเต้นผิดจังหวะ, ผิวเย็นและเหงื่อออก, หมดสติ

  • อาการเจ็บหน้าอกเพิ่มขึ้น

• ผลข้างเคียงจากอาหาร/เครื่องดื่ม: การดื่มแอลกอฮอล์อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อความดันโลหิตต่ำ

วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียงของยา

• เริ่มด้วยขนาดยาต่ำเพื่อลดอาการปวดศีรษะ

• เปลี่ยนท่าทางช้าๆ (จากนอนเป็นนั่ง แล้วค่อยยืน) เพื่อป้องกันวิงเวียน

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์และยาที่มีปฏิกิริยา เช่น Sildenafil

• หากปากแห้งจากยา เช่น Tricyclic Antidepressants อาจเคี้ยวหมากฝรั่งก่อนใช้ยาใต้ลิ้นเพื่อช่วยการละลาย

• หากใช้แผ่นแปะ หมุนเวียนตำแหน่งทาเพื่อลดการระคายเคืองผิว

• หยุดยาและพบแพทย์ทันทีหากมีอาการรุนแรง เช่น หายใจลำบาก, ผื่น, หรือเจ็บหน้าอกเพิ่มขึ้น

หากลืมใช้ยาต้องทำอย่างไร

• ยาใต้ลิ้น/สเปรย์: ใช้เมื่อมีอาการเจ็บหน้าอก ไม่ต้องชดเชยถ้าลืม

• แผ่นแปะ/ยาทา: ใช้ทันทีที่นึกได้ หากใกล้ถึงเวลาครั้งถัดไปให้ข้ามและใช้ตามกำหนดปกติ

• ห้ามใช้ยาครั้งละสองเท่าเพื่อชดเชย

• แจ้งแพทย์หากลืมใช้ยาบ่อยครั้ง

การเก็บยา

• เก็บที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) ในที่แห้งและพ้นจากแสงแดด

• ยาเม็ดใต้ลิ้นต้องเก็บในขวดเดิมที่ป้องกันความชื้นและพกติดตัว

• ยาฉีดหรือยาน้ำต้องเก็บตามคำแนะนำของเภสัชกร (อาจต้องเก็บในตู้เย็น)

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

• ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ และทิ้งยาที่เสื่อมสภาพ

สรุป

Nitroglycerin เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาอาการเจ็บหน้าอกจากโรคหลอดเลือดหัวใจและภาวะหัวใจล้มเหลว โดยช่วยขยายหลอดเลือดและลดภาระงานของหัวใจ การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด โดยเฉพาะการหลีกเลี่ยงยาที่มีปฏิกิริยา เช่น Sildenafil และการติดตามผลข้างเคียง เช่น ความดันโลหิตต่ำ การปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัดจะช่วยให้การรักษาปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด

ยาในกลุ่มนี้ได้แก่

• Nitroglycerine
• Isosorbide dinitrate
• Isosorbide mononitrate

 

• ยาลดความดัน ACEI
• ยาลดความดันกลุ่ม ARB
• ยาปิดกั้นเบต้าBeta blocker
• ยาปิดกั้นแคลเซี่ยม
• ยาขับปัสสาวะ
• ยาต้านเกล็ดเลือด
• ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
• ยา Digoxin
• ยาละลายลิ่มเลือด
• ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
• ยา Prazosin
• ยา Doxazosin