Isosorbide Dinitrate: คู่มือการใช้งานและข้อมูลสำคัญ

วันที่เรียบเรียง: 20 มิถุนายน 2568
ผู้เรียบเรียง: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภานุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

ยานี้คืออะไร

Isosorbide Dinitrate (ไอโซซอร์ไบด์ ไดไนเตรต) เป็นยาในกลุ่ม Nitrates ใช้รักษาและป้องกันอาการเจ็บหน้าอก (Angina Pectoris) จากโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (Coronary Artery Disease) และรักษาภาวะหัวใจล้มเหลว (Heart Failure) โดยขยายหลอดเลือดทั้งหลอดเลือดดำและหลอดเลือดแดง ลดภาระการทำงานของหัวใจ และเพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปยังกล้ามเนื้อหัวใจ ในประเทศไทย มีจำหน่ายในชื่อการค้า เช่น Isordil, Sorbitrate, หรือยาสามัญ รูปแบบยาคือยาเม็ดรับประทาน (5 มก., 10 มก., 20 มก., 30 มก.), ยาเม็ดออกฤทธิ์ยาว (Sustained-Release, SR), และยาเม็ดอมใต้ลิ้น (Sublingual, 5 มก.)

กลไกการออกฤทธิ์

Isosorbide Dinitrate ออกฤทธิ์โดย:

• เปลี่ยนเป็น Nitric Oxide (NO) ในร่างกาย ซึ่งกระตุ้น Guanylate Cyclase เพิ่ม cGMP ทำให้:

  • ขยายหลอดเลือดดำ (Venodilation): ลด preload และภาระหัวใจ

  • ขยายหลอดเลือดแดง (Arteriodilation): ลด afterload และความดันโลหิต

  • ขยายหลอดเลือดหัวใจ: เพิ่มการไหลเวียนเลือดไปยังกล้ามเนื้อหัวใจ

• ลดความต้องการออกซิเจนของกล้ามเนื้อหัวใจ และเพิ่มการไหลเวียนเลือด ลดอาการเจ็บหน้าอก

• ลดภาระหัวใจ ในภาวะหัวใจล้มเหลว

ข้อบ่งชี้การใช้

Isosorbide Dinitrate ใช้เพื่อ:

• ป้องกันอาการเจ็บหน้าอก (Angina Pectoris) จากโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (ยารับประทาน)

• รักษาอาการเจ็บหน้าอกเฉียบพลัน (ยาอมใต้ลิ้น)

• รักษาหัวใจล้มเหลว (Heart Failure): ใช้ร่วมกับยาอื่น เช่น Hydralazine หรือ ACE Inhibitors

• ภาวะอื่น (Off-Label): เช่น ภาวะหลอดอาหารหดเกร็ง (Esophageal Spasm)

ขนาดและวิธีใช้

• รูปแบบยา:

  • ยาเม็ดรับประทาน: 5 มก., 10 มก., 20 มก., 30 มก.

  • ยาเม็ดออกฤทธิ์ยาว (SR): 20 มก., 40 มก.

  • ยาเม็ดอมใต้ลิ้น: 5 มก.

• วิธีใช้:

  • ยารับประทาน (ออกฤทธิ์สั้น):

    • รับประทานวันละ 2-3 ครั้ง (ทุก 4-6 ชม.) ก่อนหรือหลังอาหาร

    • หลีกเลี่ยงให้ยาหลัง 18:00 เพื่อป้องกันการพัฒนาการทนยา (Nitrate Tolerance)

  • ยาออกฤทธิ์ยาว (SR):

    • รับประทานวันละ 2 ครั้ง (เช้าและบ่าย เช่น 08:00 และ 15:00)

    • กลืนทั้งเม็ด ห้ามเคี้ยวหรือบด

  • ยาอมใต้ลิ้น:

    • นั่งลงเมื่อมีอาการเจ็บหน้าอก

    • วางยาใต้ลิ้น ปล่อยให้ละลาย ห้ามกลืน

    • ออกฤทธิ์ใน 1-3 นาที หากไม่ดีขึ้น ใช้ซ้ำทุก 5 นาที สูงสุด 3 เม็ด

    • หากอาการยังคงอยู่ ไปโรงพยาบาลทันที

  • หมายเหตุ:

    • รับประทานยาสม่ำเสมอเวลาเดียวกันเพื่อป้องกันอาการเจ็บหน้าอก

    • ห้ามหยุดยาทันที เพราะอาจทำให้อาการเจ็บหน้าอกกำเริบ

    • ตรวจความดันโลหิตทุกวัน (แจ้งแพทย์หาก <90/60 mmHg)

    • ใช้ยาอมใต้ลิ้นสำหรับอาการเฉียบพลัน ไม่ใช้ยารับประทานบรรเทาอาการทันที

• ขนาดยา:

  • ป้องกันอาการเจ็บหน้าอก:

    • เริ่ม 5-20 มก. วันละ 2-3 ครั้ง ปรับเป็น 10-40 มก. วันละ 2-3 ครั้ง

  • หัวใจล้มเหลว:

    • เริ่ม 5-10 มก. วันละ 3-4 ครั้ง ปรับเป็น 20-40 มก. วันละ 3-4 ครั้ง

  • รักษาอาการเจ็บหน้าอกเฉียบพลัน (ยาอมใต้ลิ้น):

    • 5 มก. ทุก 5 นาที สูงสุด 3 ครั้ง

  • เด็ก: ข้อมูลจำกัด ใช้ตามแพทย์สั่ง

  • ไต/ตับบกพร่อง: ไม่ต้องปรับขนาด แต่ใช้ด้วยความระวัง

• การป้องกัน Nitrate Tolerance:

  • จัดช่วงปลอดยา (Nitrate-Free Interval) 10-12 ชม./วัน (เช่น ไม่ให้ยาตอนกลางคืน)

  • ตัวอย่าง: ให้ยา 08:00, 12:00, 16:00

ข้อแนะนำในการรับประทานยา

• รับประทานยาเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อผลการรักษาที่ดี

• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำ

• หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เพราะเพิ่มความเสี่ยงความดันต่ำ

• เปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ (จากนอน/นั่งเป็นยืน) โดยนั่งห้อยขาสักครู่เพื่อป้องกันหน้ามืด

• หลีกเลี่ยงขับรถหรือทำงานกับเครื่องจักร หากมีอาการมึนงง

• ตรวจความดันโลหิตทุกวัน แจ้งแพทย์หากมีอาการ เช่น หน้ามืด, ใจสั่น, เจ็บหน้าอก

• พกยาอมใต้ลิ้นติดตัวเสมอสำหรับกรณีฉุกเฉิน

• พบแพทย์ตามนัดเพื่อตรวจการทำงานของหัวใจ (ECG, Echocardiogram) และเกลือแร่

• หากต้องผ่าตัด (รวมถึงทันตกรรม) แจ้งแพทย์ว่ากำลังใช้ Isosorbide Dinitrate

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยา, วิตามิน, อาหารเสริม, หรือสมุนไพรทั้งหมด โดยเฉพาะยารักษาสมรรถภาพทางเพศ (เช่น Sildenafil)

ข้อห้ามในการใช้ยา

• ห้ามใช้ในผู้ที่มี:

  • แพ้ Isosorbide Dinitrate หรือ Nitrates อื่น (เช่น Nitroglycerin)

  • ความดันโลหิตต่ำรุนแรง (<90/60 mmHg) หรือ Cardiogenic Shock

  • หัวใจเต้นช้า (Bradycardia, <50 bpm) หรือ AV Block โดยไม่มี Pacemaker

  • ใช้ยารักษาสมรรถภาพทางเพศ (เช่น Sildenafil, Tadalafil, Vardenafil) หรือ Riociguat ภายใน 24-48 ชม.

  • ภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน (Acute MI) พร้อมความดันต่ำ

  • ต้อหินมุมปิดรุนแรง (Severe Angle-Closure Glaucoma)

  • ภาวะเลือดข้น (Hypovolemia) หรือภาวะขาดน้ำรุนแรง

ข้อระวังในการใช้ยา

• ใช้ด้วยความระวังในผู้ที่มี:

  • ไต/ตับบกพร่อง: เสี่ยงสะสมยาและความดันต่ำ

  • ความดันโลหิตต่ำ: เสี่ยงหน้ามืดหรือช็อก

  • โลหิตจาง: เสี่ยง Methemoglobinemia (ผิวคล้ำ, หายใจหอบ)

  • ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ: เสี่ยงผลข้างเคียงมากขึ้น

  • ต้อหิน: เสี่ยงเพิ่มความดันในลูกตา

  • ประวัติบาดเจ็บศีรษะ: เสี่ยงเพิ่มความดันในกะโหลกศีรษะ

  • โรคหัวใจอื่น: เช่น Hypertrophic Cardiomyopathy

  • ผู้สูงอายุ (>65 ปี): เสี่ยงความดันต่ำและหน้ามืด

  • เด็ก: ข้อมูลจำกัด ใช้ตามแพทย์สั่ง

• หญิงตั้งครรภ์ (ประเภท C): ใช้เมื่อประโยชน์มากกว่าโทษ ข้อมูลจำกัด

• หญิงให้นมบุตร: หลีกเลี่ยง เนื่องจากยาอาจขับออกในน้ำนม

• หลีกเลี่ยงยาขยายหลอดเลือดอื่น หรือแอลกอฮอล์ เพราะเสี่ยงความดันต่ำ

• แจ้งแพทย์หากมีอาการ เช่น ปัสสาวะน้อย, ใจสั่น, เจ็บหน้าอกมากขึ้น

อาการที่ต้องระวัง

• รุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที):

  • อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, หายใจลำบาก, บวมหน้า/ปาก/ลิ้น/คอ

  • ความดันต่ำรุนแรง: หน้ามืด, เป็นลม, เหงื่อออก, หายใจหอบ

  • Methemoglobinemia: ผิวคล้ำ, เพลีย, หายใจหอบ, สับสน

  • เจ็บหน้าอกมากขึ้น: อาจบ่งชี้ยาไม่ได้ผลหรืออาการแย่ลง

  • หัวใจเต้นผิดจังหวะ: เต้นเร็ว, เต้นช้า, หรือใจสั่น

• ควรปรึกษาแพทย์:

  • ปวดศีรษะรุนแรง, มึนงง

  • ตามัว, ปากแห้ง, คลื่นไส้, อาเจียน

  • อ่อนเพลีย, เหงื่อออกมากผิดปกติ

• การตรวจพิเศษ:

  • ตรวจความดันโลหิต, อัตราการเต้นของหัวใจ, ECG

  • ตรวจ CBC หากสงสัย Methemoglobinemia

  • ในหัวใจล้มเหลว: ตรวจ NT-proBNP, Echocardiogram

ปฏิกิริยาระหว่างยา

• ยาที่เพิ่มผลข้างเคียง Isosorbide Dinitrate:

  • ยารักษาสมรรถภาพทางเพศ (Sildenafil, Tadalafil, Vardenafil): เสี่ยงความดันต่ำรุนแรง

  • Riociguat: เสี่ยงความดันต่ำรุนแรง

  • ยาขยายหลอดเลือดอื่น (เช่น Nitroglycerin, Hydralazine): เสี่ยงความดันต่ำ

  • ยาลดความดัน (เช่น Beta-Blockers, ACE Inhibitors): เสี่ยงความดันต่ำ

  • แอลกอฮอล์: เสี่ยงความดันต่ำ

• ยาที่ Isosorbide Dinitrate รบกวน:

  • ยารักษาเบาหวาน: เสี่ยงน้ำตาลต่ำในบางกรณี

• แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยา, วิตามิน, อาหารเสริม, หรือสมุนไพรทั้งหมด

ผลข้างเคียง

• พบบ่อย:

  • ปวดศีรษะ (อาจรุนแรงในช่วงแรก)

  • มึนงง, หน้ามืด, ความดันต่ำ

  • อ่อนเพลีย, เหงื่อออก

• รุนแรง (พบน้อย):

  • อาการแพ้: ผื่นลมพิษ, บวมหน้า/ปาก/ลิ้น/คอ, หายใจลำบาก

  • ความดันต่ำรุนแรง: หน้ามืด, เป็นลม, ช็อก

  • Methemoglobinemia: ผิวคล้ำ, หายใจหอบ, สับสน

  • เจ็บหน้าอกมากขึ้น: อาจบ่งชี้ยาไม่ได้ผล

  • หัวใจเต้นผิดจังหวะ: เต้นเร็ว/ช้า

  • ตามัว, ปากแห้ง, คลื่นไส้, อาเจียน

• หากพบอาการรุนแรง หยุดยาและพบแพทย์ทันที

วิธีลดผลข้างเคียง

• รับประทานยาตามขนาดที่แพทย์สั่ง

• ดื่มน้ำเพียงพอเพื่อป้องกันขาดน้ำ

• เปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ โดยนั่งห้อยขาก่อนยืน

• หากปวดศีรษะ: ใช้ยาแก้ปวด (เช่น Paracetamol) และแจ้งแพทย์

• หากหน้ามืด: นอนราบ ยกเท้าสูง แจ้งแพทย์

• หากมีผื่น, หายใจหอบ, หรือเจ็บหน้าอกมากขึ้น: หยุดยาและพบแพทย์

การลืมรับประทานยา

• หากลืม ยารับประทาน: รับประทานทันทีที่นึกได้ หากใกล้เวลามื้อถัดไป ข้ามมื้อนั้น อย่ารับประทานสองเท่า

• หากลืมพก ยาอมใต้ลิ้น: เตรียมยาสำรองไว้เสมอ

• แจ้งแพทย์หากลืมบ่อยหรือมีอาการเจ็บหน้าอก

การรับประทานยาเกินขนาด

• อาการ: ความดันต่ำรุนแรง, หน้ามืด, ช็อก, Methemoglobinemia, หัวใจเต้นช้า

• ติดต่อโรงพยาบาลทันที อาจต้องให้สารน้ำ, ออกซิเจน, หรือ Methylene Blue

การเก็บยา

• เก็บในภาชนะเดิม ปิดสนิท ป้องกันแสงและความชื้น

• เก็บที่อุณหภูมิ 15-30°C

• ยาอมใต้ลิ้น: เก็บในขวดเดิม หลีกเลี่ยงความร้อนและความชื้น

• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

• ทิ้งยาที่หมดอายุโดยปรึกษาเภสัชกร

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

1. Isosorbide Dinitrate ใช้รักษาอะไร?

   • ป้องกันและรักษาอาการเจ็บหน้าอกจากหลอดเลือดหัวใจตีบ และหัวใจล้มเหลว

2. ทำไมยานี้ทำให้ปวดศีรษะ?

   • การขยายหลอดเลือดทำให้เลือดไหลเวียนมากขึ้น อาจใช้ Paracetamol ช่วย

3. ต้องหลีกเลี่ยงอะไรเมื่อใช้ Isosorbide Dinitrate?

   • หลีกเลี่ยง Sildenafil, แอลกอฮอล์, และยาขยายหลอดเลือดอื่น

4. Isosorbide Dinitrate ปลอดภัยในหญิงตั้งครรภ์หรือไม่?

   • ประเภท C, ใช้เมื่อจำเป็น ปรึกษาแพทย์

5. หากเจ็บหน้าอกไม่ดีขึ้นหลังใช้ยาอมใต้ลิ้น ทำอย่างไร?

   • ใช้ยาซ้ำทุก 5 นาที สูงสุด 3 ครั้ง หากยังไม่ดีขึ้น ไปโรงพยาบาลทันที

สรุป

Isosorbide Dinitrate เป็นยา Nitrate ที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันและรักษาอาการเจ็บหน้าอกจากโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ และช่วยจัดการหัวใจล้มเหลว ช่วยขยายหลอดเลือดและลดภาระหัวใจ การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากเสี่ยงต่อความดันต่ำ, ปวดศีรษะ, และ Methemoglobinemia ผู้ป่วยควรพกยาอมใต้ลิ้นเสมอ หลีกเลี่ยง Sildenafil, แอลกอฮอล์, และหยุดยาทันที การปฏิบัติตามคำแนะนำและเปลี่ยนอิริยาบถช้า ๆ จะช่วยให้การรักษาปลอดภัยและได้ผลดี

• Nitroglycerine
• Isosorbide dinitrate
• Isosorbide mononitrate

isosorbide mononitrate

 

• ยาลดความดัน ACEI
• ยาลดความดันกลุ่ม ARB
• ยาปิดกั้นเบต้าBeta blocker
• ยาปิดกั้นแคลเซี่ยม
• ยาขับปัสสาวะ
• ยาต้านเกล็ดเลือด
• ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
• ยา Digoxin
• ยาละลายลิ่มเลือด
• ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
• ยา Prazosin
• ยา Doxazosin