หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
ภาวะหัวใจสั่นพริ้ว (Atrial Fibrillation): สัญญาณอันตรายและภัยเงียบที่ไม่ควรมองข้าม
คุณเคยรู้สึกใจสั่น หัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ เหนื่อยง่ายผิดปกติหรือไม่? อาการเหล่านี้อาจเป็นสัญญาณของ ภาวะหัวใจสั่นพริ้ว (Atrial Fibrillation หรือ AFib) ซึ่งเป็นภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะที่พบบ่อยที่สุด แม้ภาวะนี้โดยตรงอาจไม่ทำให้เสียชีวิตทันที แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่รักษา อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายถึงชีวิตอย่าง โรคหลอดเลือดสมอง (อัมพฤกษ์ อัมพาต) และ ภาวะหัวใจล้มเหลว ได้
บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจภาวะ AFib อย่างละเอียด ตั้งแต่สาเหตุ อาการ ความอันตราย ไปจนถึงแนวทางการรักษาและป้องกันที่ถูกต้อง
เข้าใจกลไก: หัวใจสั่นพริ้วเกิดจากอะไร?
เพื่อให้เห็นภาพชัดเจน เรามาเปรียบเทียบการเต้นของหัวใจปกติกับภาวะ AFib กัน
-
หัวใจปกติ: การเต้นของหัวใจถูกควบคุมโดยจุดกำเนิดไฟฟ้าเพียงจุดเดียว (SA node) ในหัวใจห้องบน ทำหน้าที่เหมือน "วาทยกร" ที่คอยควบคุมให้หัวใจห้องบนบีบตัวอย่างสม่ำเสมอและประสานงานกับหัวใจห้องล่างได้อย่างสมบูรณ์
-
ภาวะหัวใจสั่นพริ้ว (AFib): เกิดความผิดปกติขึ้นในหัวใจห้องบน (Atria) โดยมีจุดกำเนิดไฟฟ้าเกิดขึ้นมากมายหลายจุด เปรียบเสมือน "การตะโกนโหวกเหวก" ที่ไม่มีคนคุม ทำให้หัวใจห้องบนไม่บีบตัวเป็นจังหวะ แต่กลับ "สั่นระรัว" หรือ "สั่นพริ้ว" อย่างรวดเร็วและไม่เป็นระเบียบ (ประมาณ 300-600 ครั้งต่อนาที)
ผลที่ตามมาคือ หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดออกจากห้องบนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้เลือดตกค้างและเกิดเป็น "ลิ่มเลือด" ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายที่สุด
อาการของภาวะหัวใจสั่นพริ้ว
อาการของ AFib อาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล บางคนอาจไม่มีอาการเลย (ซึ่งอันตรายเพราะไม่รู้ตัว) ในขณะที่บางคนอาจพบอาการดังต่อไปนี้:
-
ใจสั่น: รู้สึกว่าหัวใจเต้นเร็ว แรง หรือเต้นไม่เป็นจังหวะ
-
เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย: รู้สึกหมดแรงแม้จะทำกิจกรรมเบาๆ
-
หายใจลำบาก หายใจสั้น
-
เจ็บหรือแน่นหน้าอก
-
เวียนศีรษะ หน้ามืด คล้ายจะเป็นลม
ใครบ้างที่เสี่ยง? ปัจจัยเสี่ยงของ AFib
ภาวะหัวใจสั่นพริ้วพบได้บ่อยขึ้นตามอายุ โดยมีปัจจัยเสี่ยงสำคัญดังนี้:
-
อายุ: ความเสี่ยงเพิ่มสูงขึ้นอย่างชัดเจนในผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป
-
โรคหัวใจ: ผู้ที่มีโรคหลอดเลือดหัวใจ โรคลิ้นหัวใจ หรือภาวะหัวใจล้มเหลวมีความเสี่ยงสูงกว่า
-
ความดันโลหิตสูง: เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญมาก ความดันโลหิตสูงที่ไม่ได้รับการควบคุมอาจทำให้หัวใจทำงานหนักขึ้นและเพิ่มความเสี่ยง
-
โรคประจำตัวอื่นๆ: เช่น โรคเบาหวาน, ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ, โรคอ้วน
การสูบบุหรี่: การสูบบุหรี่ทำลายหลอดเลือดและเพิ่มความเสี่ยง
โรคอ้วน: น้ำหนักเกินมาตรฐานทำให้หัวใจทำงานหนักขึ้น
การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป: การดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณมากอาจส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ
-
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea)
-
พฤติกรรม: การสูบบุหรี่และการดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณมาก
-
พันธุกรรม: มีประวัติคนในครอบครัวเป็น AFib
ในบางกรณี ภาวะ AFib ไม่สามารถระบุสาเหตุที่เฉพาะเจาะจงได้ (ภาวะ AFib ที่ไม่ทราบสาเหตุ) สาเหตุของหัวใจเต้นสั่นพริ้ว
อันตรายและภาวะแทรกซ้อนที่ต้องระวัง
ความน่ากลัวของ AFib ไม่ใช่อาการใจสั่น แต่เป็นภาวะแทรกซ้อนที่ตามมา:
- โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke):(ลิ่มเลือดที่เดินทางไปที่สมอง) เป็นภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายและพบบ่อยที่สุด เมื่อลิ่มเลือดที่ก่อตัวในหัวใจหลุดลอยไปตามกระแสเลือดและไปอุดตันที่หลอดเลือดสมอง ทำให้เกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต หรือเสียชีวิตได้ ผู้ป่วย AFib มีความเสี่ยงเป็นโรคหลอดเลือดสมองสูงกว่าคนปกติถึง 5 เท่า
-
หัวใจล้มเหลว (Heart Failure): การที่หัวใจเต้นเร็วและไม่เป็นระเบียบเป็นเวลานาน ทำให้กล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแอลงและไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงร่างกายได้เพียงพอ
-
อ่อนเพลียเรื้อรัง: ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตอย่างมาก
หัวใจเต้นปรกติ กระแสไฟฟ้าจะเริ่มต้นจากจุดเดียวที่หัวใจห้องบน และส่งผ่านไฟฟ้ามายังหัวใจห้องล่าง
หัวใจเต้นสั่นพริ้วไฟฟ้าจะเริ่มจากหลายจุด และต่างคนต่างส่งไฟฟ้ามายังหัวใจห้องล่าง
ลูกศรแดงเป็นหัวใจเต้นพริ้ว atrial fibrillation ส่วนลูกศรน้ำเงินเป็น sinus rhythm ซึ่งเต้นปรกติ
การวินิจฉัยและประเภทของ AFib
แพทย์สามารถวินิจฉัย AFib ได้จากการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และการตรวจ คลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ECG/EKG) ซึ่งเป็นเครื่องมือหลักในการยืนยันภาวะนี้ ในบางกรณีอาจต้องมีการตรวจเพิ่มเติม เช่น การติดเครื่องบันทึกคลื่นไฟฟ้าหัวใจ 24 ชั่วโมง (Holter monitor)
AFib สามารถแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ เพื่อวางแผนการรักษาที่เหมาะสม:
-
Paroxysmal AFib: เป็นๆ หายๆ สามารถกลับมาเป็นปกติได้เองภายใน 7 วันหัวใจจะเต้นสั่นพริ้วเกิดทันที และหายเองได้ อาการมีตั้งแต่น้อยจนอาการรุนแรง ส่วนใหญ่จะหายในหนึ่งวัน แต่ก็อาจจะหายในหนึ่งสัปดาห์ อ่านการรักษา
-
Persistent AFib: เป็นต่อเนื่องนานกว่า 7 วัน และต้องได้รับการรักษาจึงจะกลับมาเป็นปกติหัวใจเต้นสั่นพริ้วนานกว่าสัปดาห์ แต่น้อยกว่า 1 ปี และไม่สามารถหายไปเองหากไม่ได้รับการรักษาด้วยยา หรือการรักษาด้วยไฟฟ้าา อ่านการรักษา
-
Long-standing Persistent AFib: เป็นต่อเนื่องนานกว่า 1 ปี
-
Permanent AFib: เป็นถาวร ซึ่งแพทย์และผู้ป่วยตัดสินใจร่วมกันที่จะไม่พยายามทำให้หัวใจกลับมาเต้นปกติ แต่จะเน้นควบคุมอัตราการเต้นและป้องกันลิ่มเลือดแทน
- First diagnosed atrial fibrillation ชนิดที่เพิ่งจะทราบว่าเป็นโรคหัวใจสั่นพริ้ว ผู้ป่วยเพิ่งจะมีอาการและตรวจพบหัวใจสั่นพริ้วครั้งแรก อ่านที่นี่
การวินิจฉัยโรคหัวใจเต้นสั่นพริ้ว
แนวทางการรักษาภาวะหัวใจสั่นพริ้ว
เป้าหมายหลักในการรักษา AFib มี 3 ประการ:
-
ควบคุมอัตราการเต้นของหัวใจ (Rate Control): ใช้ยาเพื่อควบคุมไม่ให้หัวใจห้องล่างเต้นเร็วเกินไป
-
ควบคุมจังหวะการเต้นของหัวใจ (Rhythm Control): พยายามทำให้หัวใจกลับมาเต้นเป็นจังหวะปกติ ซึ่งทำได้โดยการใช้ยา, การช็อกไฟฟ้า (Cardioversion), หรือการจี้ด้วยคลื่นวิทยุความถี่สูง (Catheter Ablation)
-
ป้องกันการเกิดลิ่มเลือด (Stroke Prevention): เป็นหัวใจสำคัญที่สุดของการรักษา แพทย์จะประเมินความเสี่ยงและพิจารณาให้ ยาต้านการแข็งตัวของเลือด (Anticoagulants) เพื่อป้องกันการเกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต
การป้องกันหัวใจเต้นสั่นพริ้ว
อาการหัวใจสั่นพลิ้ว (Atrial Fibrillation หรือ AF) เป็นภาวะที่หัวใจเต้นผิดจังหวะที่พบบ่อยที่สุด ทำให้หัวใจห้องบนสั่นระรัว ไม่สามารถสูบฉีดเลือดได้อย่างมีประสิทธิภาพ และอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง เช่น โรคหลอดเลือดสมอง หัวใจวาย และภาวะหัวใจล้มเหลว
การป้องกันหัวใจเต้นสั่นพลิ้ว
แม้จะไม่สามารถป้องกันภาวะหัวใจสั่นพลิ้วได้ทั้งหมด แต่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและลดปัจจัยเสี่ยงบางอย่างอาจช่วยลดโอกาสในการเกิดภาวะนี้ได้ ดังนี้
- รักษาสุขภาพหัวใจ: ควบคุมความดันโลหิตให้อยู่ในระดับปกติ ควบคุมระดับคอเลสเตอรอล ควบคุมน้ำหนัก ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อหัวใจ เช่น ผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดสี และปลาที่มีไขมันดี จำกัดปริมาณโซเดียม
- หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยง: งดสูบบุหรี่ จำกัดปริมาณการดื่มแอลกอฮอล์ รักษาโรคเบาหวาน หากเป็นเบาหวานอยู่แล้ว
- จัดการความเครียด:ฝึกเทคนิคการผ่อนคลาย เช่น การทำสมาธิ หรือโยคะ
- นอนหลับให้เพียงพอ:พักผ่อนให้เพียงพออย่างน้อย 7-8 ชั่วโมงต่อคืน
- ปรึกษาแพทย์:หากคุณมีปัจจัยเสี่ยงต่อภาวะหัวใจสั่นพลิ้ว ควรปรึกษาแพทย์เพื่อขอคำแนะนำและรับการตรวจสุขภาพหัวใจอย่างสม่ำเสมอ
- ตรวจสุขภาพประจำปี: เพื่อค้นหาปัจจัยเสี่ยงและรับการรักษาตั้งแต่เนิ่นๆ
หมายเหตุ: ข้อมูลนี้เป็นเพียงข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับการป้องกันภาวะหัวใจสั่นพลิ้ว หากคุณมีข้อสงสัยหรือกังวลเกี่ยวกับสุขภาพหัวใจ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อขอคำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสม
ทางเลือกในการรักษาภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
การรักษาภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะมีวัตถุประสงค์เพื่อควบคุมอัตราการเต้นของหัวใจ ฟื้นฟูจังหวะการเต้นของหัวใจให้เป็นปกติ และป้องกันภาวะแทรกซ้อน ตัวเลือกการรักษาอาจรวมถึง:
สารบัญ
