Aspirin: คู่มือการใช้ยาในผู้ป่วยเบาหวานและป้องกันโรคหัวใจ

เผยแพร่เมื่อ: 7 มิถุนายน 2568, 15:15 น.

โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

Aspirin คืออะไร

Aspirin (แอสไพริน) หรือ Acetylsalicylic Acid (ASA) เป็นยาในกลุ่ม Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs (NSAIDs) ใช้ลดปวด, ลดไข้, ลดการอักเสบ และป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด โดยเฉพาะในผู้ป่วยเบาหวานที่มีความเสี่ยงสูง มีทั้งรูปแบบยาเม็ดทั่วไป (325 มก.) และขนาดต่ำ (81 มก.) เช่น Baby Aspirin

กลไกการออกฤทธิ์

Aspirin ออกฤทธิ์โดย

• ยับยั้งเอนไซม์ Cyclooxygenase (COX-1 และ COX-2) ลดการสังเคราะห์ Prostaglandins ที่ทำให้เกิดปวด, ไข้, และการอักเสบ
• ลดการสร้าง Thromboxane A2 ป้องกันการเกาะกันของเกล็ดเลือด (Platelet Aggregation)
• ป้องกันหลอดเลือดหดตัวและลดการอุดตัน ช่วยป้องกันหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมอง

กลไกนี้ช่วยลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนในผู้ป่วยเบาหวาน

ข้อบ่งชี้ในการใช้ยา Aspirin ในผู้ป่วยเบาหวาน

ผู้ป่วยเบาหวานมีความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากโรคหัวใจสูงกว่าคนทั่วไป 2-4 เท่า เนื่องจากหลอดเลือดแข็งและลิ่มเลือดอุดตัน Aspirin เหมาะสำหรับ

• ผู้ป่วยเบาหวานที่มีโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ, กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด, เส้นเลือดสมองตีบ, หรือเส้นเลือดที่ขาตีบ
• ผู้ป่วยชายอายุมากกว่า 50 ปี หรือหญิงอายุมากกว่า 60 ปี พร้อมปัจจัยเสี่ยงอย่างน้อยหนึ่งข้อ:
  • ประวัติครอบครัวเป็นโรคหัวใจก่อนวัย
  • สูบบุหรี่
  • ความดันโลหิตสูง
  • ไขมันในเลือดสูง (Cholesterol >200 มก%, LDL >100 มก%, TG >200 มก%, HDL <45 มก% ในชาย, <55 มก% ในหญิง)
  • โปรตีนในปัสสาวะ (Albuminuria)
  • ดัชนีมวลกาย (BMI) >27.3 ในผู้หญิง, >27.8 ในผู้ชาย
  • อายุมากกว่า 30 ปี
• ผู้ที่มีความเสี่ยงโรคหัวใจ 10 ปีข้างหน้า ≥10% (ตามแบบประเมินความเสี่ยง)

หมายเหตุ: ไม่แนะนำในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่ำ

ขนาดและวิธีการใช้ยา Aspirin

ขนาดยาขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์การใช้ในผู้ป่วยเบาหวาน ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์

คำแนะนำการใช้

• รับประทานพร้อมอาหารหรือนมเพื่อลดการระคายเคลื่อนกระเพาะ
• กลืนยาทั้งเม็ดด้วยน้ำ อย่าบดหรือเคี้ยว
• หากลืมรับประทาน ให้รับประทานทันทีที่นึกได้ แต่ถ้าใกล้เวลามื้อต่อไป ให้ข้ามไป
• สำหรับผู้แพ้ Aspirin ใช้ Clopidogrel 75 มก./วัน แทน (ปรึกษาแพทย์)

ประสิทธิผลในผู้ป่วยเบาหวาน

การศึกษาจำนวน 6 รายการสรุปว่า Aspirin ลดการเกิด

• โรคหัวใจวายได้ร้อยละ 9
• โรคหลอดเลือดสมองได้ร้อยละ 15

อย่างไรก็ตาม ผลลัพธ์ไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ เนื่องจากการควบคุมเบาหวานที่ดีช่วยลดความเสี่ยงได้ดีขึ้น ขนาด 75-162 มก./วัน มีประสิทธิภาพเทียบเท่ากับ 500-1500 มก./วัน

ความปลอดภัยและผลข้างเคียงของ Aspirin

Aspirin มีความเสี่ยงต่อผลข้างเคียงดังนี้

ผลข้างเคียงที่พบบ่อย

• ปวดท้อง, คลื่นไส้, อาเจียน
• การระคายเคลื่อนกระเพาะอาหาร (แม้ใช้เม็ดเคลือบ)
• เลือดกำเดาไหล, รอยจ้ำเลือด

ผลข้างเคียงรุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที)

• เลือดออกในกระเพาะอาหาร: อุจจาระสีดำ, อาเจียนเป็นเลือด (พบ 1 ใน 10,000 ราย)
• เลือดออกในสมอง: พบ 1 ใน 1,000 ราย หลังใช้ 3-5 ปี
• อาการแพ้: ผื่น, คัน, บวมที่ใบหน้า, หายใจลำบาก
• ความเสี่ยงเลือดออกเพิ่มขึ้นร้อยละ 54 โดยเฉพาะทางเดินอาหาร

ข้อห้ามในการใช้ Aspirin

• แพ้ Aspirin หรือ NSAIDs อื่น
• มีโรคเลือดออกง่าย (เช่น Hemophilia)
• รับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือด (เช่น Warfarin, Coumadin)
• เลือดออกทางเดินอาหารหรือแผลในกระเพาะอาหาร
• โรคตับหรือไตรุนแรง
• เด็กอายุต่ำกว่า 21 ปี (เสี่ยง Reye’s Syndrome หากมีไข้หวัดใหญ่หรือไข้ออกผื่น)

ข้อควรระวังและสิ่งที่ควรแจ้งแพทย์

ก่อนใช้ยานี้ควรระวังและแจ้งข้อมูลต่อไปนี้ให้แพทย์ทราบ

• แจ้งหากมีประวัติแพ้ Aspirin, NSAIDs, หรือเคยมีแผลในกระเพาะอาหาร
• แจ้งหากใช้ยาอื่น เช่น Warfarin, Corticosteroids, หรือยาลดปวดอื่น
• ระวังในผู้ป่วยโรคตับ, ไต, หรือหอบหืด
• หลีกเลี่ยงในหญิงตั้งครรภ์ (โดยเฉพาะไตรมาสสุดท้าย) หรือให้นมบุตร (ปรึกษาแพทย์)
• ดื่มน้ำมากๆ และรับประทานพร้อมอาหารเพื่อลดการระคายเคลื่อน

ปฏิกิริยาตอยาอื่น

Aspirin อาจมีปฏิกิริยากับยาต่อไปนี้

ยาที่โต้ตอบ	ผลกระทบที่อาจเกิด
Warfarin	เพิ่มความเสี่ยงต่อเลือดออก
Corticosteroids	เพิ่มการระคายเคลื่อนกระเพาะอาหาร
Methotrexate	เพิ่มความเป็นพิษต่อตับ
Alcohol	เพิ่มความเสี่ยงต่อแผลในกระเพาะอาหาร

ควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยา, วิตามิน, หรือสมุนไพรที่ใช้อยู่

วิธีเก็บรักษา

การเก็บรักษายาควรปฏิบัติตามคำแนะนำดังนี้

• เก็บที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดด
• เก็บให้พ้นมือเด็ก
• ทิ้งยาเมื่อหมดอายุ

สรุป

Aspirin เป็นยาที่มีประโยชน์ในการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือดในผู้ป่วยเบาหวานที่มีความเสี่ยงสูง โดยขนาด 75-162 มก./วัน มีประสิทธิภาพและปลอดภัย อย่างไรก็ตาม ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์และระวังผลข้างเคียง เช่น เลือดออกในกระเพาะอาหาร หากมีอาการรุนแรง เช่น อาเจียนเป็นเลือดหรือหายใจลำบาก ควรรีบพบแพทย์ทันที ข้อมูลนี้ไม่สามารถแทนคำแนะนำจากแพทย์ได้

ทบทวนครั้งสุดท้าย 20 มิย 2010

Circulation Available at: http://circ.ahajournals.org.

โรคเบาหวาน

 

• ยาลดความดัน ACEI
• ยาลดความดันกลุ่ม ARB
• ยาปิดกั้นเบต้าBeta blocker
• ยาปิดกั้นแคลเซี่ยม
• ยาขับปัสสาวะ
• ยาต้านเกล็ดเลือด
• ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
• ยา Digoxin
• ยาละลายลิ่มเลือด
• ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ
• ยา Prazosin
• ยา Doxazosin