|
|
เซลล์เม็ดเลือดแดงชนิด Reticulocyte เป็นเซลล์ตัวอ่อนของเม็ดเลือดแดงอยู่ระหว่างเซลล์ตัวแก่เม็ดเลือดแดงและ nucleated red blood cell ปกติจะพบเซลล์นี้ในปริมาณเล็กน้อยในกระแสเลือด เนื่องจากยังเป็นเซลล์ตัวอ่อน ซึ่งมีร่องรอยของนิวเคลียสเหลือเป็นจุดสีม่วงอมน้ำเงินติดอยู่ (มองด้วยกล้องขยาย จะเห็นคล้ายตาข่าย) มันจึงมีคุณสมบัติยังไม่พร้อมที่จะเข้ามาทำหน้าที่เหมือนเม็ดเลือดแดงทั่วไปในกระแสเลือด การที่มี Reticulocyte เข้ามาอยู่ในกระแสเลือดมากกว่าเกณฑ์ปกติ จึงแสดงว่า อาจเกิดความผิดปกติของไขกระดูก ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดการผลิตเม็ดเลือดแดง หรือร่างกายอาจมีการสูญเสียเลือด หรืออาจมีความต้องการออกซิเจนมากผิดปกติ จึงต้องเร่งส่ง Reticulocyte เข้าสู่กระแสเลือด รวมทั้งอาจแสดงว่ากำลังเกิดโรคโลหิตจาง |
ค่าปกติของ Reticulocyte Count
Reticulocyte Count : 0.5 – 2.0 % ของ RBC หรือ 30,000-130,000 per microliter.
จุดประสงค์เพื่อ
- เป็นการหาสาเหตุของโลหิตจางหากผลเลือด CBC, RBC count, hemoglobin หรือ hematocrit
- เพื่อประเมินการทำงานของไขกระดูก ว่าสามารถตอบสนองต่อภาวะโลหิตจางได้หรือไม่
- เพื่อเป็นการแยกหาสาเหตุของโลหิตจางที่
- เป็นการติดตามการตอบสนองต่อการรักษาของโลหิตจาง จากการขาดธาตุเหล็กค่ะ
- ดูการตอบสนองของไขกระดูกหลังจากรักษาด้วยเคมีบำบัด
- เป็นการติดตามการทำงานของไขกระดูกหลังจากที่มีการเปลี่ยนถ่ายไขกระดูก
วิธีการตรวจ
การตรวจนไม่อยากเพียงแค่หยดเลือด 1 หยดลงในแผ่นสไลด์ แล้วนับจำนวนเม็ดเลือดแดงตัวอ่อนต่อเม็ดเลือดแดงตัวแก่100ตัว การรายงานจะรายงานเป็น
- Reticulocyte (%) = [Number of Reticulocytes / Number of total Red Blood Cells] X 100
การตรวจอื่นๆที่มักจะตรวจเมื่อพบว่าค่า Reticulocyte Count ผิดปกติ
- การตรวจหาปริมาณเหล็กในเลือด
- ตรวจหาปริมาณวิตามิน Vitamin B12 และกรด Folate
- เอ็นไซม์ G6PD
- ฮอร์โมนที่กระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง Erythropoietin
- บางรายอาจจะต้องเจาะไขกระดูก bone marrow aspiration and biopsy
แพทย์จะสั่งตรวจ reticulocyte count เมื่อไร
- ผลการตรวจ CBC พบว่ามีการลดลงของจำนวนเม็ดเลือดแดง มีการลดลงของเฮมาโกลบิน hemoglobinมีการลดลงของความเข้มข้นของเลือด hematocrit
- แพทย์ต้องการประเมินการทำงานของไขกระดูก
- ผู้ที่มีอาการของภาวะโลหิตจาง หรือเลือดออกเรื้อรัง ซึ่งจะมีอาการ ซีด เหนื่อยง่าย หายใจหอบ เพลีย ขาดพลัง
- ผู้ที่มีโรคเกี่ยวกับการสร้างเม็ดเลือดแดงเช่น iron deficiency anemia, vitamin B12 or folate deficiency, หรือ kidney disease และอยู่ระหว่างการรักษาเพื่อประเมินผลการรักษา
- ผู้ที่จะต้องรักษาด้วยเคมีหรือรังสีบำบัด
- ผู้ที่จะทำการปลูกถ่ายไขกระดูก
การแปลผล
การแปลผลเลือดจะต้องแปลผลร่วมกับการตรวจเลือดอื่นๆเช่น CBC, RBC count, hemoglobin hematocrit โดยหลักแล้ว reticulocyte count จะบ่งบอกการทำงานของไขกระดูก หากพบว่ามีโลหิตจางค่า reticulocyte count ควรจะสูงขึ้น
ค่า reticulocyte count ที่สูงมีสาเหตุ
- การมีเลือดออกหรือเสียเลือดเช่นเลือดออกทางเดินอาหาร การแท้งบุคร ริดสีดวง ค่า reticulocyte count จะขึ้นภายใน 2-3วันหลังจากมีการเสียเลือด สำหรับผู้ที่เสียเลือดเรื้อรังก็จะมีปริมาณ reticulocyte count สูงอยู่ตลอดเวลา
- โรคโลหิตจางที่มีการแตกของเม็ดเลือดแดง Hemolytic anemia เช่น thalassemia, G6PD SLE
- เม็ดเลือดแดงแตกในทารก Hemolytic disease of the newborn
- หลังจากมีเลือดออก หรือภาวะขาดออกซิเจน
- ระยะฟื้นตัวจากการให้เคมีบำบัดหรือรังสีรักษา
- เม็ดเลือดแดงอาจถูกทำลายจากเหตุต่าง ๆ เชน จากระบบภูมิคุ้มกัน หรือจากโรคของ เฮโมโกลบิน หรือจากโรคม้ามโต
- การตอบสนองต่อการรักษาอาการขาดธาตุเหล็ก วิตามิน บี 12 หรือฟอเลต อาจมีการกระตุ้นให้
หากตรวจเลือดแล้วพบว่าเป็นโลหิตจางแต่ reticulocyte count ไม่ขึ้นแสดงว่าจะมีปัญหาในขบวนการผลิตเม็ดเลือดแดง เช่นโรคที่ไขกระดูก หรือขาดวิตามินหรือแร่ธาตุที่สำคัญ หรือขาดฮอร์โมน
ค่า reticulocyte count ที่ต่ำมีสาเหตุ
- ขาดธาตุเหล็ก
- โรค Pernicious anemia หรือขาดกรดโฟลิก folic acid deficiency
- ไขกระดูกฝ่อ Aplastic anemia
- ได้รับรังสีรักษา Radiation therapy หรือเคมีบำบัด
- ไขกระดูกทำงานผิดปกติเนื่องจากการติดเชื้อ หรือเนื้องอกอาจกำลังเป็นโรคมะเร็ง
- เป็นโรคไตวายรุนแรง kidney disease
- อาจเกิดโรคไขกระดูกล้มเหลว (bone marrow failure)
- ยา
Hemoglobin | Hematocrit | Red blood cell | Inclusion body | เม็ดเลือดแดง | Reticulocyte count | MCV | MCHC | MCH | ลักษณะเม็ดเลือดแดง | เกล็ดเลือด | เม็ดเลือดขาว | Neutrophil | Lymphocyte | Eosinophil | Monocyte | Basophil | Rh | กรุปเลือด
เรียบเรียงวันที่
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
