การตรวจและวินิจฉัยกลุ่มโรคปวดกล้ามเนื้อ Myofascial pain syndrome

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

ผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการทุกอย่างจะอยู่ในเกณฑ์ปกติ ในทางปฏิบัติไม่จำเป็นต้องส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการถ้าสงสัยว่าจะเป็น primary MFP เพราะสามารถวินิจฉัยได้จากประวัติและการตรวจร่างกาย ยกเว้นถ้าตรวจพบว่าผู้ป่วยมี systemic symptom หรือตรวจพบอาการแสดงในระบบอื่นที่ต้องวินิจฉัยแยกโรคจึงจะพิจารณาส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการเพิ่มเติม

การตรวจร่างกาย

• ตรวจไม่พบลักษณะอักเสบ เช่น แดงหรือร้อนในบริเวณที่ปวดไม่ว่าจะเป็นที่ข้อต่อหรือผิวหนัง
• พบจุดกดเจ็บมีขนาดประมาณ 1 เซ็นติเมตร อยู่ในชั้นกล้ามเนื้อ และคลำได้เป็นก้อนแข็งและเจ็บ หากกดบริเวณดังกล่าวจะทำให้ปวดร้าวแผ่ไปยังบริเวณใกล้เคียง
• ตำแหน่งที่กดเจ็บมักจะอยู่บริเวณคอ หลังตอนบน และข้อไหล่ รองลงมาได้แก่บริเวณท้องแข็ง หลังส่วนล่าง และแก้มก้น
• ผู้ป่วยจะมาด้วยอาการปวดบริเวณที่กดเจ็บ หรือปวดกล้ามเนื้อบริเวณกว้างก็ได้

การรักษา

ขั้นตอนในการรักษา MFP ประกอบด้วย

1. ต้องแน่ใจในว่าผู้ป่วยเป็น MFP มีปัจจัยอะไรเป็นตัวชักนำ มีโรคประจำตัวอื่นๆร่วมด้วยหรือไม่
2. ทำการประเมินว่าผู้ป่วยมี trigger points ทั้งหมดกี่ตำแหน่ง 
3. การรักษา MFP
1.  รักษาโดยตรงที่ trigger points
2.  บริหารกล้ามเนื้อที่อยู่ใกล้เคียง
3.  กำจัดปัจจัยชักนำ หลีกเลี่ยงปัจจัยเสียง
4. ให้การรักษาโรคประจำตัวอื่น ๆ ที่พบร่วมด้วย เช่น โรคลูปุส โรคข้ออัเสบรูมาตอยด์ เป็นต้น
5. การรักษาเฉพาะที่ ได้แก่ การประคบร้อนหรือเย็น การนวดคลึงกล้ามเนื้อบริเวณที่กดเจ็บ การใช้ ultrasound การฝังเข็ม
6. การใช้ยาแก้ปวด NSAID ร่วมกับยาคลายกล้ามเนื้อ
7. การใช้ยาฉีดเฉพาะที่ โดยใช้ยาชา หรือยา steroid
8. การบริหารหรือการยืดกล้ามเนื้อ และการฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ
9. หลีกเลี่ยงปัจจัยชักนำ เช่นอริยบถที่ไม่ถูกต้อง

การรักษา trigger points
วัตถุประสงค์: เพื่อบรรเทาอาการปวดโดยทำให้กล้ามเนื้อบริเวณ trigger point คลายตัว ซึ่งทำได้หลายวิธี คือ

1. นวดคลึงกล้ามเนื้อเฉพาะที่
2. ให้ความร้อนลึกโดยใช้ ultrasound 
3. ประคบอุ่นหรือประคบเย็น
4. พ่นยาให้เกิดอาการชาเฉพาะที่ 
5. ฉีดยาชาเข้าที่ตำแหน่งของ trigger point โดยตรง 
6. ฝังเข็มหรือกระตุ้นเส้นประสาทผ่านทางผิวหนังด้วยไฟฟ้า (transcutaneous electrical nerve stimulation)
7. กินยาบรรเทาอาการปวดหรือยาคลายกล้ามเนื้อระยะสั้น

การรักษาที่ง่ายและสะดวกในทางปฏิบัติ คือ ใช้วิธีกดนวดเพื่อคลายกล้ามเนื้อบริเวณ trigger points ถ้าปวดมากจนขยับไม่ได้อาจฉีดยาชาเข้าที่ตำแหน่งของ trigger point เพื่อบรรเทาอาการปวด

การบริหารกล้ามเนื้อ
วัตถุประสงค์: เพื่อลดอาการปวดและป้องกันไม่ให้โรคเกิดซ้ำ แบ่งออกเป็น
1. การบริหารเพื่อยืดกล้ามเนื้อ (stretching exercise) ควรให้ผู้ป่วยเริ่มทำตั้งแต่ระยะแรกเพื่อตัด vicious cycleของอาการปวด การยืดกล้ามเนื้อโดยเฉพาะตำแหน่งที่มีอาการปวดจะช่วยบรรเทาอาการปวดได้มาก
2. การบริหารเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ (strengthening exercise) ต้องทำควบคู่ไปกับการบริหารเพื่อยืดกล้ามเนื้อเสมอ การเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อจะช่วยป้องกันไม่ให้กล้ามเนื้อบาดเจ็บง่ายขณะใช้งาน
3. การออกกำลังกายชนิดแอโรบิก เป็นการรักษาในระยะยาว เพื่อเพิ่มความแข็งแรงของร่างกายและระบบไหลเวียนเลือด การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอจะช่วยลดอุบัติการณ์ของการเกิด MFP ลงได้

กำจัดปัจจัยชักนำและหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยง
วัตถุประสงค์: เพื่อป้องกันไม่ให้โรคเกิดซ้ำโดยการปรับเปลี่ยนการใช้อิริยาบทให้ถูกสุขลักษณะ ให้ผู้ป่วยฝึกฝนกระทั่งเกิดความเคยชินกับการใช้ท่าทางที่ถูกต้อง ดังต่อไปนี้

1. ทำงานในลักษณะที่กล้ามเนื้ออยู่ในสมดุล หลีกเลี่ยงการนั่งตัวเอียง หรือ นอนอ่านหนังสือ
2. ศีรษะควรตั้งตรง หลีกเลี่ยงการก้มคอนานๆ
3. อย่าปล่อยให้ไหล่งุ้มหรือเดินหลังโกง
4. งดการเคี้ยวหมากฝรั่งโดยเฉพาะรายที่ตรวจพบ trigger point อยู่ที่กล้ามเนื้อบนใบหน้า
5. ถ้าจำเป็นต้องทำงานติดต่อกันนานๆ ควรมีช่วงหยุดพักเพื่อยืดกล้ามเนื้อเป็นระยะๆ ป้องกันไม่ให้กล้ามเนื้อหดเกร็ง
6. สำหรับผู้ที่มีอาการปวดต้นคอหลังตื่นนอนแนะนำให้นอนตะแคงหรือนอนหงายโดยใช้หมอนหนุนซอกคอ
7. ถ้าตรวจพบความผิดปกติทางโครงสร้างของร่างกายควรจัดการแก้ไขให้เหมาะสม เช่นเสริมรองเท้ากรณีขายาวไม่เท่ากัน

การป้องกัน

ยังไม่มีวิธีที่ป้องกันได้ 100 % แต่ก็จะลดการเกิดอาการปวด การป้องกันทำได้ดังนี้

• จะนั่งยืนหรือเดินให้ถูกสุขลักษณะ
• ลดน้ำหนัก
• ออกกำลังกานอย่างสม่ำเสมอ
• รับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ
• ลดความเครียด