กลุ่มโรคปวดกล้ามเนื้อ Myofascial pain syndrome (MFP)

Myofascial pain syndrome (MFP) เป็นอาการปวดตามกล้ามเนื้อเฉพาะส่วนหนึ่งส่วนใดของร่างกาย เช่นปวดแขน ปวดสะบัก

มักปวดเป็นบริเวณกว้างโดยที่ผู้ป่วยไม่สามารถระบุตำแหน่งที่ปวดได้ชัดเจน เป็นสาเหตุสำคัญอันดับแรกของผู้ป่วยทีมาด้วยอาการปวดกล้ามเนื้อ พบบ่อยในวัยทำงานทุกสาขาอาชีพ ความรุนแรงจะแตกต่างกันไปในแต่ละคน

อาจปวดเพียงเล็กน้อยเป็นครั้งคราวแล้วหายได้เองหรือปวดรุนแรงกระทั่งขยับไม่ได้ ส่วนใหญ่จะเป็น ๆ หาย ๆ เรื้อรังไม่ถึงขั้นรุนแรง
MFP อาจเกิดขึ้นเองในคนปกติที่ไม่มีโรคประจำตัวใด ๆ หรือ พบร่วมกับโรคอื่น เช่น พบร่วมกับการติดเชื้อไวรัส หรือแบคทีเรีย พบในผู้ป่วยโรคลูปุส(SLE) โรคผิวหนังแข็ง Scleroma หรือโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ ซึ่งการรักษาในกลุ่มนี้จะขึ้นกับการรักษาโรคที่เป็นอยู่ เป็นหลัก และพบได้บ่อยในวัยทำงาน

สาเหตุMyofascial pain syndrome

• เกิดจากการเคลื่อนไหว และอริยาบถไม่ถูกต้อง เช่นนอนคว่ำในเวลาอ่านหนังสือ การใช้ข้อหรือกล้ามเนื้อ ซ้ำๆเป็นเวลานาน
• การขาดการออกกำลังกาย
• ความผิดปรกติในโครงสร้างของร่างกาย เช่นหลังคด หรือขายาวไม่เท่ากัน

ปัจจัยชักนำ Myofascial pain syndrome

MFP ไม่ใช่โรคประสาท ปัจจัยชักนำมักเกิดจากปัญหาทางกายภาพ เนื่องจาก

1. การใช้อิริยาบทที่ไม่ถูกสุขลักษณะ เป็นปัจจัยชักนำที่พบได้บ่อยที่สุด เช่น เดินคอยื่นไหล่งุ้มหรือหลังแอ่นมากเกินไป นอนคว่ำอ่านหนังสือหรือเขียนหนังสือ นั่งตัวเอนหลังไม่ชิดพนักเก้าอี้ ทำงานอยู่ในท่าเดียวติดต่อกันนานๆซึ่งมักจะเกี่ยวข้องกับอาชีพ เช่น ทันตแพทย์ที่นั่งทำฟันผู้ป่วยทั้งวัน พนักงานรับโทรศัพท์ที่ต้องหนีบหูโทรศัพท์ไว้ที่ซอกคอ พยายามเกร็งตัวฝืนธรรมชาติมากเกินไป เช่น เดินหน้าเชิดตัวตรง นอนกัดฟัน
2. การขาดการออกกำลังกาย หรือ ใช้กายอุปกรณ์มากเกินความจำเป็น เช่น สวมปลอกเข่า หรือ ใส่ lumbar support โดยไม่จำเป็น ทำให้กล้ามเนื้อฝ่อลีบเนื่องจากไม่ได้ใช้งาน
3. เป็นผลจากความผิดปกติทางกายภาพที่ซ่อนเร้นอยู่ เช่น ขาสองข้างสั้นยาวไม่เท่ากัน กระดูกหลังคด หรือ ไหล่ลาดมากเกินไป 

สภาพอารมณ์อาจมีส่วนกระตุ้นให้เกิด MFP ได้บ้าง เช่น วิตกกังวล ตื่นเต้นง่าย ซึมเศร้า โมโหหรือโกรธง่าย แต่ก็มักจะมีปัจจัยชักนำทางกายภาพร่วมด้วย ความสัมพันธ์ระหว่างความเครียดกับการเกิด MFP นั้นไม่เด่นชัดเหมือนโรค fibromyalgia ที่มีความสัมพันธ์กับสภาพอารมณ์อย่างชัดเจนกระทั่งมีผลต่อการพยากรณ์โรค

อาการของโรคMyofascial pain syndrome

• ผู้ป่วยจะมาด้วยปวดตามร่างกาย โดยที่ไม่สามารถระบุตำแหน่งได้ชัดเจน และปวดเป็นบริเวณกว้างๆ เช่น ปวดแขน ปวดไหล่ ปวดศีรษะ
• ผู้ป่วยส่วนใหญ่มาด้วยอาการปวดกล้ามเนื้อ บริเวณส่วนบนของลำตัวข้างใดข้างหนึ่ง เช่น ปวดแขน ปวดสะบัก ปวดต้นคอ หรือแผ่นหลัง มักจะปวดล้า ๆ ที่กล้ามเนื้อ โดยไม่สามารถระบุตำแหน่งของอาการปวดได้ชัดเจน บางรายมาด้วยอาการปวดหลังตอนล่างส่วนต่อกับสะโพก หรือปวดขา
• เวลาที่ปวดมักจะไม่แน่นอนบางครั้งปวดหลังทำงานนานๆ บางครั้งปวดกลางคืนขณะนอนจนทำให้นอนไม่หลับ ดีขึ้นบ้างเมื่อกินยาแก้ปวด แต่มักจะกลับเป็นซ้ำอีก แต่ที่สำคัญคือผู้ป่วยจะต้องไม่มี systemic symptom เช่น ไข้ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย หรือ น้ำหนักลด
  ถ้าปวดรุนแรงผู้ป่วยมักจะเกร็งไม่ยอมขยับเขยื่อน การขยับจะกระตุ้นให้ปวดมากขึ้น บางรายเดินคอแข็งไม่สามารถเหลียวหน้าไปมาได้ 
• อิริยาบทที่ไม่เป็นธรรมชาติ จะส่งผลต่อไปยังการทำงานของกล้ามเนื้อมัดอื่นๆ ที่อยู่ข้างเคียง ทำให้เสียสมดุลย์ในการทำงาน และเพิ่มความเครียดให้แก่กล้ามเนื้ออื่นๆ ทำให้อาการปวดทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น

การวินิจฉัยแยกโรคMyofascial pain syndrome

1. Fibromyalgia syndrome (FMS) เป็นโรคที่อาจทำให้สับสนกับ MFP บ่อยที่สุด เนื่องจากมีลักษณะทางคลินิกที่คล้ายกันหลายอย่าง ตรวจพบ trigger ponit ที่มี reference zone ได้เหมือนกัน แต่ผู้ป่วย FMS จะมีอาการปวดรุนแรงกว่า มีส่วนเกี่ยวข้องกับจิตใจมากกว่า เช่น นอนไม่หลับ ซึมเศร้า อ่อนเพลีย โรคนี้รักษายากและมีการพยากรณ์โรคไม่ดี การวินิจฉัยแยกโรคทั้งสองออกจากกันให้ดูในตารางประกอบ