หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | วัคซีน

ยากันชัก Phenytoin

ยา Phenytoin ออกฤทธิ์ที่สมองและระบบประสาท อาจใช้เป็นยาตัวเดียวหรือร่วมกับยาอื่น เพื่อรักษาโรคลมชักชนิดต่าง ๆ นอกจากนี้ยังใช้ควบคุมหัวใจเต้นเร็วเสียจังหวะ

ผลข้างเคียงที่สำคัญของยา Phenytoin

ก่อนจะใช้ยาท่านจะต้องรู้ผลข้างเคียงที่อันตรายหากเกิดขึ้นจะต้องหยุดยาและไปโรงพยาบาลทันทีได้แก่อาการ แพ้ยาซึ่งจะมีอาการผื่นลมพิษ หายใจลำบาก บวมใบหน้า บวมริมฝีปาก ลิ้นและคอ เสียงแหบ หัวใจเต้นเร็ว หรือเต้นผิดจังหวะ เหนื่อบง่าย มีไข้ ท้องร่วง


หากเกิดอาการต่อไปนี้ให้หยุดยา Phenytoin และปรึกษาแพทย์

  • มีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ และพฤติกรรม
  • มีความวิตกกังวล
  • ซึมเศร้า
  • กระสับกระส่าย
  • กร้าวร้าว
  • สับสน อยู่ไม่นิ่ง
  • มีความคิดจะฆ่าตัวตาย

ก่อนใช้ยา Phenytoin

  • แจ้งแพทย์และเภสัชว่าแพ้ยาอะไรบ้าง โดยเฉพาะยาแก้ชักเช่น carbamazepine, ethotoin, phenobarbital, ethosuximide, trimethadione
  • แจ้งแพทย์ว่ามีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคตับ โรคเอสแอลอี การขาดวิตามินบี12 และกรดโฟลิก ประวัติการดื่มสุรา
  • ยานี้อาจจะทำให้เกิดอาการง่วซึมจึงไม่ควรจะขับรถหรือทำงานกับเครื่องจักร

ขนาดของยาที่ใช้และวิธีการใช้ยาPhenytoin

  • การใช้ยาฉีดเพื่อควบคุมอาการชักจะต้องให้ไม่เกิน 50 mg ต่อนาทีหรือให้ขนาด1-3 mg/kg/minเนื่องจากหากขนาดสูงอาจจะมีพิษต่อหัวใจ หากกรณีไม่รีบด่วนให้ใช้วิธีรับประทานจะมีความปลอดภัยมากกว่า
  • ก่อนการให้ยาฉีดควรจะมีการทดสอบว่าไม่มีการรั่ว

ขนาดยา Phenytoin ที่ให้

โดยทั่วไปรับประทานวันละ 2-3 ครั้ง หลังอาหาร รับประทานยาอย่างสม่ำเสมอ อย่าหยุดยาเองเพราะอาจทำให้อาการชักกำเริบ เมื่อเริ่มใช้ยาชื่อการค้าใดก็ควรใช้ชื่อการค้านั้นตลอด เพราะฤทธิ์ของยาอาจต่างกันได้ นอกจากแพทย์จะสั่งเปลี่ยน

รูปแบบของยา Phenytoin

ยานี้มีขายในรูปยาเม็ดขนาด 50 มก. และแคปซูลขนาด 100 มก. ยาฉีดความแรง 50 มก./มล.

สำหรับผู้ป่วยที่เป็นโรคลมชักต่อเนื่อง Status Epilepticus

  • ขนาดที่ให้ 10-15 mg/kg ให้ทางน้ำเกลือด้วยอัตราไม่เกิน 50 mgต่อนาที และต่อด้วยยารับประทานขนาด 100 mg ทุก 6- ชั่วโมง ระหว่างที่ให้ยาจะต้องเฝ้าติดตามคลื่นไฟฟ้าหัวใจ และวัดความดันโลหิต

ผลข้างเคียง ยา Phenytoin

ผลข้างเคียงที่สำคัญได้แก่

  • การให้ยาทางน้ำเกลือหากให้ในอัตราที่สูงอาจจะทำให้เกิดปัญหาทางระบบไหลเวียน หัวใจเต้นผิดปกติ หรือความดันโลหิตต่ำ และมีปัญหาเรื่องการกดระบบประสาท
  • อาจจะเกิดผื่นแต่ไม่บ่อยและไม่รุนแรง
  • แพ้แบบ Anaphylaxis ก็เคยมีรายงาน
  • มีความผิดปกติเกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน เช่น systemic lupus erythematosus, periarteritis nodosa
  • ระบบหัวใจและหลอดเลือดอาจจะเกิดการเต้นของหัวใจผิดปกติซึ่งจะพบในผู้สูงอายุและผู้ที่ป่วยหนัก
  • ระบบประสาทขึ้นกับปริมาณยาที่ใช้ อาการข้างเคียงที่พบได้แก่ เดินเซ ตากระตุกเวียนศีรษะบ้านหมุน พูดไม่ชัด ง่วงซึม
  • ระบบทางเดินอาหารมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก เหงือกบวม ตับอักเสบ
  • ระบบผิวหนังอาจจะพบว่ามีผื่นคล้ายออกหัด
  • ระบบไหลเวียนโลหิต มีภาวะเกล็ดเลือดต่ำ เม็ดเลือดขาวต่ำ โลหิตจาง และต่อมน้ำเหลืองโต

การใช้ยา Phenytoin ร่วมกับยาชนิดอื่น

ยาต่อไปนี้จะมีผลต่อระดับยาของ Phenytoin

  • ยาต่อไปนี้มีผลทำให้ระดับยา Phenytoin สูงขึ้นได้แก
    • acute alcohol intake,
    • amiodarone,
    • anti-epileptic agents (ethosuximide, felbamate, oxcarbazepine, methsuximide, topiramate),
    • azoles (fluconazole, ketoconazole, itraconazole, voriconazole),
    • capecitabine,
    • chloramphenicol,
    • chlordiazepoxide,
    • H2-antagonistsเช่น cimetidine
    • diazepam,
    • disulfiram,
    • estrogens,
    • fluorouracil,
    • fluoxetine,
    • fluvastatin,
    • fluvoxamine, ,
    • halothane,
    • isoniazid,
    • omeprazole,
    • phenothiazines, salicylates, sertraline, succinimides,
    • sulfonamides (e.g., sulfamethizole, sulfaphenazole, sulfadiazine, sulfamethoxazole-trimethoprim),
    • ticlopidine,
    • warfarin.
  • ยาที่ทำให้ระดับยา phenytoin ลดลงได้แก่
    • anticancer drugs usually in combination (e.g., bleomycin, carboplatin, cisplatin, doxorubicin, methotrexate),
    • carbamazepine,
    • chronic alcohol abuse,
    • folic acid,
    • fosamprenavir, nelfinavir, reserpine, ritonavir, St. John's Wort, and vigabatrin.
  • ยาที่อาจจะทั้งเพิ่มหรือลดระดับยา phenytoin ได้แก่:
    • phenobarbital,
    • sodium valproate, and valproic acid.

ยา phenytoin มีผลต่อระดับยาดังต่อไปนี้

  • ยาที่ไม่ควรจะใช้ร่วมกับยา phenytoin ได้แก่ Delavirdine
  • ยา phenytoin ทำให้ยาต่อไปนี้มีระดับยาลดลง:ยารักษาเชื้อรา fluconazole, ketoconazole, itraconazole, voriconazole, posaconazole), ยา corticosteroids, ยา doxycycline, ยา estrogens, ยาขับปัสสาวะ furosemide, ยาคุมกำเนิด oral contaceptives, paclitaxel, paroxetine, quinidine,ยารักษาวัณโรค rifampin, ยาต้านโรคซึมเศร้า sertraline, tenisposide,ยารักษาโรคหอบหืด theophylline, and Vitamin D.
  • ยา phenytoin มีผลทำให้ค่า PT/INR ทั้งสูงขึ้นและลดลง
  • ยา Phenytoin จะลดระดับยาที่รักษาโรคเอดส์ efavirenz, lopinavir/ritonavir, indinavir, nelfinavir, ritonavir, saquinavir
  • ยา Phenytoin ลดระดับยากันชัก felbamate, topiramate, oxcarbazepine, quetiapine
  • atorvastatin, simvastatin, fluvastatin
  • cyclosporine, digoxin, folic acid, mexiletine, nisoldipine, praziquante

คำเตือนสำหรับการใช้ยา phenytoin

  1. ยา phenytoin ชนิดฉีดเมื่อให้ยาเร็วกว่ากำหนดจะทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นผิดปกติ
  2. การหยุดยา phenytoin ทันทีอาจจะกระตุ้นให้เกิดการชักอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นไม่ควรจะหยุดยาเอง
  3. ยา phenytoin อาจจะทำให้เกิดผื่นแพ้ผิวหนังชนิด toxicepidermal necrolysis (TEN) หรือ Stevens-Johnson syndrome (SJS)
  4. ยานี้อาจจะทำให้เกิดโรคภูมิแพ้และมีการอักเสบได้หลายระบบ Drug Reaction with Eosinophilia and Systemic Symptoms (DRESS) ซึ่งจะมีอาการมีไข้ มีผื่น ต่อมน้ำเหลืองโต ตับอักเสบ ไตอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจและกล้ามเนื้ออักเสบ
  5. ยานี้มีผลต่อระบบโลหิตทำให้เซลล์ต่างๆน้อยลงเกิด เกล็ดเลือดต่ำ โลหิตจาง เม็ดเลือดขาวต่ำ
  6. อาจจะมีการอักเสบของเนื้อเยื่อรอบบริเวณตำแหน่งที่ฉีดยา ทำให้เกิดการบวม สีผิวมีการเปลี่ยนแปลง

ความปลอดภัยของยานี้ในสตรีมีครรภ์ สำหรับสตรีมีครรภ์ ยานี้จัดอยู่ในประเภท D