siamhealth

หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ

Theophylline: คู่มือการใช้ยาอย่างปลอดภัยและข้อมูลสำคัญสำหรับรักษาโรคหอบหืดและโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง

วันที่เผยแพร่: 29 กรกฎาคม 2568, 21:46 น. ผู้เขียน: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว ที่มา: SiamHealth.net

บทความนี้จะให้ข้อมูลที่ครบถ้วนและสำคัญเกี่ยวกับยา Theophylline (ทีโอฟิลลีน) ซึ่งเป็นยาขยายหลอดลมที่ใช้ในการรักษาโรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรัง เช่น โรคหอบหืดและโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) ยานี้มีกลไกการออกฤทธิ์ที่ซับซ้อนและมีช่วงการรักษาที่แคบ (Narrow Therapeutic Index) จึงจำเป็นต้องใช้ด้วยความระมัดระวังเป็นพิเศษ จุดประสงค์หลักคือเพื่อให้ผู้ป่วย บุคลากรทางการแพทย์ และบุคคลทั่วไปมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับยานี้ สามารถใช้ยาได้อย่างปลอดภัย และทราบถึงกลไกการออกฤทธิ์ ข้อบ่งใช้ และข้อควรระวังต่างๆ ที่สำคัญ การมีความรู้เกี่ยวกับยาที่คุณใช้จะช่วยให้คุณจัดการกับอาการได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น


1. Theophylline คืออะไร?

Theophylline (ทีโอฟิลลีน) เป็นยาในกลุ่ม Methylxanthines ซึ่งเป็นยาขยายหลอดลมที่ใช้ในการรักษาโรคหอบหืดและโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) โดยยาจะช่วยให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดลมคลายตัว ทำให้หลอดลมขยายกว้างขึ้น อากาศไหลเข้าและออกจากปอดได้ดีขึ้น ช่วยบรรเทาอาการหายใจลำบาก หายใจมีเสียงหวีด และแน่นหน้าอก Theophylline มีใช้มานานแล้วและถือเป็นยาควบคุมอาการ (Maintenance medication) ที่ใช้สำหรับควบคุมอาการระยะยาวและป้องกันอาการกำเริบของโรคในผู้ป่วยบางราย มักใช้ในรูปแบบยาเม็ดรับประทานชนิดออกฤทธิ์นาน (Extended-Release) หรือยาฉีด (ในกรณีฉุกเฉิน)


2. กลไกการออกฤทธิ์: Theophylline ทำงานอย่างไร?

Theophylline ออกฤทธิ์ผ่านกลไกที่ซับซ้อนหลายอย่างในร่างกาย:


3. Theophylline ใช้รักษาโรคอะไร? (ข้อบ่งใช้ของการใช้ยา)

Theophylline ใช้สำหรับรักษาโรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรังเป็นหลัก:


4. ขนาดและวิธีการใช้ยา

Theophylline มีจำหน่ายหลายรูปแบบ เช่น ยาเม็ดรับประทาน (ชนิดออกฤทธิ์ทันทีและออกฤทธิ์นาน), ยาน้ำเชื่อม, และยาฉีด (ในรูป Aminophylline ซึ่งเป็นอนุพันธ์ของ Theophylline)

ขนาดยา Theophylline มีความซับซ้อนมาก และต้องปรับตามแต่ละบุคคล เนื่องจากยา Theophylline มีช่วงการรักษาที่แคบ (Narrow Therapeutic Index) ซึ่งหมายความว่าปริมาณยาที่ใช้ในการรักษา (Therapeutic Dose) และปริมาณยาที่ทำให้เกิดพิษ (Toxic Dose) อยู่ใกล้กันมาก จึงต้องมีการติดตามระดับยาในเลือดอย่างใกล้ชิด

ก. ยาเม็ดรับประทานชนิดออกฤทธิ์นาน (Extended-Release Tablets / Capsules):

ข. ยาน้ำเชื่อม:

ค. ยาฉีด (Aminophylline):

วิธีการใช้ยา:

หมายเหตุ: ขนาดยาและรูปแบบการใช้จะถูกกำหนดและปรับโดยแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น ห้ามปรับขนาดยาเองเด็ดขาด


5. สิ่งที่ต้องแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา

การแจ้งข้อมูลสุขภาพของคุณอย่างครบถ้วนเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อความปลอดภัยในการใช้ Theophylline คุณควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับ:


6. ข้อควรระวังในการใช้ยา

ควรใช้ Theophylline ด้วยความระมัดระวังเป็นพิเศษในผู้ป่วยทุกราย เนื่องจากยา Theophylline มีช่วงการรักษาที่แคบ (Narrow Therapeutic Index):


7. ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร?

อาการที่ต้องเฝ้าระวังและควรพบแพทย์ทันที (อาการพิษ หรือผลข้างเคียงรุนแรง):

การตรวจพิเศษ:


8. ปฏิกิริยาระหว่างยา: ใช้ร่วมกับยาอื่นได้หรือไม่?

Theophylline มีปฏิกิริยากับยาอื่นๆ หลายชนิด ซึ่งสามารถ เพิ่มหรือลดระดับยา Theophylline ในเลือดได้อย่างมีนัยสำคัญ ทำให้เสี่ยงต่อการเกิดพิษหรือยาไม่ได้ผล สิ่งสำคัญคือ ต้องแจ้งรายการยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรทั้งหมดที่คุณกำลังใช้ให้แพทย์และเภสัชกรทราบเสมอ

ยาที่อาจเพิ่มระดับ Theophylline ในเลือด (เสี่ยงต่อพิษ):

ยาที่อาจลดระดับ Theophylline ในเลือด (ทำให้ยาไม่ได้ผล):


9. ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

ผลข้างเคียงที่พบบ่อย (มักเกี่ยวข้องกับระดับยาที่สูงเกินไป หรือความไวต่อยา):

ผลข้างเคียงที่พบน้อยแต่รุนแรง (มักเกิดจากระดับยาที่เป็นพิษ):

หากพบอาการรุนแรง หรืออาการที่น่ากังวล ควรรีบหยุดยาและปรึกษาแพทย์ทันที


10. วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียงของยา


11. หากได้รับยาเกินขนาดต้องทำอย่างไร?

หากได้รับยา Theophylline เกินขนาด จะมีโอกาสเกิดพิษจากยาได้สูงมาก ซึ่งอาการอาจรุนแรงถึงชีวิตได้ เช่น คลื่นไส้, อาเจียนรุนแรง, ปวดท้อง, กระสับกระส่าย, ใจสั่น, หัวใจเต้นเร็วมาก, หัวใจเต้นผิดจังหวะ, ชัก, และหมดสติ วิธีแก้ไข: ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลหรือปรึกษาแพทย์ทันที เป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ แพทย์อาจพิจารณาการล้างท้อง, การให้ถ่านกัมมันต์, การให้ยาแก้ชัก, หรือการฟอกเลือด เพื่อกำจัดยาออกจากร่างกาย


12. หากลืมใช้ยาต้องทำอย่างไร?


13. การเก็บรักษายา


14. ความปลอดภัยในสตรีมีครรภ์และให้นมบุตร


สรุป

Theophylline เป็นยาขยายหลอดลมในกลุ่ม Methylxanthines ที่มีกลไกการออกฤทธิ์ที่ซับซ้อนและมีประสิทธิภาพในการควบคุมอาการของโรคหอบหืดและโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) อย่างไรก็ตาม ยานี้มีช่วงการรักษาที่แคบ ทำให้จำเป็นต้องใช้ด้วยความระมัดระวังอย่างยิ่ง โดยต้องมีการติดตามระดับยาในเลือดเป็นประจำ และเฝ้าระวังผลข้างเคียงที่รุนแรง การทำความเข้าใจปฏิกิริยาระหว่างยาและปัจจัยที่ส่งผลต่อระดับยาเป็นสิ่งสำคัญที่สุด การใช้ Theophylline ต้องอยู่ภายใต้การดูแลและคำแนะนำของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญอย่างเคร่งครัด เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดและลดความเสี่ยงจากการใช้ยา

โปรดจำไว้ว่าข้อมูลในบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้ทั่วไปเท่านั้น และไม่สามารถใช้แทนคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรได้ หากมีข้อสงสัยหรืออาการผิดปกติใดๆ ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์เสมอ

 


หอบหืด

โรคหอบหืด

โรคหอบหืดเป็นโรคที่เกิดจากภูมิแพ้จะมีอาการหอบ หรือเหนื่อยเมื่อสัมผัสสารภูมิแพ้ การรักษาต้องหลีกเลี่ยงและใช้ยาพ่นป้องกันอาการหอบหืด โรคหอบหืด

ปอดบวม

โรคปอดบวม

โรคปอดบวมเกิดจากปอดติดเชื้อโรคทำให้มีเซลล์เม็ดเลือดขาว และเชื้อโรคในปอด ผู้ป่วยจะมีอาการหอบเหนื่อย ไอมีเสมหะ ไข้สูง ปอดบวม


หลอดลมอักเสบ

โรคหลอดลมอักเสบ

โรคหลอดลมอักเสบเกิดจากเชื้อโรค ทำให้เกิดการอักเสบของหลอดลม ผู้ป่วยจะมีไข้ ไอ แต่ไม่หอบมาก หลอดลมอักเสบ