Ambroxol: คู่มือการใช้ยาอย่างปลอดภัยและข้อมูลสำคัญสำหรับรักษาโรคระบบทางเดินหายใจ

วันที่เผยแพร่: 29 กรกฎาคม 2568, 14:30 น. ผู้เขียน: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว ที่มา: SiamHealth.net

บทความนี้จะให้ข้อมูลที่ครบถ้วนและสำคัญเกี่ยวกับยา Ambroxol ซึ่งเป็นยาละลายเสมหะและยาขับเสมหะที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย จุดประสงค์หลักคือเพื่อให้ผู้ป่วย บุคลากรทางการแพทย์ และบุคคลทั่วไปมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับยานี้ สามารถใช้ยาได้อย่างปลอดภัย และทราบถึงข้อบ่งใช้และข้อควรระวังต่างๆ ที่สำคัญ การมีความรู้เกี่ยวกับยาที่คุณใช้จะช่วยให้คุณจัดการกับอาการไอมีเสมหะได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

1. Ambroxol คืออะไร?

Ambroxol (แอมบรอกซอล) เป็นยาในกลุ่ม ยาละลายเสมหะ (Mucolytic Agent) และ ยาขับเสมหะ (Expectorant) ที่ใช้สำหรับรักษาโรคระบบทางเดินหายใจที่มีอาการไอมีเสมหะเหนียวข้น ยานี้ช่วยลดความหนืดของเสมหะและเพิ่มการขับเสมหะออกจากทางเดินหายใจ ทำให้ผู้ป่วยไอเอาเสมหะออกมาได้ง่ายขึ้นและรู้สึกสบายขึ้น Ambroxol มีจำหน่ายหลายรูปแบบ เช่น ยาเม็ด, ยาน้ำเชื่อม, ยาเม็ดละลายน้ำ (Effervescent Tablets) และยาฉีด

2. กลไกการออกฤทธิ์: Ambroxol ทำงานอย่างไร?

Ambroxol ออกฤทธิ์หลักๆ ดังนี้:

ละลายเสมหะ (Mucolysis): Ambroxol ช่วยสลายโครงสร้างของเสมหะ โดยการตัดพันธะที่ทำให้เสมหะจับตัวกันเป็นก้อนและเหนียวข้น ทำให้เสมหะมีความหนืดลดลงและเหลวขึ้น
กระตุ้นการหลั่งสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจ: ยานี้ช่วยเพิ่มการหลั่งสารคัดหลั่งจากต่อมในทางเดินหายใจ ทำให้เสมหะมีความชุ่มชื้นและเคลื่อนตัวได้ง่ายขึ้น
กระตุ้นการทำงานของขนอ่อน (Ciliary Activity): Ambroxol ช่วยกระตุ้นการทำงานของขนอ่อนเล็กๆ (cilia) ที่บุอยู่ในเยื่อบุทางเดินหายใจ ซึ่งทำหน้าที่พัดโบกเสมหะและสิ่งแปลกปลอมออกจากปอด การทำงานของขนอ่อนที่ดีขึ้นจะช่วยให้เสมหะถูกขับออกได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
เพิ่มการสังเคราะห์สารลดแรงตึงผิว (Surfactant): มีหลักฐานว่า Ambroxol อาจช่วยเพิ่มการสังเคราะห์และหลั่งสารลดแรงตึงผิวในปอด ซึ่งเป็นสารสำคัญที่ช่วยให้ถุงลมไม่แฟบ และช่วยให้เสมหะเคลื่อนตัวได้ง่ายขึ้นในทางเดินหายใจส่วนปลาย

การทำงานร่วมกันของกลไกเหล่านี้ทำให้ Ambroxol มีประสิทธิภาพในการลดความเหนียวของเสมหะและช่วยให้ขับเสมหะออกจากทางเดินหายใจได้ง่ายขึ้น

3. Ambroxol ใช้รักษาโรคอะไร? (ข้อบ่งชี้ของการใช้ยา)

Ambroxol ใช้สำหรับรักษาโรคระบบทางเดินหายใจทั้งชนิดเฉียบพลันและเรื้อรัง ที่มีอาการไอมีเสมหะเหนียวข้น หรือมีปัญหาในการขับเสมหะ:

โรคหลอดลมอักเสบเฉียบพลันและเรื้อรัง (Acute and Chronic Bronchitis):
โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (Chronic Obstructive Pulmonary Disease - COPD):
โรคถุงลมโป่งพอง (Emphysema):
โรคหลอดลมโป่งพอง (Bronchiectasis):
โรคหอบหืดที่มีเสมหะข้นเหนียว (Asthma with tenacious sputum):
โรคปอดอักเสบ (Pneumonia):
ภาวะแทรกซ้อนในทางเดินหายใจที่เกิดจากการติดเชื้อ หรือหลังการผ่าตัด:

4. ขนาดและวิธีการใช้ยา

Ambroxol มีหลายรูปแบบและขนาดที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับอายุของผู้ป่วยและรูปแบบยา:

ก. รูปแบบยาเม็ด:

ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 30 มก. วันละ 2-3 ครั้ง หรือ 60 มก. วันละครั้ง (สำหรับยาเม็ดออกฤทธิ์นาน)

ข. รูปแบบยาน้ำเชื่อม (Syrup):

ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 10 มล. (30 มก.) วันละ 2-3 ครั้ง
เด็กอายุ 6-11 ปี: 5 มล. (15 มก.) วันละ 2-3 ครั้ง
เด็กอายุ 2-5 ปี: 2.5 มล. (7.5 มก.) วันละ 2-3 ครั้ง
เด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี: 2.5 มล. (7.5 มก.) วันละ 2 ครั้ง (ตามคำแนะนำของแพทย์)

ค. รูปแบบยาเม็ดละลายน้ำ (Effervescent Tablets):

ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 60 มก. วันละ 1 ครั้ง หรือแบ่งเป็น 30 มก. วันละ 2 ครั้ง (ละลายยาในน้ำเปล่าประมาณครึ่งแก้ว แล้วดื่มทันที)

ง. รูปแบบยาฉีด (Intravenous - IV):

ใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานยาได้ หรือในภาวะเฉียบพลันที่มีเสมหะเหนียวข้นมาก (บริหารโดยบุคลากรทางการแพทย์ในโรงพยาบาลเท่านั้น)

วิธีการใช้ยา:

สามารถรับประทานยาพร้อมอาหารหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้
ดื่มน้ำให้เพียงพอในระหว่างวัน เพื่อช่วยให้เสมหะเหลวและขับออกได้ง่ายขึ้น

หมายเหตุ: ขนาดยาและรูปแบบการใช้จะถูกกำหนดโดยแพทย์ผู้รักษาตามสภาพอาการ อายุ และการตอบสนองของผู้ป่วย ห้ามปรับขนาดยาเองเด็ดขาด

5. สิ่งที่ต้องแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา

การแจ้งข้อมูลสุขภาพของคุณอย่างครบถ้วนเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อความปลอดภัยในการใช้ Ambroxol คุณควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับ:

ประวัติการแพ้ยา: เคยแพ้ยา Ambroxol หรือ Bromhexine (ซึ่งเป็นยาในกลุ่มเดียวกัน) หรือส่วนประกอบใดๆ ในยาหรือไม่
โรคประจำตัวอื่นๆ: โดยเฉพาะ
- โรคแผลในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ (Peptic Ulcer Disease): หรือมีประวัติเลือดออกในทางเดินอาหาร
- โรคไตบกพร่องรุนแรง หรือตับบกพร่องรุนแรง:
- โรคหอบหืด (Asthma): (แม้จะพบน้อยมากที่ Ambroxol กระตุ้นหลอดลมหดเกร็ง แต่ก็ควรแจ้ง)
การตั้งครรภ์ หรือกำลังวางแผนตั้งครรภ์:
การให้นมบุตร:
ยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรอื่นๆ ที่กำลังใช้: รวมถึงยาที่ซื้อเอง หรือยาที่ใช้เป็นครั้งคราว โดยเฉพาะยาแก้ไอ (Antitussives)

6. ข้อควรระวังในการใช้ยา

ควรใช้ Ambroxol ด้วยความระมัดระวังในผู้ป่วยบางราย:

ผู้ป่วยที่มีประวัติแผลในกระเพาะอาหาร หรือมีเลือดออกในทางเดินอาหาร: Ambroxol อาจกระตุ้นการหลั่งเมือกในกระเพาะอาหารได้
ผู้ป่วยที่มีภาวะไตบกพร่องรุนแรง หรือตับบกพร่องรุนแรง: ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง และแพทย์อาจพิจารณาปรับลดขนาดยา หรือเพิ่มระยะห่างของการให้ยา
ปฏิกิริยาแพ้ยาทางผิวหนังที่รุนแรง (Severe Cutaneous Adverse Reactions - SCARs): มีรายงานพบน้อยมากเกี่ยวกับปฏิกิริยาแพ้ยาทางผิวหนังที่รุนแรง เช่น Stevens-Johnson Syndrome (SJS) และ Toxic Epidermal Necrolysis (TEN) หากมีผื่นผิวหนัง, ตุ่มพอง, หรืออาการคล้ายไข้หวัดใหญ่เกิดขึ้น ควรหยุดยาและไปพบแพทย์ทันที
การระคายเคืองทางเดินหายใจ (จากการพ่นยา): การพ่นยา Ambroxol อาจทำให้เกิดอาการไอ หรือระคายเคืองในลำคอ

7. ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร?

อาการที่ต้องเฝ้าระวังและควรพบแพทย์ทันที:

ปฏิกิริยาแพ้ยาทางผิวหนังที่รุนแรง: เช่น ผื่นแดง, ตุ่มพอง, ผิวหนังลอก, มีไข้, ปวดตามตัว (แม้พบน้อยมาก แต่ต้องรีบแจ้งแพทย์)
อาการแพ้ยาอย่างรุนแรง: ผื่นลมพิษขึ้นทั่วตัว, บวมที่ใบหน้า ลิ้น หรือคอ, หายใจลำบาก (เป็นภาวะฉุกเฉิน)
หายใจลำบาก, หายใจมีเสียงหวีด (Wheezing), แน่นหน้าอก: (พบน้อยมากจาก Ambroxol)
อาการทางเดินอาหารที่รุนแรงผิดปกติ: ปวดท้องรุนแรง, อาเจียนเป็นเลือด หรือถ่ายอุจจาระเป็นสีดำคล้ายยางมะตอย

โดยทั่วไป Ambroxol ไม่จำเป็นต้องมีการตรวจพิเศษใดๆ ระหว่างการใช้ยาเป็นประจำ นอกจากการติดตามอาการทางคลินิกและการตอบสนองต่อการรักษา

8. ปฏิกิริยาระหว่างยา: ใช้ร่วมกับยาอื่นได้หรือไม่?

Ambroxol โดยทั่วไปมีปฏิกิริยากับยาอื่นน้อยมาก อย่างไรก็ตาม สิ่งสำคัญคือ ต้องแจ้งรายการยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรทั้งหมดที่คุณกำลังใช้ให้แพทย์และเภสัชกรทราบเสมอ

ยาที่ควรระวังเป็นพิเศษ:

ยาแก้ไอ (Antitussives) หรือยาที่กดการไอ: เช่น Dextromethorphan, Codeine ไม่ควรใช้ร่วมกับ Ambroxol เนื่องจากยาแก้ไอจะไปกดการขับเสมหะออก ทำให้เสมหะสะสมมากขึ้น ซึ่งจะขัดขวางการทำงานของ Ambroxol
ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics): Ambroxol อาจช่วยเพิ่มความเข้มข้นของยาปฏิชีวนะบางชนิด (เช่น Amoxicillin, Cefuroxime, Erythromycin) ในหลอดลมได้เล็กน้อย ซึ่งอาจเป็นประโยชน์ในการรักษาการติดเชื้อ

9. ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา

Ambroxol เป็นยาที่โดยทั่วไปมีผลข้างเคียงน้อยมากและมักไม่รุนแรง ผลข้างเคียงที่พบบ่อยได้แก่:

ระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้, อาเจียน, ท้องเสีย, ท้องผูก, อาหารไม่ย่อย, แสบร้อนกลางอก
ปวดศีรษะ
เวียนศีรษะ
ผื่นผิวหนัง (พบน้อย)
อาการชาหรือรู้สึกแปลกๆ ที่ปากหรือลำคอ (พบน้อย)

ผลข้างเคียงที่พบน้อยแต่รุนแรง:

ปฏิกิริยาแพ้ยาทางผิวหนังที่รุนแรง (เช่น Stevens-Johnson Syndrome, Toxic Epidermal Necrolysis)
ปฏิกิริยาการแพ้ยาอย่างรุนแรง (Anaphylaxis): ผื่นลมพิษทั่วตัว, หายใจลำบาก, บวม
หลอดลมหดเกร็ง (Bronchospasm): (พบน้อยมาก)

หากพบอาการรุนแรง หรืออาการที่น่ากังวล ควรรีบหยุดยาและปรึกษาแพทย์ทันที

10. วิธีลดหรือป้องกันผลข้างเคียงของยา

รับประทานยาตามขนาดและเวลาที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด: ห้ามปรับขนาดยาเอง
ดื่มน้ำให้เพียงพอ: ในระหว่างวัน เพื่อช่วยให้เสมหะเหลวและขับออกได้ง่ายขึ้น ซึ่งจะช่วยเสริมการทำงานของยา
หากมีอาการคลื่นไส้/อาหารไม่ย่อย: ลองรับประทานยาพร้อมอาหาร หรือปรึกษาแพทย์เพื่อปรับขนาดยาหรือเปลี่ยนรูปแบบ
สังเกตอาการผิดปกติที่ผิวหนัง: หากมีผื่นหรือตุ่มพองเกิดขึ้น ควรหยุดยาและรีบปรึกษาแพทย์ทันที
แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับยาทุกชนิดที่ใช้อยู่: โดยเฉพาะยาแก้ไอ เพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างยา

11. หากได้รับยาเกินขนาดต้องทำอย่างไร?

หากได้รับยา Ambroxol เกินขนาด อาจเกิดอาการคลื่นไส้, อาเจียน, ท้องเสีย หรือปวดท้อง วิธีแก้ไข: ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลหรือปรึกษาแพทย์ทันที การรักษาจะเน้นที่การดูแลตามอาการและประคับประคอง เนื่องจากยังไม่มียาแก้พิษเฉพาะสำหรับ Ambroxol

12. หากลืมใช้ยาต้องทำอย่างไร?

Ambroxol มักรับประทานวันละ 2-3 ครั้ง: หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานทันทีที่นึกได้
หากใกล้ถึงเวลาของยาครั้งถัดไปแล้ว: ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรับประทานตามตารางปกติ
ห้ามรับประทานยาเพิ่มเป็นสองเท่าเพื่อชดเชยยาที่ลืมเด็ดขาด: เพราะอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงได้

13. การเก็บรักษายา

เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง: ประมาณ 20-25°C (68-77°F) หรือตามที่ระบุบนฉลากยา
เก็บในที่แห้งและพ้นจากแสงแดดโดยตรง:
เก็บในภาชนะบรรจุเดิมที่ปิดสนิท:
เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง:
ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ยาเสมอ: ห้ามใช้ยาที่หมดอายุแล้ว

14. ความปลอดภัยในสตรีมีครรภ์และให้นมบุตร

สตรีมีครรภ์: Ambroxol จัดอยู่ใน Pregnancy Category C (จากการศึกษาในสัตว์ทดลองพบผลข้างเคียง แต่ไม่มีข้อมูลเพียงพอในมนุษย์) โดยทั่วไปไม่แนะนำให้ใช้ยา Ambroxol ในช่วงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยานี้เสมอ
การให้นมบุตร: Ambroxol สามารถผ่านเข้าสู่น้ำนมแม่ได้ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนให้นมบุตรขณะใช้ยานี้ เพื่อประเมินประโยชน์และความเสี่ยง

สรุป

Ambroxol เป็นยาละลายเสมหะและยาขับเสมหะที่มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการไอมีเสมหะเหนียวข้นในโรคระบบทางเดินหายใจต่างๆ ด้วยกลไกการทำงานที่ช่วยลดความหนืดของเสมหะและส่งเสริมการขับเสมหะ ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกสบายขึ้น ยานี้โดยทั่วไปมีผลข้างเคียงน้อยและไม่รุนแรง อย่างไรก็ตาม การใช้ Ambroxol ควรอยู่ภายใต้การดูแลและคำแนะนำของแพทย์ โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีประวัติแผลในกระเพาะอาหาร หรือมีปัญหาไต/ตับ การทำความเข้าใจข้อบ่งใช้ ข้อควรระวัง และผลข้างเคียง จะช่วยให้คุณใช้ยานี้ได้อย่างปลอดภัยและได้รับประโยชน์สูงสุด

โปรดจำไว้ว่าข้อมูลในบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้ทั่วไปเท่านั้น และไม่สามารถใช้แทนคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรได้ หากมีข้อสงสัยหรืออาการผิดปกติใดๆ ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์เสมอ

11111

ยาขับเสมหะ Ambroxol

Ambroxol ได้รับการพิสูจน์ว่าสามารถละลายเสมหะ mucolytic อาการจะเริ่มดีขึ้นหลังจากรับประทานยาไป 30 นาที ทำให้เสมหะมีความหนืดน้อยลง และจึงขับออกได้ง่ายขึ้นโดยการไอ ในที่สุดปริมาณเสมหะก็ลดลง

ข้อบ่งชี้ในการใช้ยา Ambroxol

ยานี้ช่วยขับและละลายเสมหะในโรคของทางเดินหายใจทั้งชนิดเฉียบพลัน และเรื้อรัง ใช้ละลายเสมหะของผู้ป่วยโรคถุงลมโป่งพอง pneumoconiosis หลอดลมอักเสบเรื้อรัง โรคหอบหืด หลอดลมอักเสบเฉียบพลัน

วิธีการใช้ยา Ambroxol

ยานี้มีขายในรูปยาเม็ดขนาด 30 มก. ยาแคปซูลออกฤทธิ์นานขนาด 75 มก. ยาน้ำความแรง 30 มก./5 มล. และยาฉีดความแรง 15 มก./2 มล.

ผู้ใหญ่: วันละ 30 มก. (หนึ่งแท็บเล็ต Ambroxol)ถึง 120 มก. (4 เม็ด Ambroxol) โดยแบ่งให้วันละ 2-3 ครั้ง
เด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี ให้ยาครึ่งช้อนชาวันละ 2 ครั้ง
เด็กอายุ 2-5 ปี ให้ยาครึ่งช้อนชาวันละ 3 ครั้ง
เด็กอายุ 5 ปี ให้ยา 1 ช้อนชาวันละ 3 ครั้ง
ขนาดใช้ยาในผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 10 ปี รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 3 ครั้ง (หรือ 1 เม็ด วันละครั้ง ในรูปยาออกฤทธิ์นาน) เด็กอายุต่ำกว่า 10 ปี รับประทานลดลงตามส่วน และดื่มน้ำมาก ๆ

หากใช้ยาน้ำอิลิกเซอร์ในเด็กเล็ก ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะยานี้มีแอลกอฮอล์ผสมอยู่

ข้อห้ามในการใช้ยา Ambroxol

ไม่มีข้อห้ามในการใช้ยา แต่ควรจะเฝ้าระวังในผู้ที่มีประวัติดรคกระเพาะอาหาร

ผลข้างเคียง Ambroxol

บางรายอาจพบอาการข้างเคียงทางระบบทางเดินอาหารและอาการแพ้ได้ ซึ่งเมื่อหยุดยาอาการดังกล่าวจะหายไป

ข้อควรระวัง

แนะนำให้หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ในสตรีตั้งครรภ์ 3 เดือนแรก หากจำเป็นควรปรึกษาแพทย์ก่อน

ความปลอดภัยของยานี้ในสตรีมีครรภ์

สำหรับสตรีมีครรภ์ ยานี้จัดอยู่ในประเภท B

โรคหอบหืด

โรคหอบหืดเป็นโรคที่เกิดจากภูมิแพ้จะมีอาการหอบ หรือเหนื่อยเมื่อสัมผัสสารภูมิแพ้ การรักษาต้องหลีกเลี่ยงและใช้ยาพ่นป้องกันอาการหอบหืด โรคหอบหืด

โรคปอดบวม

โรคปอดบวมเกิดจากปอดติดเชื้อโรคทำให้มีเซลล์เม็ดเลือดขาว และเชื้อโรคในปอด ผู้ป่วยจะมีอาการหอบเหนื่อย ไอมีเสมหะ ไข้สูง ปอดบวม

โรคหลอดลมอักเสบ

โรคหลอดลมอักเสบเกิดจากเชื้อโรค ทำให้เกิดการอักเสบของหลอดลม ผู้ป่วยจะมีไข้ ไอ แต่ไม่หอบมาก หลอดลมอักเสบ