ตรวจวิตามินบี 12 (Vitamin B12 Test): ทุกเรื่องที่ควรรู้ ทั้งการเตรียมตัว ผลตรวจ และค่าปกติ

การตรวจวิตามินบี 12 (Vitamin B12 Test) คือการตรวจเลือดเพื่อวัดระดับของวิตามินบี 12 ในกระแสเลือด ซึ่งเป็นวิตามินที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อร่างกายในการสร้างเม็ดเลือดแดงที่สมบูรณ์ และบำรุงรักษาระบบประสาทให้ทำงานได้อย่างเป็นปกติ

วิตามินบี 12 คืออะไร และพบได้ที่ไหน?

วิตามินบี 12 เป็นวิตามินที่ร่างกายไม่สามารถสร้างเองได้ ต้องได้รับจากอาหารเป็นหลัก โดยพบมากในผลิตภัณฑ์จากสัตว์ เช่น เนื้อวัว เนื้อปลา หอย นม ชีส และไข่

โดยทั่วไปแล้ว ผู้ที่รับประทานผลิตภัณฑ์จากสัตว์เป็นประจำมักไม่เสี่ยงต่อการขาดวิตามินบี 12 เว้นแต่ร่างกายจะมีปัญหาในการดูดซึมวิตามินจากอาหาร อย่างไรก็ตาม กลุ่มบุคคลที่มีความเสี่ยงสูงต่อภาวะขาดวิตามินบี 12 ได้แก่:

• ผู้ที่ทานมังสวิรัติแบบเคร่งครัด (วีแกน): เนื่องจากไม่บริโภคผลิตภัณฑ์จากสัตว์เลย

• ทารกที่เกิดจากมารดาที่ทานมังสวิรัติแบบเคร่งครัด: อาจได้รับวิตามินบี 12 ไม่เพียงพอผ่านทางน้ำนมแม่

กลุ่มเสี่ยงเหล่านี้จึงควรได้รับวิตามินบี 12 ในรูปแบบอาหารเสริม เพื่อป้องกันภาวะโลหิตจาง ทั้งนี้ ร่างกายสามารถเก็บสะสมวิตามินบี 12 ไว้ที่ตับได้นานเป็นปีหรือมากกว่านั้น ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะโลหิตจางได้ในระดับหนึ่ง

ทำไมต้องตรวจวิตามินบี 12?

แพทย์อาจแนะนำให้ตรวจระดับวิตามินบี 12 ด้วยเหตุผลหลายประการ ดังนี้:

1. เพื่อวินิจฉัยภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12: โดยเฉพาะในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง เช่น เคยผ่าตัดกระเพาะอาหารหรือลำไส้ มีปัญหาการดูดซึมที่ลำไส้เล็ก หรือมีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคโลหิตจางชนิดนี้

2. เพื่อหาสาเหตุของโรคโลหิตจางบางชนิด: เช่น โรคโลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงใหญ่ (Megaloblastic Anemia) ซึ่งอาจเกิดจากการขาดวิตามินบี 12 หรือกรดโฟลิก (Folic Acid) หรือทั้งสองอย่าง การตรวจทั้งสองตัวพร้อมกันจึงเป็นเรื่องปกติ

3. เพื่อค้นหาสาเหตุของอาการทางระบบประสาท: เช่น ภาวะสมองเสื่อม (Dementia) หรืออาการชาตามปลายมือปลายเท้า (Peripheral Neuropathy)

4. เพื่อประเมินภาวะขาดวิตามินบี 12: ในผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคกระเพาะอาหารอักเสบชนิดฝ่อ (Atrophic Gastritis)

---

ขั้นตอนการตรวจวิตามินบี 12

การเตรียมตัวก่อนตรวจ

• งดอาหารและเครื่องดื่มทุกชนิด (ยกเว้นน้ำเปล่า) เป็นเวลา 10-12 ชั่วโมง ก่อนเข้ารับการเจาะเลือด

ขั้นตอนการเจาะเลือด

เจ้าหน้าที่ผู้ชำนาญการจะดำเนินการเจาะเลือดโดยมีขั้นตอนดังนี้:

1. รัดแขนด้วยสายยางยืดเหนือข้อพับ เพื่อให้เห็นเส้นเลือดได้ชัดเจน

2. ทำความสะอาดบริเวณที่จะเจาะเลือดด้วยแอลกอฮอล์

3. ใช้เข็มเจาะเข้าไปในเส้นเลือด และเก็บตัวอย่างเลือดในหลอดสุญญากาศ (อาจต้องเจาะมากกว่า 1 ครั้งหากจำเป็น)

4. เมื่อได้ปริมาณเลือดที่เพียงพอ จะปลดสายรัดแขนออก

5. ดึงเข็มออกพร้อมกับใช้สำลีกดบริเวณที่เจาะเลือดไว้เพื่อห้ามเลือด

6. ปิดทับด้วยพลาสเตอร์หรือเทปทำแผล

ความรู้สึกขณะเจาะเลือด

ขณะที่สายยางรัดแขนอาจรู้สึกแน่นเล็กน้อย ส่วนการเจาะเลือดนั้นอาจไม่รู้สึกเจ็บเลย หรืออาจรู้สึกเหมือนโดนหนามตำหรือมดกัดเพียงชั่วครู่

ความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อน

การเจาะเลือดมีความเสี่ยงต่ำมาก ปัญหาที่อาจพบได้ ได้แก่:

• รอยช้ำเล็กน้อย: สามารถลดความเสี่ยงได้โดยการกดบริเวณที่เจาะเลือดไว้สักครู่

• หลอดเลือดอักเสบ (Phlebitis): เป็นภาวะที่พบได้น้อยมาก หากเกิดขึ้น เส้นเลือดอาจบวม สามารถบรรเทาได้ด้วยการประคบอุ่นวันละหลายๆ ครั้ง

• เลือดออกไม่หยุด: อาจเป็นปัญหาสำหรับผู้ที่มีภาวะเลือดแข็งตัวผิดปกติ หรือผู้ที่รับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือด เช่น แอสไพริน, วาร์ฟาริน (Coumadin) ควรแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนการเจาะเลือดเสมอ

---

การแปลผลตรวจวิตามินบี 12

ค่าปกติเป็นเพียงแนวทางเบื้องต้นเท่านั้น แต่ละห้องปฏิบัติการอาจมีช่วงค่าอ้างอิง (Reference Range) ที่แตกต่างกันไป ควรยึดตามค่าที่ระบุในใบรายงานผลของท่าน และแพทย์จะเป็นผู้วินิจฉัยผลตรวจโดยพิจารณาจากสุขภาพและปัจจัยอื่นๆ ร่วมด้วย

ค่าปกติ (Normal Range):

• 110–1500 พิโคกรัมต่อมิลลิลิตร (pg/mL)

• หรือ 81–1107 พิโคโมลต่อลิตร (pmol/L) (หน่วย SI)

ค่าสูง (High Values)

ระดับวิตามินบี 12 ที่สูงกว่าปกติ อาจบ่งชี้ถึง:

• โรคตับ เช่น โรคตับแข็ง (Cirrhosis) หรือโรคตับอักเสบ (Hepatitis)

• โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวบางชนิด (Leukemia)

• ในบางกรณีที่พบได้น้อย อาจพบในผู้ป่วยโรคเบาหวานหรือโรคอ้วน (หมายเหตุ: การตรวจวิตามินบี 12 ไม่ใช่การตรวจหลักเพื่อวินิจฉัยโรคเหล่านี้)

ค่าต่ำ (Low Values)

ระดับวิตามินบี 12 ที่ต่ำกว่าปกติ อาจหมายถึง:

• ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 ซึ่งอาจเกิดจากปัญหาการดูดซึม เช่น โรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง (Pernicious Anemia)

• เคยได้รับการผ่าตัดกระเพาะอาหาร (Gastrectomy) หรือลำไส้เล็กส่วนปลาย (Terminal Ileum) ซึ่งเป็นบริเวณที่ดูดซึมวิตามินบี 12

• การติดเชื้อพยาธิตัวตืดปลา (Fish Tapeworm)

• การได้รับวิตามินบี 12 จากอาหารไม่เพียงพอ (พบได้น้อย)

• ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ (Hyperthyroidism) หรือภาวะโลหิตจางจากการขาดกรดโฟลิก

• ระดับโปรตีนในเลือดสูงผิดปกติ เช่น จากโรคมะเร็งไขกระดูกมัลติเพิลมัยอิโลมา (Multiple Myeloma) อาจทำให้ผลตรวจวิตามินบี 12 ต่ำกว่าความเป็นจริงได้

---

ปัจจัยที่อาจส่งผลต่อการตรวจ

• ยาบางชนิด: ควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาทุกชนิดที่กำลังรับประทาน

• การตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร

• การรับประทานวิตามินซีในปริมาณสูง

• การดื่มแอลกอฮอล์ปริมาณมาก

• การตรวจทางรังสีวิทยาที่ใช้สารทึบรังสี (เช่น CT Scan) ภายใน 7 วันก่อนตรวจ

• การมีภาวะ Pernicious Anemia: ซึ่งร่างกายขาดสาร Intrinsic Factor ที่จำเป็นต่อการดูดซึมวิตามินบี 12

ข้อควรพิจารณาเพิ่มเติม

• กรดโฟลิก (Folic Acid): ระดับกรดโฟลิกอาจสูงขึ้นในผู้ที่ขาดวิตามินบี 12 แพทย์จึงมักสั่งตรวจควบคู่กันไป

• กรดเมทิลมาโลนิก (Methylmalonic Acid - MMA): เป็นสารในเลือดที่จะเพิ่มสูงขึ้นเมื่อระดับวิตามินบี 12 ลดลง การตรวจ MMA อาจช่วยยืนยันผลการตรวจวิตามินบี 12 ได้

• โฮโมซิสเตอีน (Homocysteine): ระดับของสารนี้อาจเปลี่ยนแปลงตามระดับวิตามินบี 12 เนื่องจากความสัมพันธ์ในกระบวนการเมแทบอลิซึม

• สุขภาพดี
• การออกกำลังกาย
• การตรวจสุขภาพ
• สุขภาพจิต
• อาการของโรคสำคัญ
• สุขภาพช่องปาก
• วิตามินและเกลือแร่
• อาหารสุขภาพ
• เกลือและสุขภาพ
• อาหารไขมัน
• อาหารป้องกันโรค
• อาหารเพื่อสุขภาพ
• วิตามิน
• อาหารห้าหมู่
• เรื่องเกี่ยวกับอาหาร