หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ (Pericarditis): อาการเจ็บหน้าอกที่ต้องระวัง
หัวใจของเราถูกห่อหุ้มด้วยถุงบางๆ สองชั้นที่เรียกว่า "เยื่อหุ้มหัวใจ" (Pericardium) ซึ่งทำหน้าที่เหมือนเกราะป้องกันหัวใจจากการติดเชื้อ, การเสียดสี และช่วยให้หัวใจทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่เมื่อเยื่อหุ้มหัวใจนี้เกิดการอักเสบหรือระคายเคือง จะทำให้เกิดภาวะที่เรียกว่า "เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ" (Pericarditis) ซึ่งมักทำให้เกิดอาการเจ็บหน้าอกเฉียบพลันและจำเป็นต้องได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้อง
บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจถึงสาเหตุ, อาการที่จำเพาะ, แนวทางการวินิจฉัย, การรักษา, รวมถึงภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายของโรคนี้
อาการของเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ: เจ็บหน้าอกแบบไหนที่น่าสงสัย?
อาการที่เด่นชัดและคลาสสิกที่สุดของเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบคือ อาการเจ็บหน้าอก ซึ่งมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างจากโรคหัวใจขาดเลือด คือ:
-
ลักษณะการเจ็บ: เป็นอาการเจ็บแปลบ, แหลมคม, หรือเหมือนถูกแทงบริเวณกลางอก เกิดจากการที่เยื่อหุ้มหัวใจที่อักเสบสองชั้นเสียดสีกัน
-
อาการที่เปลี่ยนตามท่าทางและการหายใจ:
-
เจ็บมากขึ้น: เมื่อไอ, กลืน, หายใจเข้าลึกๆ หรือนอนราบ
-
เจ็บน้อยลง: เมื่อ นั่งโน้มตัวไปข้างหน้า
-
อาการอื่นๆ ที่อาจพบร่วมด้วย:
-
หายใจลำบาก หรือหายใจได้ไม่เต็มปอด
-
มีไข้ต่ำๆ
-
อาการไอแห้ง
-
อ่อนเพลีย เหนื่อยล้า หรือรู้สึกวิตกกังวล
-
อาจมีอาการปวดร้าวไปที่คอ, หลัง, หรือไหล่ซ้าย
เมื่อไหร่ควรไปพบแพทย์ทันที? หากคุณมีอาการเจ็บหน้าอกเฉียบพลันและรุนแรง ควรไปพบแพทย์ทันทีเพื่อรับการวินิจฉัยที่ถูกต้อง หากอาการรุนแรงมาก เช่น หายใจลำบาก, หน้ามืด, หรือใจสั่น ควรรีบติดต่อหน่วยแพทย์ฉุกเฉิน โทร 1669
สาเหตุของเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ
ภาวะนี้สามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ แต่บ่อยครั้งก็ไม่สามารถระบุสาเหตุที่แน่ชัดได้ สาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่:
-
การติดเชื้อไวรัส: เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด เช่น ไวรัสไข้หวัดใหญ่, Coxsackievirus
-
โรคแพ้ภูมิตัวเอง (Autoimmune Diseases): เช่น โรคลูปัส (SLE), โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์
-
หลังภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตาย (Heart Attack) หรือการผ่าตัดหัวใจ
-
การบาดเจ็บบริเวณทรวงอก
-
ภาวะไตวายเรื้อรัง (Uremic Pericarditis)
-
สาเหตุอื่นๆ ที่พบได้น้อยกว่า เช่น การติดเชื้อแบคทีเรีย, เชื้อรา, วัณโรค, หรือเนื้องอก
การวินิจฉัย
แพทย์จะวินิจฉัยภาวะเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบโดยอาศัยข้อมูลหลายอย่างประกอบกัน:
-
การซักประวัติและตรวจร่างกาย: ประวัติอาการเจ็บหน้าอกที่เปลี่ยนตามท่าทางเป็นข้อมูลสำคัญที่สุด แพทย์จะใช้หูฟัง (Stethoscope) ฟังเสียงหัวใจ ซึ่งอาจได้ยินเสียงที่จำเพาะเรียกว่า "Pericardial Friction Rub" ซึ่งเป็นเสียงเสียดสีของเยื่อหุ้มหัวใจที่อักเสบ
-
การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG/ECG): มักแสดงการเปลี่ยนแปลงของกราฟไฟฟ้าหัวใจในรูปแบบที่จำเพาะ ซึ่งแตกต่างจากกราฟของภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
-
อัลตราซาวนด์หัวใจ (Echocardiogram): เป็นการตรวจที่สำคัญมากเพื่อดูการทำงานของหัวใจ, ลักษณะการอักเสบ และที่สำคัญคือเพื่อตรวจหา น้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจ (Pericardial Effusion) ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น
-
การตรวจอื่นๆ: อาจมีการตรวจเลือดเพื่อดูค่าการอักเสบ (ESR, CRP) และการเอกซเรย์ทรวงอกเพื่อดูขนาดเงาของหัวใจ
แนวทางการรักษา
เป้าหมายหลักคือการลดการอักเสบและบรรเทาอาการเจ็บปวด
-
การใช้ยา:
-
ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs): เช่น Ibuprofen ในขนาดสูง เป็นยาหลักในการรักษา
-
ยาโคลชิซิน (Colchicine): มักให้ร่วมกับ NSAIDs เพื่อช่วยลดการอักเสบและ ป้องกันการกลับเป็นซ้ำ
-
คอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroids): เช่น Prednisone จะใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่ตอบสนองต่อยาอื่น หรือมีโรคแพ้ภูมิตัวเองเป็นสาเหตุ
-
-
การพักผ่อน: การพักผ่อนและหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ต้องออกแรงหนักเป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้ร่างกายได้ฟื้นตัว
-
การรักษาสาเหตุจำเพาะ: หากสาเหตุเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ก็จะให้ยาปฏิชีวนะ เป็นต้น
ภาวะแทรกซ้อนที่ต้องระวัง
แม้ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะหายได้ดี แต่เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบสามารถนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายได้:
-
ภาวะบีบรัดหัวใจ (Cardiac Tamponade): เป็น ภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ เกิดจากการมีน้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจปริมาณมากและเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว จนไปกดเบียดทำให้หัวใจไม่สามารถขยายตัวรับเลือดได้ตามปกติ ผู้ป่วยจะมีภาวะช็อกและความดันโลหิตตก การรักษาคือการเจาะระบายน้ำออกอย่างเร่งด่วน
-
เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบชนิดบีบรัด (Constrictive Pericarditis): เป็นภาวะเรื้อรังที่เยื่อหุ้มหัวใจเกิดการอักเสบนานจนหนาตัว, แข็ง, และเกิดพังผืด กลายเป็นเหมือน "เกราะ" ที่รัดหัวใจไว้ ทำให้หัวใจขยายตัวไม่ได้และเกิดอาการของภาวะหัวใจล้มเหลวตามมา การรักษาคือการผ่าตัดลอกเยื่อหุ้มหัวใจออก (Pericardiectomy)
บทสรุป: เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบเป็นภาวะที่รักษาได้และส่วนใหญ่มักไม่รุนแรง แต่สิ่งสำคัญคือต้องได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้องและรวดเร็วเพื่อแยกออกจากภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน และเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น ดังนั้น หากมีอาการเจ็บหน้าอกที่น่าสงสัย ควรรีบปรึกษาแพทย์เสมอ
อ้างอิง
Troughton RW, Asher CR และ Klein AL เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ, มีดหมอ 2547;363:717-27.www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15001332
Maisch B, Seferovic PM, Ristic AD และคณะ แนวทางการวินิจฉัยและการจัดการโรคเยื่อหุ้มหัวใจโดยสรุปสำหรับผู้บริหาร คณะทำงานด้านการวินิจฉัยและการจัดการโรคเยื่อหุ้มหัวใจของสมาคมโรคหัวใจแห่งยุโรป European Heart Journal 2547;25:587-610.eurheartj.oxfordjournals.org/cgi/content/full/25/7/587
