หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
Co-trimoxazole: ข้อมูลยาและการใช้งานที่ครอบคลุม
เผยแพร่เมื่อ:
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
Co-trimoxazole คืออะไร?
Co-trimoxazole (โค-ไตรม็อกซาโซล) เป็นยาฆ่าเชื้อผสมระหว่าง Trimethoprim (ไตรเมโธพริม) และ Sulfamethoxazole (ซัลฟาเมธอกซาโซล) ในอัตราส่วน 1:5 ทำงานร่วมกันโดยยับยั้งการสังเคราะห์กรดโฟลิกของแบคทีเรีย ซึ่งจำเป็นต่อการเจริญเติบโตของเชื้อ ช่วยกำจัดแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของโรคติดเชื้อต่างๆ มีชื่อทางการค้าว่า Bactrim หรือ Septra มีทั้งรูปแบบยาเม็ด (480 มก. และ 960 มก.), ยาน้ำแขวนตะกอน, และยาฉีด
ข้อบ่งชี้ในการใช้ยา Co-trimoxazole
Co-trimoxazole ใช้รักษาและป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรีย ดังนี้:
- ทางเดินปัสสาวะอักเสบ: เช่นกระเพาะปัสสาวะอักเสบ กรวยไตอักเสบ
- หูชั้นกลางอักเสบ (Otitis Media): ในเด็กและผู้ใหญ่
- หลอดลมอักเสบ (Bronchitis): การอักเสบของหลอดลม
- บิดไม่มีตัว (Shigellosis): การติดเชื้อในลำไส้
- ปอดบวมจาก Pneumocystis (PCP): โดยเฉพาะในผู้ป่วย HIV หรือภูมิคุ้มกันบกพร่อง
- ป้องกันการติดเชื้อ: ในผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะหรือเคมีบำบัด
วิธีการใช้ยา Co-trimoxazole
วิธีการใช้ยา
ขนาดยาขึ้นอยู่กับอายุ, น้ำหนัก, และความรุนแรงของการติดเชื้อ ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์ คำแนะนำทั่วไป:
การรักษาทั่วไป:
| การใช้งาน | น้ำหนัก (กก.) | ขนาดยา (ยาเม็ด 480 มก.) | ความถี่ | ระยะเวลา |
|---|---|---|---|---|
| ทางเดินปัสสาวะ, หูชั้นกลาง, หลอดลมอักเสบ | ผู้ใหญ่ | 2 เม็ด | ทุก 12 ชั่วโมง | 7-10 วัน |
| บิดไม่มีตัว | ผู้ใหญ่ | 2 เม็ด | ทุก 12 ชั่วโมง | 5 วัน |
การรักษา Pneumocystis Pneumonia (PCP):
| น้ำหนัก (กก.) | ขนาดยา (ยาเม็ด) | ความถี่ | ระยะเวลา |
|---|---|---|---|
| 8 | - | - | - |
| 16 | 1 เม็ด (480 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
| 24 | 1.5 เม็ด (480 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
| 32 | 2 เม็ด (480 มก.) หรือ 1 เม็ด (960 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
| 40 | 2.5 เม็ด (480 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
| 48 | 3 เม็ด (480 มก.) หรือ 1.5 เม็ด (960 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
| 64 | 4 เม็ด (480 มก.) หรือ 2 เม็ด (960 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
| 80 | 5 เม็ด (480 มก.) หรือ 2.5 เม็ด (960 มก.) | ทุก 6 ชั่วโมง | 14-21 วัน |
การป้องกัน Pneumocystis Pneumonia:
- ผู้ใหญ่: 2 เม็ด (480 มก.) วันละครั้ง
คำแนะนำการใช้:
- รับประทานพร้อมอาหารเพื่อลดการระคายเคลื่อนกระเพาะ
- ดื่มน้ำตามมาก ๆ เพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่ไต
- ถ้าเป็นยาน้ำให้เขย่าขวดก่อนใช้ทุกครั้ง
- ใช้ยาครบตามกำหนด แม้อาการจะหายแล้ว เพื่อป้องกันการติดเชื้อซ้ำ
- หลีกเลี่ยงแสงแดด เนื่องจากยานี้ทำให้ผิวไวต่อแสง ควรสวมเสื้อผ้าป้องกันหรือใช้ครีมกันแดด
- ห้ามใช้ยาในขนาดมากหรือน้อยกว่าที่ระบุ หากมีข้อสงสัยให้ปรึกษาแพทย์
ผลข้างเคียงของ Co-trimoxazole
ผลข้างเคียงอาจเกิดได้หลายระบบ ดังนี้:
ผลข้างเคียงที่พบบ่อย:
- คลื่นไส้, อาเจียน
- ท้องร่วง
- ผื่นคันเล็กน้อย
ผลข้างเคียงรุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที):
- ระบบผิวหนังและภูมิแพ้: ผื่นแพ้รุนแรง, ลมพิษ,Stevens-Johnson syndrome, toxic epidermal necrolysis, anaphylaxis, erythema multiforme, exfoliative dermatitis, photosensitivity, pruritus, Pruritus, ผิวหนังลอก
- ระบบโลหิตวิทยา: โลหิตจาง, เกล็ดเลือดต่ำ, เม็ดเลือดขาวต่ำ, เม็ดเลือดแดงแตก, จ้ำเลือด, เลือดออกง่าย, มีเลือดออกหรือฟกช้ำผิดปกติ
- ระบบทางเดินหายใจ: ไอ, หายใจหอบ
- ระบบทางเดินอาหาร: ตับอักเสบ, ลำไส้อักเสบ, ตับอ่อนอักเสบ, ปากอักเสบ, ปากเป็นแผล
- ระบบทางเดินปัสสาวะ: ไตวาย, ไตอักเสบ, ไตเสื่อม, ปัสสาวะออกน้อย
- อาการทั่วไป: ไข้, เจ็บคอ, หนาวสั่น
หากมีอาการรุนแรง เช่น ผื่นขึ้น, คัน, เจ็บคอ, ไข้, หรือเลือดออกผิดปกติ ควรรีบหยุดยาและพบแพทย์ทันที
ผลข้างเคียงของ Co-trimoxazole
ผลข้างเคียงอาจเกิดได้หลายระบบ ดังนี้:
| ระบบ/อาการ | ผลข้างเคียงที่พบบ่อย | ผลข้างเคียงรุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที) |
|---|---|---|
| ผิวหนังและภูมิแพ้ | ผื่นคันเล็กน้อย | ผื่นแพ้รุนแรง, ลมพิษ, Stevens-Johnson Syndrome, Toxic Epidermal Necrolysis, Anaphylaxis, Erythema Multiforme, Exfoliative Dermatitis, Photosensitivity, Pruritus, ผิวหนังลอก, ไข้, เจ็บคอ |
| โลหิตวิทยา | - | โลหิตจาง, เกล็ดเลือดต่ำ, เม็ดเลือดขาวต่ำ, เม็ดเลือดแดงแตก, จ้ำเลือด, เลือดออกง่าย, ฟกช้ำผิดปกติ |
| ทางเดินหายใจ | - | ไอ, หายใจหอบ |
| ทางเดินอาหาร | คลื่นไส้, อาเจียน, ท้องร่วง | ตับอักเสบ, ลำไส้อักเสบ, ตับอ่อนอักเสบ, ปากอักเสบ, ปากเป็นแผล |
| ทางเดินปัสสาวะ | - | ไตวาย, ไตอักเสบ, ไตเสื่อม, ปัสสาวะออกน้อย |
| ทั่วไป | - | หนาวสั่น |
หากมีอาการรุนแรง เช่น ผื่นขึ้น, คัน, เจ็บคอ, ไข้, หรือเลือดออกผิดปกติ ควรรีบหยุดยาและพบแพทย์ทันที
ข้อควรระวังในการใช้ยา
ควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา ดังนี้:
- ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร (อยู่ในประเภท C)
- มีประวัติแพ้ยา Sulfa, ยาขับปัสสาวะ, หรือยาเบาหวานชนิดรับประทาน
- เป็นโรคตับ, ไต, หรือพร่องเอนไซม์ G-6-PD
- กำลังใช้ยาอื่น เช่น Methotrexate (ยากดภูมิคุ้มกัน), Phenytoin (ยาต้านชัก), Warfarin (ยาต้านเลือดแข็ง)
ปฏิกิริยาต่อยาอื่น
- Warfarin: เพิ่มความเสี่ยงเลือดออก
- Phenytoin: เพิ่มระดับยาในเลือด
- Methotrexate: เพิ่มความเป็นพิษของยา
แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่เพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างยา
วิธีเก็บรักษา
- เก็บที่อุณหภูมิห้อง (15-25°C) หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดด
- ยาน้ำเก็บในตู้เย็นและใช้ภายในกำหนด
- เก็บให้พ้นมือเด็ก
สรุป
Co-trimoxazole เป็นยาฆ่าเชื้อที่มีประสิทธิภาพในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น ทางเดินปัสสาวะ, ปอดบวม Pneumocystis, และหูชั้นกลางอักเสบ ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์ ดื่มน้ำมาก ๆ และหลีกเลี่ยงแสงแดด หากมีอาการรุนแรง ควรหยุดยาและพบแพทย์ทันที
หมายเหตุ: ข้อมูลนี้ไม่สามารถแทนคำแนะนำจากแพทย์ได้
