Azithromycin: ข้อมูลยาและการใช้งานที่ครอบคลุม

ยานี้คืออะไร

Azithromycin เป็นยาปฏิชีวนะในกลุ่มแมโครไลด์ (Macrolides) ที่ใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียหลากหลายชนิด เช่น ปอดบวมที่ได้มาจากชุมชน (Community-Acquired Pneumonia), การติดเชื้อทางเดินหายใจ, การติดเชื้อทางผิวหนัง, และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เช่น หนองใน (Gonorrhea) ยานี้มีชื่อทางการค้าว่า Zithromax หรือ Z-Pak และมีทั้งรูปแบบเม็ด, น้ำเชื่อม, และยาฉีด

กลไกการออกฤทธิ์

Azithromycin ออกฤทธิ์โดยยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรีย โดยจับกับหน่วยย่อย 50S ของไรโบโซมแบคทีเรีย ซึ่งป้องกันการสร้างโปรตีนที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตและการแพร่พันธุ์ของแบคทีเรีย ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายสามารถกำจัดเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ข้อบ่งชี้ในการใช้ยา

Azithromycin ใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในสภาวะต่อไปนี้:

• ปอดบวมที่ได้มาจากชุมชน (Community-Acquired Pneumonia)ปอดอักเสบที่ได้มาในชุมชน ( Chlamydophila pneumoniae , Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumoniae, Streptococcus pneumoniae ,Legionella pneumophila) และการกำเริบเฉียบพลันของโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) ที่เกิดจากH. influenzae , Moraxella catarrhalisหรือS. pneumoniae
• การติดเชื้อทางเดินหายใจเฉียบพลัน (Acute Bacterial Exacerbations of Chronic Bronchitis)
• การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน เช่น ไซนัสอักเสบ (Sinusitis) และคออักเสบ (Pharyngitis)
• การติดเชื้อทางผิวหนังและโครงสร้างผิวหนัง (Skin and Skin Structure Infections)
• โรคหนองใน (Gonorrhea) และการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (Uncomplicated Urethritis and Cervicitis) หนองในเทียม ( Chlamydia trachomatis ), โรคท่อปัสสาวะอักเสบที่ไม่ใช่หนองใน, หนองในแท้ ( Neisseria gonorrhoeae ) และแผลริมอ่อน
• การติดเชื้อ Helicobacter pylori (ในสูตรการรักษาร่วม)
• โรค Legionnaires’ Disease, ไข้อีดำอีแดง (Pertussis), และโรค Lyme ในระยะเริ่มต้น
• ป้องกันการติดเชื้อในหัวใจก่อนการทำฟันหรือหัตถการในผู้ที่มีความเสี่ยง

ขนาดยาและวิธีใช้

ขนาดยาจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับประเภทของการติดเชื้อ อายุของผู้ป่วย และน้ำหนัก คำแนะนำที่สำคัญ ได้แก่:

• ผู้ใหญ่ :
  • การติดเชื้อเล็กน้อยถึงปานกลาง (เช่น ปอดบวม คออักเสบ การติดเชื้อที่ผิวหนัง) รับประทาน 500 มก. ในวันที่ 1 ตามด้วย 250 มก. ต่อวันเป็นเวลา 4 วัน (รวมระยะเวลารับประทาน 5 วัน)
  • ไซนัสอักเสบเฉียบพลันจากเชื้อแบคทีเรีย : รับประทาน 500 มก. ต่อวันเป็นเวลา 3 วัน หรือรับประทานยา 2 กรัม ครั้งเดียว (ยาแขวนตะกอนออกฤทธิ์นาน)
  • อาการกำเริบของโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง : รับประทาน 500 มก. ต่อวันเป็นเวลา 3 วัน หรือ 500 มก. ในวันที่ 1 ตามด้วย 250 มก. ต่อวันเป็นเวลา 4 วัน
  • โรคแผลริมอ่อนหรือโรคท่อปัสสาวะอักเสบที่ไม่ใช่หนองใน : 1 กรัม ครั้งเดียว
  • หนองใน : 2 กรัม ครั้งเดียว
  • ปอดบวม (ยาแขวนตะกอนออกฤทธิ์นาน) : 2 กรัม ขนาดยาเดียว
• เด็ก (≥6 เดือน):
  • การติดเชื้อทั่วไป : 10–30 มก./กก. เป็นยาเดี่ยว หรือ 10 มก./กก. ในวันที่ 1 ตามด้วย 5–10 มก./กก. ทุกวันเป็นเวลาหลายวัน ขึ้นอยู่กับการติดเชื้อ
  • โรคคอหอยอักเสบ/ต่อมทอนซิลอักเสบ (อายุ >2 ปี): 12 มก./กก. ต่อวันเป็นเวลา 5 วัน
  • ปอดบวมหรือไซนัสอักเสบ (น้ำหนัก < 34 กก.): 60 มก./กก. เป็นยาครั้งเดียว; สำหรับน้ำหนัก > 34 กก. 2 ก. เป็นยาครั้งเดียว
• แนวทางการบริหารจัดการ :
  • สามารถรับประทานยาพร้อมอาหารหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้ การรับประทานพร้อมอาหารอาจช่วยลดความรู้สึกไม่สบายทางเดินอาหารได้
  • ควรรับประทานยาแขวนลอยแบบออกฤทธิ์นาน 2 กรัม ก่อนอาหาร 1 ชั่วโมงหรือหลังอาหาร 2 ชั่วโมง เขย่าให้เข้ากันก่อนใช้และรับประทานให้หมด จากนั้นล้างภาชนะด้วยน้ำเพื่อให้มั่นใจว่ารับประทานได้หมด
  • ควรรับประทานให้ครบตามที่กำหนดแม้ว่าอาการจะดีขึ้นก็ตาม เพื่อป้องกันการดื้อยาปฏิชีวนะ

ขนาดยาที่ใช้

ปฏิกิริยาระหว่างยา

อะซิโธรมัยซินอาจโต้ตอบกับ:

• ยาที่ยืดระยะ QT : อะมิโอดาโรน, โซทาลอล, ควินิดีน, โพรเคนนาไมด์, โดเฟทิไลด์
• สารป้องกันการแข็งตัวของเลือด : วาร์ฟาริน (เพิ่มความเสี่ยงในการมีเลือดออก)
• สารอนุพันธ์เออร์กอต : เออร์โกตามีน, ไดไฮโดรเออร์โกตามีน (เสี่ยงต่อภาวะเออร์กอตซึม)
• สแตติน : โลวาสแตติน, อะตอร์วาสแตติน, ซิมวาสแตติน (เสี่ยงต่อภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง)
• ยาปฏิชีวนะอื่น ๆ : คลาริโทรไมซิน, เลโวฟลอกซาซิน, โมซิฟลอกซาซิน
• ยาลดกรด : ยาลดกรดที่มีส่วนประกอบของอะลูมิเนียมหรือแมกนีเซียม (รับประทานอะซิโธรมัยซิน 1 ชั่วโมงก่อนหรือ 2 ชั่วโมงหลังรับประทาน)
• อื่นๆ : ดิจอกซิน ไซโคลสปอริน ทาโครลิมัส ธีโอฟิลลิน ยาต้านเชื้อรา (ฟลูโคนาโซล คีโตโคนาโซล) ยาต้านอาการซึมเศร้า (อะมิทริปไทลีน คลอมีพรามีน) ยาแก้โรคจิต (พิมอไซด์ ฮาโลเพอริดอล) และยาต้านมาเลเรีย (คลอโรควิน เมฟโลควิน)

แจ้งให้ผู้ให้บริการด้านการดูแลสุขภาพทราบถึงยา อาหารเสริม และผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรทั้งหมดที่ใช้

ความปลอดภัยในกลุ่มประชากรพิเศษ

• การตั้งครรภ์ : FDA pregnancy category B ไม่มีหลักฐานที่บ่งชี้ถึงอันตรายต่อทารกในครรภ์ แต่ให้ใช้เฉพาะในกรณีที่ประโยชน์มีมากกว่าความเสี่ยง
• การให้นมบุตร : อะซิโทรไมซินจะผ่านเข้าสู่ในน้ำนมแม่ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้
• กุมารเวชศาสตร์ : ไม่แนะนำสำหรับเด็กอายุต่ำกว่า 6 เดือน

ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น

ผลข้างเคียงที่พบบ่อย (ไม่รุนแรงและมักหายไปเอง)

• คลื่นไส้ อาเจียน
• ท้องเสียหรือปวดท้อง
• ปวดศีรษะ
• วิงเวียนศีรษะ
• ผื่นผิวหนังเล็กน้อย
• รู้สึกเหนื่อยล้า

ผลข้างเคียงที่รุนแรง (ควรพบแพทย์ทันที)

• อาการแพ้ยา: ผื่นรุนแรง, บวมที่ใบหน้า, ริมฝีปาก, ลิ้น, หายใจลำบาก, หายใจมีเสียงหวีด
• อาการท้องเสียรุนแรงหรือมีเลือดปน (อาจบ่งบอกถึงการติดเชื้อ Clostridium difficile)
• อาการตับอักเสบ: เช่น ตัวเหลือง, ปัสสาวะสีเข้ม, หรือปวดท้องรุนแรง
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ (QT Prolongation): เช่น เจ็บหน้าอก, ใจสั่น, หรือเป็นลม
• ปัสสาวะน้อยหรือไม่มี (บ่งบอกปัญหาไต)
• ปวดศีรษะรุนแรง, สับสน, หรือชัก

ผลข้างเคียง

อะซิโธรมัยซินอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงรุนแรง

ผลข้างเคียงที่มักเกิดขึ้น

อาการเหล่านี้โดยทั่วไปจะไม่รุนแรงและหายได้โดยไม่ต้องมีการแทรกแซง:

• อาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย หรือท้องผูก
• อาการไม่สบายหรือปวดท้อง
• อาการปวดศีรษะ เวียนศีรษะ หรืออ่อนล้า
• อาการนอนไม่หลับหรือหงุดหงิด
• ตกขาวหรืออาการคัน
• ผื่นผิวหนังเล็กน้อยหรืออาการคัน
• เสียงดังในหู
• รสชาติหรือกลิ่นที่เปลี่ยนไป
• มองเห็นพร่ามัวหรือพูดลำบาก
• โรคเชื้อราในช่องปาก (ปากนกกระจอก) เมื่อใช้ซ้ำหลายครั้ง

อาการที่คงอยู่หรือแย่ลงควรได้รับการรายงานให้ผู้ให้บริการด้านการดูแลสุขภาพทราบ

ผลข้างเคียงร้ายแรง

ไปพบแพทย์ทันทีสำหรับ:

• อาการแพ้ : ผื่นรุนแรง ลมพิษ บวมที่ใบหน้า/ริมฝีปาก/ลิ้น หายใจลำบาก หรือมีเสียงหวีด
• ปัญหาเกี่ยวกับตับ : ตัวเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม อุจจาระสีซีด หรือปวดท้องด้านขวาบนอย่างรุนแรง
• ปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ : ใจสั่น เจ็บหน้าอก หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ (เช่น หัวใจเต้นช่วง QT ยาวขึ้น)
• อาการท้องเสียอย่างรุนแรง : อุจจาระเป็นน้ำหรือเป็นเลือด อาจบ่งบอกถึงอาการท้องเสียที่เกี่ยวข้องกับเชื้อClostridium difficile
• อื่น ๆ : รอยฟกช้ำที่ผิดปกติ, ความเหนื่อยล้าอย่างมาก หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง

ข้อแนะนำเพื่อลดผลข้างเคียง

• รับประทานยาพร้อมอาหารหรือนมเพื่อลดการระคายเคืองกระเพาะ
• ดื่มน้ำมาก ๆ เพื่อป้องกันการขาดน้ำ โดยเฉพาะหากมีอาการท้องเสีย
• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการระคายเคืองกระเพาะและตับ
• หากมีอาการปวดศีรษะหรือวิงเวียน ควรพักผ่อนและปรึกษาแพทย์หากอาการไม่ดีขึ้น
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาลดกรดที่มีอะลูมิเนียมหรือแมกนีเซียมพร้อมกัน เพราะอาจลดการดูดซึมของ Azithromycin

เรื่องที่ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยา

• ประวัติการแพ้ยา โดยเฉพาะยาในกลุ่มแมโครไลด์ (เช่น Clarithromycin, Erythromycin)
• โรคประจำตัว เช่น โรคตับ, ไต, หัวใจ, หอบหืด, หรือ Long QT Syndrome
• ยาอื่น ๆ ที่กำลังใช้ รวมถึงยาที่ซื้อเอง (OTC), อาหารเสริม, หรือสมุนไพร
• การตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
• ประวัติการสูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์

ระหว่างใช้ยาต้องระวังอะไรบ้าง

• ง่วงซึม: อาจทำให้ง่วง ควรหลีกเลี่ยงการขับรถหรือใช้เครื่องจักรจนกว่าจะแน่ใจว่าไม่มีผลกระทบ
• อาการทางเดินอาหาร: สังเกตอาการท้องเสียรุนแรง, อาเจียนเป็นเลือด, หรืออุจจาระสีดำ ซึ่งอาจบ่งบอกถึงการติดเชื้อ Clostridium difficile
• หัวใจ: ตรวจวัดความดันโลหิตและจับชีพจรเป็นประจำ เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยง QT Prolongation
• อาการบวมน้ำ: หากมีบวมที่มือ, เท้า, หรือข้อเท้า ควรปรึกษาแพทย์
• การติดเชื้อซ้ำ: หากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 3-5 วัน อาจบ่งบอกถึงการดื้อยา ควรพบแพทย์

อาการที่บ่งบอกว่าไม่ควรใช้ยาต่อ

• ผื่นรุนแรง, บวมที่ใบหน้า, ริมฝีปาก, ลิ้น, หรือหายใจลำบาก
• ท้องเสียรุนแรงหรือมีเลือดปน
• ตัวเหลือง, ปัสสาวะสีเข้ม, หรือปวดท้องรุนแรง
• เจ็บหน้าอก, ใจสั่น, หรือเป็นลม
• ปัสสาวะน้อยหรือไม่มี
• ปวดศีรษะรุนแรง, สับสน, หรือชัก

การติดตามระหว่างการรักษา

• สังเกตอาการแพ้ การทำงานของตับผิดปกติ หรือปัญหาด้านหัวใจ
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาที่มีปฏิกิริยาร่วมกันร่วมกันโดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
• อย่าหยุดการรักษาในระยะเริ่มต้นแม้ว่าอาการจะดีขึ้นก็ตาม
• หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้ เว้นแต่จะใกล้ถึงปริมาณยาครั้งต่อไป อย่ารับประทานยาเป็นสองเท่า

เมื่อใดจึงควรหยุดใช้

หยุดใช้ Azithromycin และไปพบแพทย์หากพบอาการดังต่อไปนี้:

• อาการแพ้รุนแรง (เช่น ผื่น บวม หายใจลำบาก)
• อาการแสดงภาวะตับเสื่อม เช่น ตัวเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือ เจ็บหน้าอก
• อาการท้องเสียรุนแรงหรือมีเลือดปน
• กล้ามเนื้ออ่อนแรงผิดปกติหรือเหนื่อยล้าอย่างมาก

ข้อห้ามและข้อควรระวัง

ข้อห้ามใช้

• ภาวะตับทำงานผิดปกติอย่างรุนแรงซึ่งสัมพันธ์กับการใช้ยาแมโครไลด์ก่อนหน้านี้
• ผู้ที่มีประวัติแพ้ Azithromycin หรือยาในกลุ่มแมโครไลด์ เช่น Clarithromycin, Erythromycin
• โรคตับหรือไต: Azithromycin ขับออกทางตับเป็นหลัก ควรใช้ด้วยความระวังในผู้ป่วยที่มีการทำงานของตับหรือไตลดลง (GFR <10 มล./นาที)
• โรคหัวใจ: ผู้ที่มีประวัติ QT Prolongation หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ ต้องระวังเนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยง
• โรคหอบหืด: อาจกระตุ้นอาการในบางราย
• ผู้สูงอายุ (มากกว่า 65 ปี): มีความเสี่ยงต่อผลข้างเคียงในระบบทางเดินอาหารและหัวใจมากขึ้น
• หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร: จัดอยู่ใน Pregnancy Category B (ไม่พบอันตรายในสัตว์ทดลอง แต่ข้อมูลในมนุษย์จำกัด) ควรใช้เมื่อจำเป็นและปรึกษาแพทย์

ข้อควรระวัง

ใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ป่วยดังต่อไปนี้:

• โรคตับหรือไต
• ภาวะทางหัวใจ โดยเฉพาะภาวะ QT ยาวขึ้น หรือภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง (อาจทำให้มีอาการแย่ลง)
• ความไม่สมดุลของอิเล็กโทรไลต์ (เช่น โพแทสเซียมหรือแมกนีเซียมต่ำ)
• การตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร (อย.หมวด B ควรปรึกษาแพทย์)

ไม่แนะนำให้ใช้อะซิโธรมัยซินในเด็กอายุต่ำกว่า 6 เดือนหรือในกรณีที่มีการติดเชื้อรุนแรงที่ต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล

ห้ามใช้ร่วมกับยา

• ยาต้านการแข็งตัวของเลือด: เช่น Warfarin (อาจเพิ่มความเสี่ยงเลือดออก)
• ยาที่เพิ่ม QT Interval: เช่น Crizotinib, Lenvatinib, Leuprolide, Lithium
• ยา P-glycoprotein Substrates: เช่น Colchicine (อาจเพิ่มระดับยาในเลือด)
• ยาอื่น ๆ: Cimetidine, Cyclosporine, Digoxin, Ergotamine, Phenytoin, Theophylline

การเก็บรักษายา

• เก็บที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) ในที่แห้งและเย็น
• เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะยาน้ำที่ต้องเก็บในตู้เย็น
• หลีกเลี่ยงการเก็บในที่ชื้นหรือร้อน เช่น ห้องน้ำหรือใกล้เตา
• ทิ้งยาน้ำ Zmax ที่ผสมแล้วหากไม่ได้ใช้ภายใน 12 ชั่วโมง

สรุป

Azithromycin เป็นยาปฏิชีวนะที่มีประสิทธิภาพในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น ปอดบวม, หนองใน, และการติดเชื้อทางผิวหนัง การใช้ยาต้องอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เพื่อป้องกันการดื้อยาและผลข้างเคียงรุนแรง ควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับโรคประจำตัวและยาที่ใช้อยู่ และหยุดใช้ยาทันทีหากมีอาการแพ้รุนแรง การเก็บรักษายาอย่างถูกวิธีและการปฏิบัติตามคำแนะนำจะช่วยให้การรักษาปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ

หมายเหตุ: บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ข้อมูลทั่วไปเท่านั้น ไม่สามารถใช้แทนคำแนะนำจากแพทย์ หากมีข้อสงสัย ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

เผยแพร่เมื่อ: 2 มิถุนายน 2568, 15:44 น.

โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

• ยารักษาหัวใจและหลอดเลือด
• ยารักษาไขมันในเลือด
• ยารักษาโรคภูมิแพ้
• ยารักษาโรคทางเดินอาหาร
• ยารักษาเชื้อรา
• ยารักษาโรคข้อ
• ยารักษาโรคเบาหวาน
• ยารักษาต่อมไทรอยด์
• ยาปฏิชีวนะ