การจำแนกผู้ป่วยตามระดับความเสี่ยง

จากการการคัดกรองโดยประวัติการเจ็บป่วยและตรวจสภาพเท้าผู้ป่วยเบาหวานสามารถแบ่งผปู้่วยได้ 4 กลุ่ม ตามระดับความเสี่ยง ดังนี้

ระดับ 0 (ความเสี่ยงต่ำ) :

ลักษณะผู้ป่วยได้แก่ ไม่มีแผลที่เท้าหรือไม่ถูกตัดขา ไม่มีอาการชาเท้ากลุ่มที่มีความรู้สึกสัมผสัเทา้ที่ผิดปกติแต่ไม่มีอาการเทา้ชาและไม่มีแผล ไม่มี การสูญเสียความรู้สึกในการป้องกนักนั ตราย (no loss of protective) และสามารถรับรู้สัมผัสจากการตรวจ ด้วย monofilament 5.07 (10 gm.)ครบถูกตา แหน่ง ยงัมีความรู้สึกในการป้องกนัอนั ตราย ไม่เคยมีแผลหรือถูก ตดัขาก่อน กลุ่มน้ีมีความเสี่ยงต่า แต่มีโอกาสเปลี่ยนแปลงไปเป็นความเสี่ยงสูงได้การให้ความรู้เป็นหัวใจส าคญั ไดแ้ก่ ความรู้เกี่ยวกบัโรคเบาหวาน การป้องกนัโรคแทรกซ้อน การเลิกสูบบุหรี่ การดูแลเทา้ตามคู่มือการดูแล สุขภาพเท้าและการตรวจเท้าด้วยตนเอง จึงควรมีการตรวจซ้า ปีละ1 คร้ัง

ระดับ 1 ( moderate risk ) :

กลุ่มที่มีความรู้สึกสัมผสั ที่เทา้ลดลง มีชาบา้ง และไม่มีแผล แต่สูญเสีย ความ รู้สึกในการป้องกนัอนั ตราย ( loss of protective sensation) ไม่สามารถรับรู้สัมผสัจากการตรวจดว้ย monofilament 5.07 (10 gm.) ต้งัแต่ 1 ตา แหน่งข้ึนไป แต่ยงัไม่มีความผดิปกติอื่น ๆ กลุ่มน้ีเริ่มมีความเสี่ยงสูง ตอ้งเพิ่มความรู้ในการดูแลสุขภาพเทา้รวมถึงผิวหนงัและเล็บทุกวนั เพื่อเฝ้า ระวงัการบาดเจ็บและให้ความรู้ในการดูแลรักษาเบ้ืองตน้ ที่เหมาะสม ห้ามเดินเทา้เปล่า รวมท้งัควรได้รับ 7 ความรู้และคา แนะนา เกี่ยวกบัการเลือกซ้ือรองเทา้ที่เหมาะสม จึงควรนัดตรวจทุก 3 - 6 เดือนโดยเน้นตรวจ ประเมินเท้า

ระดับ 2 ( high risk) :

กลุ่มที่สูญเสียความรู้สึกสัมผสั ที่เทา้ มีอาการชา มีการสูญเสียความรู้สึกใน การป้องกนัอนั ตรายร่วมกบั มีจุดรับน้า หนกัผิดปกติไป เช่น เทา้ผิดรูป การเคลื่อนไหวของข้อลดลง มีตาปลา และ/หรือการไหลเวียนของเลือดผิดปกติ ( loss of protective sensation & evidence of high pressure callus , deformity or poor circulation) กลุ่มน้ีมีความเสี่ยงสูงมาก ตอ้งเพิ่มความเคร่งครัดในการดูแลเทา้และการบริหารเทา้ ควรระมดัระวงั ไม่ให้เท้าเกิดตาปลาหรือหนงัหนาและควรได้รับการขูดหนังหนา ตาปลาโดยเจ้าหน้าที่ที่ช านาญหรือปรึกษา ผู้เชี่ยวชาญทางด้านการตัดรองเท้าเพื่อเลือกใช้อุปกรณ์เสริมฝ่ าเท้า หรือสวมรองเท้าส าหรับ ผู้ป่ วยเบาหวาน โดยเฉพาะและควรมาพบแพทย์ทันทีที่มีปัญหาที่เท้า จึงควรนัดตรวจทุก 1 - 3 เดือน โดยเน้นตรวจประเมินเท้า ตดัหนงัแขง็ ตาปลา ประเมินกิจกรรมที่ทา และรองเทา้

ระดับ 3 ( very high risk ) :

กลุ่มที่มีแผลที่เทา้หรือมีประวตัิเคยเป็นแผลที่เทา้หรือถูกตัดเท้ามา ก่อน ( history of plantar ulceration or , charcot foot) กลุ่มน้ีมีความเสี่ยงสูงที่สุดต่อการเกิดแผลซ้ าหรือถูกตดัขา ต้องเคร่งครัดในการดูแลเทา้และสวม รองเท้าที่เหมาะสมตลอดเวลา จึงควรนัดตรวจทุก 1 -2 สัปดาห์ โดยเน้นเหมือนระดับ 2 แต่เขม้งวดกวา

• Group 0: patients who had no distal sensory neuropathy

• Group 1: patients who had only distal sensory neuropathy

• Group 2: neuropathic patients who had foot deformity or vascular foot disease

• Group 3: neuropathic Patients who had a history of prior foot ulcer or amputation

คำแนะนำ

1. ให้ตรวจผู้ป่วยเบาหวานที่มีความเสี่ยงในการถูกตัดขาต่ำ(IWGDF risk 0)ทุกปีโดยตรวจการรู้สึกของผิวหนัง ตรวจหลอดเลือดแดงที่เท้า ตรวจความเสี่ยงอื่นๆที่เสี่ยงต่อการเกิดแผล
2. ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีความเสี่ยงในการเกิดแผลระดับ (IWGDF risk 1-3) ได้แก่:ผู้ที่มีประวัติเกิดแผลที่เท้า หรือเคยถูกตัดเท้า ผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง เท้าผิดรูป ข้อมีการเคลื่อนไหวน้อย มีตาปลา กลุ่มผู้ป่วยเหล่านี้ต้องนัดตรวจทุก 6-12เดือนสำหรับผู้ที่อยู่ในกลุ่มเสี่ง 1 ตรวจทุก3-6เดือนสำหรับผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง2 ตรวจทุก1-3เดือนสำหรับผู้ที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยง3
3. สำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงในการถูกตัดเท้าระดับ (IWGDF risk 1-3) แนะนำให้อย่าเดินเท้าเปล่า ต้องสวมถุงเท้าทุกครั้งที่ใส่รองเท้า ใส่รองเท้าเดินทั้งในบ้านและนอกบ้าน
4. สำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงในการถูกตัดเท้าระดับ (IWGDF risk 1-3)แนะนำให้ตรวจผิวหนังที่เท้าสองข้างทุกวัน ก่อนใส่รองเท้าต้องดูว่าไม่มีเศาหินในรองเท้า ล้างเท้าทุกวันและใช้ผ้าซับให้แห้ง สำหรับผู้ที่ผิวแห้งให้ทาครีมให้ความชุ่มชื้นกับผิวหนัง ตัดเล็บให้สั้นไม่ตัดมุมเล็บ ไม่แนะนำให้ตัดหรือใช้สารเคมีทาตาปลา
5. สำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงในการถูกตัดเท้าระดับ (IWGDF risk 1-3)สอนวิธีการดูแลเท้าเพื่อป้องกันการเกิดแผลที่เท้า
6. สำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงในการถูกตัดเท้าระดับ (IWGDF risk 2-3)ให้ผู้ป่วยคลำผิวหนังที่เท้าทั้งสองข้างทุกวันเพื่อค้นหาการอักเสบตั้งแต่ระยะเริ่มต้น หากมีความแตกต่างของอุณหภูมิให้แจ้งกับแพทย์ประจำตัวของท่าน
7. สำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงในการถูกตัดเท้าระดับ (IWGDF risk 2)หรือมีแผลกดทับที่ฝ่าเท้าให้ตัดรองเท้าให้เข้ากับเท้าเพื่อที่จะลดแรงกดทับที่เท้า
8. สำหรับผู้ที่มีตาปลาที่ฝ่าเท้าให้ใช้อุปกรณืเช่นซิลิโคนช่วยลดการกดทับ
9. สำหรับผู้ที่เคยมีแผลที่ฝ่าเท้าแนะนำให้ตัดรองเท้าเพื่อลดแรงกดทับที่ฝ่าเท้า
10. ให้รีบรักษาหากผิวหนังมีการติดเชื้อ มีเชื้อรา เป็นเล็บขบเพื่อป้องกันการเกิดแผล

การดูแลแผลที่เท้า