หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
Acyclovir: ข้อมูลยาและการใช้งานที่ครอบคลุม
เผยแพร่เมื่อ:
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
Acyclovir คืออะไร?
Acyclovir (อะไซโคลเวียร์) เป็นยาต้านไวรัสในกลุ่มนิวคลีโอไซด์อะนาล็อก (Nucleoside Analog) ที่ออกฤทธิ์ต่อไวรัสในกลุ่ม Herpesviridae เช่น Herpes Simplex Virus (HSV-1 และ HSV-2) ซึ่งทำให้เกิดเริมที่ปากหรืออวัยวะเพศ, Varicella-Zoster Virus (VZV) ซึ่งทำให้เกิดอีสุกอีใสและงูสวัด ยานี้ทำงานโดยยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัสผ่านการรบกวนการสังเคราะห์ DNA ของไวรัส ช่วยลดความรุนแรงของอาการและเร่งการฟื้นตัวของร่างกาย Acyclovir มีทั้งรูปแบบยาเม็ด, ยาทา, ยาน้ำ, และยาฉีด เพื่อให้เหมาะกับการรักษาในแต่ละกรณี
สรรพคุณของ Acyclovir
Acyclovir ได้รับการขึ้นทะเบียนเพื่อรักษาและบรรเทาอาการจากโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสเฮอร์พีส์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเริ่มใช้ยาตั้งแต่เริ่มมีอาการ ซึ่งจะช่วยลดระยะเวลาการเจ็บป่วยและความรุนแรงของอาการ ดังนี้:
- เริมที่ปากและอวัยวะเพศ (Herpes Simplex Virus - HSV-1 และ HSV-2): ใช้รักษาเริมที่ เริมที่อวัยวะเพศ , เริมที่ริมฝีปาก ช่วยลดการกำเริบในผู้ป่วยเรื้อรัง
- โรคงูสวัด (Herpes Zoster): เหมาะสำหรับผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ช่วยลดอาการปวดและระยะเวลาของโรค
- อีสุกอีใส(Varicella-Zoster Virus - VZV): ใช้ในเด็กและผู้ใหญ่เพื่อลดอาการคันและระยะเวลาการเจ็บป่วย
- ป้องกันการติดเชื้อในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง: เช่น ผู้ป่วย HIV หรือผู้ที่ได้รับเคมีบำบัด เพื่อป้องกันการติดเชื้อซ้ำจากไวรัสเฮอร์พีส์
หมายเหตุ: ยานี้ไม่สามารถกำจัดไวรัสได้โดยสิ้นเชิง แต่ช่วยควบคุมการแพร่กระจายและลดอาการ
ขนาดและวิธีใช้ยา Acyclovir
ขนาดยาขึ้นอยู่กับประเภทของโรค, อายุ, และสภาพร่างกายของผู้ป่วย ควรเริ่มใช้ยาให้เร็วที่สุดเมื่อมีอาการแรกเริ่มเพื่อให้ได้ผลดีที่สุด คำแนะนำทั่วไปมีดังนี้:
| การใช้งาน | รูปแบบยา | ขนาดยา | ระยะเวลา |
|---|---|---|---|
| เริมที่ปากหรืออวัยวะเพศ | ยาเม็ด | 200 มก. ทุก 4 ชั่วโมง (5 ครั้ง/วัน) | 5-10 วัน |
| งูสวัด | ยาเม็ด | 800 มก. ทุก 4 ชั่วโมง (5 ครั้ง/วัน) | 7-10 วัน |
| อีสุกอีใส | ยาเม็ด | 800 มก. ทุก 6 ชั่วโมง | 5 วัน |
| เริมที่ปาก (ทา) | ยาทา | ทาวันละ 5 ครั้ง (ห่าง 4 ชั่วโมง) | 5-10 วัน |
วิธีใช้ยาทา:
- ล้างมือให้สะอาดก่อนและหลังใช้ยา
- ใช้คอตตอนบัดหรือนิ้วสะอาดทายาลงบนตุ่มพอง
- หลีกเลี่ยงการสัมผัสตา, ปาก, หรือเยื่อเมือก
- ไม่ใช้กับแผลเปิดหรือบริเวณที่ไม่ใช่ผิวหนัง
- เริ่มใช้ภายใน 24-48 ชั่วโมงหลังมีผื่นเพื่อผลลัพธ์ที่ดีที่สุด
คำแนะนำเพิ่มเติม:
- ดื่มน้ำมาก ๆ ขณะใช้ยาเพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่ไต
- หากลืมยาทา ให้ทาทันทีที่นึกได้ และทาครั้งต่อไปห่าง 4 ชั่วโมง
- หากลืมยารับประทาน ให้รับประทานทันทีและจัดตารางใหม่ให้ห่างเท่า ๆ กัน
- รักษาบริเวณแผลให้สะอาดและแห้ง หากอาการไม่ดีขึ้นปรึกษาแพทย์
- ในผู้ป่วยอวัยวะเพศ ควรงดการมีเพศสัมพันธ์ขณะมีอาการ
ผลข้างเคียงของ Acyclovir
ผลข้างเคียงของ Acyclovir แบ่งตามความรุนแรงดังนี้:
ผลข้างเคียงที่พบบ่อย (ไม่รุนแรงและมักหายไปเอง):
- คลื่นไส้, อาเจียน
- ปวดท้อง, ท้องร่วง
- ปวดศีรษะ
- อ่อนเพลีย, ครั่นเนื้อครั่นตัว
- ผื่นคันหรือผื่นเล็กน้อย
ผลข้างเคียงที่พบได้น้อยแต่รุนแรง:
- ปัญหาการทำงานของไต: ปัสสาวะน้อยผิดปกติ, บวมที่เท้าหรือขา
- อาการแพ้รุนแรง: หายใจลำบาก, ผื่นขึ้นทั่วร่างกาย, หน้าบวม
- ปัญหาทางระบบประสาท: สับสน, มึนงง, ประสาทหลอน
ผลข้างเคียงร้ายแรง (ควรพบแพทย์ทันที):
- ปัสสาวะน้อยหรือไม่ออก
- ปวดหลังส่วนล่างหรือด้านข้างอย่างรุนแรง
- หัวใจเต้นเร็วหรือผิดปกติ
- รอยช้ำหรือเลือดออกง่าย
- ชักหรือหมดสติ
- ผื่นรุนแรง, ตุ่มน้ำพอง, หรือผิวลอก
- บวมที่ใบหน้า, ลิ้น, หรือคอ หายใจลำบาก
หากมีอาการรุนแรง ควรหยุดยาและพบแพทย์ทันที
ข้อควรระวังในการใช้ยา
-
หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา
-
ผู้ป่วยโรคไต ควรได้รับการปรับขนาดยา
-
หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับยาอื่นที่อาจส่งผลต่อไต เช่น ยาขับปัสสาวะหรือยาแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDs
-
ควรป้องกันการแพร่เชื้อ โดยหลีกเลี่ยงการสัมผัสโดยตรงกับผู้อื่นขณะติดเชื้อ
ปฏิกิริยาต่อยาอื่นของ Acyclovir
ยาที่อาจเกิดปฏิกิริยากับ Acyclovir:
- Probenecid: เพิ่มระดับ Acyclovir ในเลือด เพิ่มความเสี่ยงผลข้างเคียง
- Cimetidine: อาจเพิ่มภาระให้ไต
- Mycophenolate mofetil: เพิ่มระดับทั้งสองยาในร่างกาย
- NSAIDs (เช่น Ibuprofen, Naproxen): เพิ่มความเสี่ยงต่อไตเสื่อม
- Cyclosporine, Tacrolimus: ยากดภูมิคุ้มกันที่เพิ่มความเสี่ยงต่อไต
คำแนะนำ: แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่ ดื่มน้ำมาก ๆ และปรึกษาแพทย์หากต้องใช้ยาร่วม
คำแนะนำสำหรับการให้ยา
-
ผู้ป่วยที่มีโรคไต ต้องระวังการให้ยานี้ และอาจต้องปรับขนาดยา
-
สำหรับผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ อาจมีความเสี่ยงต่อภาวะเกล็ดเลือดต่ำ ควรติดตามผลเลือด
-
การให้ยาควรเริ่มภายใน 24 ชั่วโมง หลังจากเริ่มมีผื่นหรืออาการแรกเริ่มของโรค เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้ดีที่สุด
-
หลีกเลี่ยงการให้ร่วมกับยาที่มีพิษต่อไต เช่น ยาขับปัสสาวะบางชนิด หรือยาแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDs เพราะอาจทำให้ไตเสื่อมได้
-
ผู้ป่วยต้องได้รับสารน้ำเพียงพอ เพื่อช่วยลดความเสี่ยงของผลข้างเคียงที่ไตและป้องกันภาวะไตวายเฉียบพลัน
วิธีเก็บรักษา Acyclovir
- เก็บในที่แห้งและเย็น (15-25°C) หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดด
- ยาน้ำแขวนตะกอน เก็บในตู้เย็นและใช้ภายในกำหนดเวลา
- เก็บให้พ้นมือเด็ก
สิ่งที่ควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา
- ประวัติแพ้ Acyclovir, Valacyclovir, หรือยาอื่น ๆ (เช่น คลื่นไส้มาก, ผื่น, หายใจติดขัด)
- โรคประจำตัว, ยาที่ใช้อยู่ (รวมถึงอาหารเสริมและสมุนไพร)
- การตั้งครรภ์, วางแผนตั้งครรภ์, หรือให้นมบุตร
- ระวังการใช้ร่วมกับยา เช่น Gentamicin, Aminophylline, ที่อาจเพิ่มพิษต่อไตหรือระบบประสาท
สรุป: ใช้ Acyclovir อย่างไรให้ปลอดภัย?
Acyclovir เป็นยาต้านไวรัสที่มีประสิทธิภาพสูงในการรักษาการติดเชื้อจากไวรัสเฮอร์พีส์ เช่น เริม, งูสวัด, และอีสุกอีใส ควรใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ โดยเริ่มใช้ยาเร็วที่สุดเมื่อมีอาการ และดื่มน้ำให้เพียงพอเพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่ไต หากมีข้อสงสัยหรืออาการผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทันที
หมายเหตุ: บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถแทนคำแนะนำจากแพทย์ได้
ทบทวนวันที่
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
