หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
Ethambutol: ข้อมูลยารักษาวัณโรคที่ครอบคลุม
Ethambutol คืออะไร
Ethambutol (เอทแอมบูทอล) เป็นยาต้านวัณโรคที่ใช้รักษาการติดเชื้อจากเชื้อ Mycobacterium tuberculosis โดยออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์ผนังเซลล์ของแบคทีเรีย ทำให้เชื้อหยุดการเจริญเติบโต มีชื่อทางการค้าว่า Myambutol และมีรูปแบบยาเม็ด (100 มก., 400 มก.) โดยทั่วไปใช้ร่วมกับยาต้านวัณโรคอื่น เช่น Isoniazid, Rifampicin และ Pyrazinamide เพื่อป้องกันการดื้อยาและเพิ่มประสิทธิภาพการรักษา
ข้อบ่งชี้ในการใช้ยา Ethambutol
Ethambutol ใช้ขจัดเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของวัณโรค โดยใช้ในกรณีต่อไปนี้
- วัณโรคปอด (Pulmonary Tuberculosis): ใช้ในระยะเริ่มต้นและระยะรักษาต่อเนื่อง
- วัณโรคนอกปอด (Extrapulmonary Tuberculosis): เช่น วัณโรคต่อมน้ำเหลือง, กระดูก, หรือเยื่อหุ้มสมอง
- การติดเชื้อ Mycobacterium อื่น: เช่น Mycobacterium avium complex (MAC) ในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ผู้ป่วย HIV
ข้อควรทราบ: วัณโรคเป็นโรคติดต่อและเรื้อรัง ต้องใช้ยาหลายชนิดร่วมกันตามโปรแกรมการรักษาของแพทย์เพื่อป้องกันการดื้อยา
ขนาดและวิธีการใช้ยา Ethambutol
ขนาดยาขึ้นอยู่กับน้ำหนักตัวและประวัติการรักษา ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์ โดยทั่วไปมีขนาดยาดังนี้
| การใช้งาน | ขนาดยา | ความถี่ | ระยะเวลา |
|---|---|---|---|
| ผู้ใหญ่/เด็ก (การรักษาครั้งแรก) | 15 มก./กก. | วันละครั้ง | 2 เดือนแรก (ระยะเข้มข้น) |
| ผู้ใหญ่/เด็ก (การรักษาซ้ำหรือ MDR-TB) | 25 มก./กก. | วันละครั้ง | 60 วัน, หลังจากนั้นลดเหลือ 15 มก./กก. |
คำแนะนำการใช้
- รับประทานพร้อมหรือหลังอาหารเพื่อลดการระคายเคลื่อนกระเพาะ
- รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อรักษาระดับยาในเลือดให้สม่ำเสมอ
- เมื่อใช้ขนาด 25 มก./กก. ควรมีการตรวจสายตาทุก 2-4 สัปดาห์
- อย่าหยุดยาเองโดยไม่ได้รับคำสั่งจากแพทย์ เนื่องจากวัณโรคต้องรักษานานหลายเดือน (ปกติ 6-9 เดือน)
- พบแพทย์ตามนัดเพื่อประเมินผลการรักษาและตรวจการมองเห็นเป็นระยะ
ผลข้างเคียงของ Ethambutol
ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยานี้มีดังนี้
ผลข้างเคียงที่พบบ่อย
- ระบบทางเดินอาหาร: เบื่ออาหาร, คลื่นไส้, อาเจียน, ไม่สบายท้อง (มักพบในระยะแรกและหายไปเอง หากรุนแรงควรพบแพทย์)
- ปวดศีรษะ, วิงเวียน
- ผื่นคัน
ผลข้างเคียงรุนแรง (หยุดยาและพบแพทย์ทันที)
- ประสาทตาอักเสบ (Optic Neuritis): การมองเห็นเปลี่ยนแปลง เช่น ตาพร่า, มองเห็นไม่ชัด, บอดสีแดงและเขียว, สูญเสียการมองเห็น (พบได้ร้อยละ 1.6 ที่ขนาด 15 มก./กก./วัน)
- อาการแพ้รุนแรง: ปากบวม, ริมฝีปากบวม, หายใจลำบาก, หายใจเสียงดัง, ผื่นลมพิษ
- ตับอักเสบ: ตัวเหลือง, ตาเหลือง
- ระบบประสาท: ชามือชาเท้า, ปลายมือปลายเท้า, ซึม, สับสน, ประสาทหลอน
- ระบบภูมิคุ้มกัน: มีไข้, ปวดข้อ
การตรวจสายตาแนะนำเมื่อเริ่มใช้ยาและทุก 2-4 สัปดาห์ โดยเฉพาะในผู้ป่วยสูงอายุ, ผู้ดื่มสุราจัด, ผู้ป่วยเบาหวาน, หรือผู้ที่มีภาวะไตไม่ดี ซึ่งมีความเสี่ยงต่ออาการไม่พึงประสงค์มากขึ้น
ข้อควรระวังและสิ่งที่ควรแจ้งแพทย์
ก่อนใช้ยานี้ควรระวังและแจ้งข้อมูลต่อไปนี้ให้แพทย์ทราบ
- แจ้งแพทย์หากมีประวัติแพ้ยา Ethambutol หรือยาอื่น
- ระวังในผู้ป่วยที่มีปัญหาการมองเห็น เช่น ต้อกระจก, เบาหวานขึ้นตา, หรือโรคตาอื่น
- ระวังในผู้ป่วยที่มีประวัติโรคตับ, โรคไต, หรือโรคเกาต์ อาจต้องปรับขนาดยาหรือติดตามการทำงานของอวัยวะ
- หญิงตั้งครรภ์ควรปรึกษาแพทย์ โดยอยู่ในประเภท B (ใช้เมื่อประโยชน์มากกว่าความเสี่ยง)
- หลีกเลี่ยงการใช้ในเด็กเล็กที่ไม่สามารถตรวจการมองเห็นได้
- แจ้งหากมีประวัติดื่มสุราจัด, เบาหวาน, หรือภาวะไตไม่ดี
หากเกิดอาการดังต่อไปนี้ให้หยุดยาและปรึกษาแพทย์
ปฏิกิริยาตอยาอื่น
ยานี้อาจมีปฏิกิริยากับยาต่อไปนี้
- ยาลดกรดที่มีอลูมิเนียม: อาจลดการดูดซึม Ethambutol
- ยาต้านวัณโรคอื่น: อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อผลข้างเคียง เช่น การมองเห็นผิดปกติหรือตับอักเสบ
ควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่เพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างยา
วิธีเก็บรักษา
การเก็บรักษายาควรปฏิบัติตามคำแนะนำดังนี้
- เก็บที่อุณหภูมิห้อง (15-30°C) หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดด
- เก็บให้พ้นมือเด็ก
สรุป
Ethambutol เป็นยาต้านวัณโรคที่มีประสิทธิภาพในการรักษาการติดเชื้อจาก Mycobacterium tuberculosis โดยใช้ร่วมกับยาอื่นเพื่อป้องกันการดื้อยา ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์และครบตามกำหนด (6-9 เดือน) หากมีอาการรุนแรง เช่น การมองเห็นผิดปกติ, อาการแพ้รุนแรง, หรือตับอักเสบ ควรรีบพบแพทย์ทันที และควรตรวจสายตาเป็นระยะระหว่างการรักษา ข้อมูลนี้ไม่สามารถแทนคำแนะนำจากแพทย์ได้
เผยแพร่เมื่อ:
โดย: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว
