การดูแลผู้ป่วยโควิดที่บ้าน (Home Isolation)

ในการดูแลผู้ป่วยโรคโควิดมีการแบ่งการดูแลตามความหนักเบาของผู้ป่วย โดยตั้งแต่การดูแลในหอผู้ป่วยหนักจนถึงการดูแลผู้ป่วยโควิดที่บ้านตามความหนักเบา

• ผู้ป่วยที่มีอาการหนักหรือรุนแรงให้นอนที่โรงพยาบาล
• ผู้ป่วยที่มีอาการปานกลางหรือมีปัจจัยเสี่ยงให้นอนที่โรงพยาบาลสนาม
• ผู้ป่วยมีอาการเบาหรือไม่มีอาการให้นอนที่ Hospitel หรือ community isolation
• ผู้ป่วยที่ไม่มีอาการและไม่มีความเสี่ยงที่จะป่วยหนักให้นอนที่บ้านโดยมีโรงพยาบาลดูแล

เมื่อเกิดการระบาดของโรคโควิดจำนวนมากอย่างรวดเร็วทำให้จำนวนเตียงไม่เพียงพอ ทำให้ผู้ป่วยต้องนอนพักรักษาที่บ้านเป็นจำนวนมาก เพื่อความปลอดภัยจึงได้กำหนดเกณฑ์ในการดูแลรักษาที่บ้าน

ผู้ป่วยโควิดที่สามารถดูแลที่บ้านได้ 

ผู้ปาวนโควิดที่ไม่มีโรคแทรกซ้อน หรือเสี่ยงต่อการเกิดโรคแทรกซ้อนสามารถดูแลที่บ้านได้

1. เป็นผู้ติดเชื้อที่ไม่มีอาการ (Asymptomatic Cases)
2. อายุน้อยกว่า60 ปี
3. มีสุขภาพร่างกายแข็งแรง
4. มีผู้อาศัยร่วมที่พักไม่เกิน 1 คน
5. ไม่มีภาวะอ้วน (ภาวะอ้วน หมายถึง ดัชนีมวลกายมากกว่าหรือเท่ากับ 25 กก./ม2 หรือน้ำหนักตัวมากกว่า 90 กก.)
6. ไม่มีโรคร่วม ดังต่อไปนี้ 

• 6.1โรคปอดอุดตันเรื้อรัง (COPD) 
• 6.2โรคไตเรื้อรัง (CKD)
• 6.3โรคหัวใจและหลอดเลือด 
• 6.4โรคหลอดเลือดสมอง 
• 6.5เบาหวานที่ควบคุมไม่ได้ 
• 6.6โรคอื่นๆ ตามดุลยพินิจของแพทย์

7. ยินยอมแยกตัวในที่พักของตนเอง

ลักษณะที่พักอาศัยที่เหมาะสม

• ผู้ป่วยต้องอาศัยอยู่ในที่พักตลาดเวลากักตัว ห้ามออกจากบ้าน/ที่พัก
• มีห้องนอนส่วนตัว หรือหากไม่มีห้อง ควรจะต้องนอนห่างจากผู้อื่น เปิดหน้าต่าง-ประตูระบายอากาศให้ดี
• ต้องมีผู้จัดหาอาหารและของจำเป็นให้ โดยไม่ออกจากบ้าน
• ผู้อาศัยร่วมบ้านสามารถปฏิบัติตามคำแนะนำต่าง ๆ ได้ และแยกตัวจากผู้ป่วยได้
• สามารถติดต่อกับทางโรงพยาบาลหรือเดินทางมาโรงพยาบาลได้สะดวก

หากมีความพร้อมทั้งในแง่ของทางร่างกาย และสถานที่แล้ว ก็จะมีการดำเนินการให้ผู้ป่วยสามารถทำการแยกตัวรักษาอยู่ที่บ้าน หรือ Home Isolation ได้ โดยจะมีการดำเนินในขั้นตอนของโรงพยาบาล เพื่อเข้าสู่กระบวนการแยกตัว หรือ Home Isolation

อุปกรณ์เครื่องใช้

• ปรอทวัดไข้
• เครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้ว
• เครื่องใช้ส่วนตัว เช่นจาน ชาม ช้อน ผ้าเช็ดตัว
• ถุงใส่ขยะติดเชื้อ
• ทิชชู่

การดำเนินการของโรงพยาบาล 

ก่อนการดูแลตัวเองที่บ้านจะต้องผ่านการพิจารณาถึงความปลอดภัยโดยจะต้องมีการประเมินดังต่อไปนี้

1. ประเมินความเหมาะสมสำหรับผู้ติดเชื้อแยกตัวในสถานที่พักของตนเอง 
2. ลงทะเบียนผู้ติดเชื้อที่เข้าเกณฑ์การแยกตัวที่บ้าน (Home Isolation) ในระบบของโรงพยาบาล 
3. ควรถ่ายภาพรังสีทรวงอก (Chest X-ray) หากพบความผิดปกติ แนะนำเข้ารักษาที่โรงพยาบาล 
4. แนะนำการปฏิบัติตัวและจัดเตรียมปรอทวัดไข้ และ Pulse Oximeter ให้กับผู้ป่วยติดเชื้อ 
5. ติดตามประเมินอาการผู้ติดเชื้อระหว่างการแยกตัวที่บ้านผ่านระบบการสื่อสารต่างๆ อาทิ โทรศัพท์ติดตามอาการ สอบถามอาการไข้ ค่า Oxygen Saturation วันละ 2 ครั้ง (เช้า-เย็น) เป็นระยะเวลา 14 วัน 
6. จัดช่องทางติดต่อในกรณีผู้ติดเชื้อมีอาการเพิ่มขึ้นหรือภาวะฉุกเฉิน อาทิ มีไข้ลอย หอบเหนื่อย หายใจลำบาก 
7. จัดระบบรับ-ส่งผู้ป่วยไปยังโรงพยาบาลในกรณีผู้ติดเชื้อจำเป็นต้องย้ายเข้ารับการรักษาต่อในโรงพยาบาล 
8. ให้ความมั่นใจในมาตรฐานการดูแลรักษาของทีมแพทย์และพยาบาลสำหรับผู้ติดเชื้อ 

เพื่อให้เข้าใจแนวทาง จากตารางด้านขวามือได้แบ่งสิ่งที่ต้องพิจารณาออกเป็น 3 ส่วน ผู้ป่วยและโรงพยาบาลต้องตอบใช่ทุกข้อถึงจะได้รับการพิจารณาให้แยกตัวที่บ้านได้ หากมีข้อใดข้อหนึ่งที่ไม่ครบเกณฑ์ ให้ทางโรงพยาบาลพิจารณารักษาในโรงพยาบาลหรือโรงพยาบาลสนาม 

ตารางแสดงรายการตรวจสอบ สำหรับพิจารณาผู้ติดเชื้อโควิด-19 เพื่อการแยกตัวที่บ้าน (Home Isolation)

 

ข้อควรปฏิบัติสำหรับผู้ที่ติดเชื้อโควิดที่ดูแลที่บ้าน

การป้องกันมิให้คนอื่นติดเชื้อโควิด

• ให้อยู่ที่บ้าน จะออกนอกบ้านเฉพาะกรณีไปพบแพทย์เท่านั้น ไม่ควรไปทำงาน ไปโรงเรียน ไปตลาด หรือโดยสารรถสาธารณะ
• ให้อยู่ในห้องตลอดเวลา เลี่ยงการใกล้ชิดกับบุคคลอื่นในที่พัก โดยเฉพาะผู้สูงอายุ เด็ก ผู้ป่วยเรื้อรัง
• เมื่อจะไปพบแพทย์ให้แจ้งกับเจาหน้าที่ล่วงหน้าเพื่อนัดแนะเวลาและสถานที่
• ไม่รับประทานอาหารร่วมกัน รวมถึงไม่รับอาหารจากผู้ส่งอาหารโดยตรง
• ไม่ให้บุคคลอื่นมาเยี่ยมที่บ้านระหว่างแยกตัว
• ให้สวมหน้ากากอนามัยเมื่ออยู่ร่วมกับผู้อื่น
• เมื่อไอหรือจามให้ใช้ผ้าหรือทิสชู่ปิดปากและจมูก และนำทิสชู่ทิ้งถังขยะที่มีฝาปิด แล้วล้างมือทันที
• ล้างมือด้วยน้ำและสบู่อย่างน้อย20วินาที ไม่นำมือแตะหน้า ขยี้ตา โดยที่ไม่ได้ล้างมือ
• ไม่ใช้อุปกรณ์ร่วมกันเช่นจาน ชาม ถ้วย ช้อน ผ้าเช็ดมือ เมื่อใช้เสร็จให้ภาชนะนั้นทันที
• หากมีอาการไอ จาม ต้องสวมหน้ากากอนามัย แม้ว่าจะอยู่ในห้องส่วนตัวก็ตาม
• สวมหน้ากากอนามัย ไม่ใช้หน้ากากผ้า
• หากจำเป็นต้องเข้าใกล้ผู้อื่น ให้สวมหน้ากาก รักษาระยะห่างไม่น้อยกว่า 1 เมตร
• ถ้ามีอาการไอ – จาม ให้อยู่ห่างจากผู้อื่นอย่างน้อย 2 เมตร หันหน้าที่ในทิศทางตรงกันข้ามกับผู้ที่อยู่ใกล้ว
• การไอ-จาม หากสวมหน้ากาก ไม่ต้องถอดหน้ากากอนามัย เนื่องจากมืออาจจะเปรอะเปื้อนได้ หากไอจาม ในขณะที่ไม่ได้สวมหน้ากาก ให้ใช้ต้นแขนด้านในปิดปาก
• ปิดปากจมูกด้วยกระดาษทิชชูทุกครั้งที่ไอจามโดยปิดถึงคางแล้วทิ้งทิชชูลงในถุงพลาสติกและปิดปากถุงให้สนิทก่อนทิ้งหรือ ใช้แขนเสื้อปิดปากจมูกเมื่อไอหรือจาม และทำความสะอาดมือด้วยแอลกอฮอล์เจลหรือน้ำและสบู่ทันที
• ล้างมือด้วยสบู่หรือเจลแอลกอฮอล์เป็นประจำ โดยเฉพาะภายหลังสัมผัสน้ำมูก น้ำลาย ไอ และก่อนจับพื้นที่ผิวสัมผัสร่วม เช่น ลูกบิดประตู ราวบันได

การดูแลตัวเอง

สำหรับผู้ป่วยที่ต้องดูแล-สังเกตอาการตนเอง

• ให้สังเกตอาการตนเอง วัดอุณหภูมิและ oxygen saturation ทุกวัน
• หากมีอาการแย่ลง คือ มีอาการอย่างใดอย่างหนึ่งต่อไปนี้ เช่น หอบ เหนื่อย ไข้สูงลอย ไม่สามารถปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจำวันได้ ให้รีบโทรติดต่อโรงพยาบาลที่ท่านรักษาอยู่
• เมื่อจะต้องเดินทางไปโรงพยาบาลให้ใช้รถยนต์ส่วนตัวหรือรถที่โรงพยาบาลมารับ ไม่ใช้รถสาธารณะ และให้ผู้ที่ร่วมทางสวมหน้ากากอนามัยตลอดเวลา หรือหากมีผู้ร่วมทางมาด้วย ให้เปิดหน้าต่างรถ เพิ่มการระบายอากาศ

• ติดตามอาการของท่านตามคำแนะนำของสาธารณสุข
• หายใจลำบาก
• มีอาการปวด เจ็บ หรือแน่นหน้าออกอย่างต่อเนื่อง
• มีอาการอื่น ๆ ที่เปลี่ยนแปลงไป
• ปลุกไม่ตื่น ไม่ตอบสนอง
• ริมฝีปาก หรือเล็บซีด มีสีคล้ำขึ้น

ให้รีบโทรไปแจ้งเจ้าหน้าที่ทันท

การจัดการเรื่องสถานที่

• กรณีอยู่บ้านกับครอบครัวใหญ่

  • แยกห้องนอนออกจากคนอื่นในบ้านให้เป็นสัดส่วน 
  • ไม่กินอาหารร่วมกับผู้อื่นในบ้าน 
  • แยกขยะ เพราะขยะจากผู้ติดเชื้อถือเป็นขยะติดเชื้อ 
  • แยกห้องน้ำ ข้อนี้หากไม่สามารถแยกห้องน้ำจริงๆ ให้ผู้ติดเชื้อใช้ห้องน้ำเป็นคนสุดท้าย และล้างห้องน้ำทุกครั้งหลังใช้ จุดที่ควรระวังมากเป็นพิเศษคืออ่างล้างหน้าและส้วม

• กรณีอยู่บ้านคนเดียว หรือคอนโด
  • ใช้ชีวิตได้ตามปกติ (ในบ้าน)
  • ใช้บริการเดลิเวอรีได้ แต่ต้องใส่หน้ากาก หลีกเลี่ยงการใกล้ชิดกับพนักงานที่มาส่ง และล้างมือบ่อยๆ 
  • สำหรับผู้ที่อาศัยอยู่คอนโด ควรแจ้งนิติบุคคล หลีกเลี่ยงการใช้พื้นที่ส่วนกลาง เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อให้กับผู้อื่น และรายงานอาการหลังครบ 10 วัน อย่าลืมใส่หน้ากาก, ล้างมือ และเว้นระยะห่าง เมื่อมีความจำเป็นต้องติดต่อเจ้าหน้าที่ ฯลฯ  
  • ในกรณีนี้อาจเกิดความตื่นตระหนก แต่นิติบุคคลของหลายๆ คอนโดจะต้องเตรียมมาตรการรับมือ ทั้งนี้คือการแจ้งลูกบ้านท่านอื่นๆ ให้ระมัดระวัง ฉีดพ่นฆ่าเชื้อบริเวณส่วนกลาง รวมถึงการจัดการกับขยะติดเชื้อ

• กรณีผู้ป่วยที่มีบุตร ยังคงสามารรถให้นมบุตรได้ แต่ต้องสวมหน้ากากอนามัย – ล้างมือ ป้องกันทุกครั้งก่อนสัมผัส หรือ ให้นมบุตร
• ใช้ห้องน้ำแยกจากผู้อื่น กรณีใช้ห้องน้ำร่วมกัน ให้ใช้เป็นคนสุดท้าย เมื่อใช้ชักโครกแล้วให้ปิดฝาก่อนกดน้ำ
• แยกของใช้จากผู้อื่น เช่น ช้อน แก้วน้ำ ผ้าเช็ดตัว โทรศัพท์ คอมพิวเตอร์
• ซักเสื้อผ้า ผ้าปูเตียง ผ้าขนหนู ด้วยน้ำ-สบู่หรือผงซักฟ้องตามปรกติ
• กรณีทิ้งหน้ากากอนามัย ขยะที่เปรอะสารคัดหลั่งให้ใส่ถุงพลาสติก ปิดปากถุงให้สนิท และทิ้งในถังขยะมิดชิด ล้างมือด้วยสบู่ หรือเจลแอลกอฮอล์ทันที

การป้องกันการติดเชื้อโควิดสำหรับผู้ดูแลผู้ป่วย

หากท่านเป็นผู้ที่ดูแลผู้ที่ป่วยเป็นโรคโตวิด19 หรือผู้ที่ถูกกักตัวเนื่องจากสัมผัสกับผู้ป่วยโควิด แนวทางการปฏิบัติสำหรับผู้ดูแล

• ท่านจะต้องมีควมรู้และความเข้าใจในการดูแลผู้ป่วยเรื่องอาหาร ยา และประสานงานกับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
• ให้เลือกคนดูแลเพียงคนเดียว
  • ส่วนคนอื่นให้ย้ายไปบ้านอื่น หรือแยกไปอยู่อีกห้องหนึ่ง และแยกห้องน้ำ
  • ห้ามบุคคลอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องเข้าบ้าน
  • แยกผู้สูงอายุหรือกลุ่มเสี่ยงไปอยู่ที่อื่น
• พื้นที่ที่ต้องใช้ร่วมกันต้องมีการถ่ายเทอากาศที่ดี เปิดหน้าต่างและประตู
• ล้างมือด้วยน้ำและสบู่ หรือแอลกอฮอลล์เหลวหากมือไม่สกปรก ไม่เอามือแตะหน้าหรือขยี้ตาโดยที่ยังไม่ได้ล้างมือ
• เมื่อต้องเข้าไปดูแลผู้ป่วยโดยต้องสัมผัส สารคัดหลั่งน้ำลาย เสมหะ น้ำมูก อุจาระ หรือปัสสาวะจผู้เข้าไปดูแลจะต้องสวมหน้ากากอนามัย เสื้อคลุม ให้เรียบร้อย เมื่อเสร็จงานให้ถอดชุดทั้งหมดทิ้ง และล้างมือทันที
• ไม่ใช้อุปกรณ์ร่วมกัน เช่น ชามจาน ช้อน ผ้าเช็ดมือ

• ให้ทำความสะอาดพื้นผิวที่สัมผัสบ่อยเช่น ลูกบิด กลอนประตู ก๊อกน้ำ โทรศัพท์ การเลือดน้ำยาทำความสะอาด
  • เลือกใช้น้ำยาทำความสะอาดตามที่กระทรวงสาธารณสุขแนะนำและทำตามคู่มือโดยเคร่งครัด
  • เลือกน้ำยาฆ่าเชื้อและทำตามคู่มือโดยเคร่งครัด
• การทำความสะอาดเสื้อผ้า
  • ให้ล้างสิ่งสกปรกออก
  • ให้สวมถุงมือขณะทำความสะอาดเมื่อทำความสะอาดเสร็จให้ถอดถุงมือ และล้างมือทันที
  • อ่านเอกสารหรือคู่มือการทำความสะอาด
• เสื้อคลุม ถุงมือ หน้ากากอนามัยที่ใช้แล้วให้ทิ้งในถังขยะติดเชื้อ และให้ล้างมือ
• ให้ติดตามอาการของผู้ป่วยหรือผู้ที่สัมผัสคนป่วย หากผู้ป่วยมีอาการมากขึ้นให้แจ้งเจ้าหน้าที่สาธารณสุข

การปฏิบัติตัวสำหรับผู้ที่สัมผัสผู้ป่วยโควิด

1. ผู้สัมผัสควรหยุดเรียนหยุดงานและพักอยู่กับบ้านจนกว่าจะครบ 14 วันหลังการสัมผัส
2. ผู้สัมผัสควรนอนแยกห้องไม่ออกไปนอกบ้าน ไม่เดินทางไปที่ชุมชนหรือที่สาธารณะ
3. รับประทานอาหารแยกจากผู้อื่น
4. ไม่ใช้ของใช้ส่วนตัว เช่น ผ้าเช็ดหน้า ผ้าเช็ดตัว แก้วน้ำ หลอดดูดน้ำ ร่วมกับผู้อื่น
5. หากมีอาการไอให้ สวมหน้ากากอนามัย หรือ ปิดปากจมูกด้วยกระดาษทิชชูทุกครั้งที่ไอจาม โดยปิดถึงคาง แล้วทิ้งทิชชูลงในถุงพลาสติกและปิดปากถุงให้สนิทก่อนทิ้งหรือ ใช้แขนเสื้อปิดปากจมูกเมื่อไอหรือจาม และทำความสะอาดมือด้วยแอลกอฮอล์เจล หรือน้ำและสบู่ทันที
6. เมื่ออยู่กับผู้อื่นต้องสวมหน้ากากอนามัย และอยู่ห่างจากคนอื่นๆ ในบ้านประมาณ 1-2 เมตรหรืออย่างน้อยประมาณหนึ่งช่วงแขน
7. หลีกเลี่ยงการใกล้ชิดบุคคลอื่นในที่พักอาศัย โดยเฉพาะผู้สูงอายุผู้ป่วยโรคเรื้อรังต่างๆ
8. ทุกคนในบ้านควรล้างมือบ่อยครั้งที่สุด เพื่อลดการรับและแพร่เชื้อ
9. ทำความสะอาดเสื้อผ้าผ้า ปูเตียง ผ้าขนหนู ฯลฯ ด้วยสบู่หรือผงซักฟอกธรรมดาและน้ำ หรือซักผ้าด้วยน้ำร้อนที่อุณหภูมิน้ำ 60-90 ๐C
10. เฝ้าระวังอาการเจ็บป่วยของผู้สัมผัสใกล้ชิดหรือสมาชิกในบ้าน ภายในระยะเวลา 14 วัน หลังสัมผัสผู้ป่วย โดยวัดไข้และรายงานอาการต่อทีมสอบสวนโรคทุกวัน

• ให้เฝ้าติดตามอาการและอาการแสดงของโรคโควิด
  • วัดไข้วันละ 2 ครั้ง
  • อาการไอ
  • หายใจเหนื่อย หายใจลำบาก
  • อาการทั่วๆไป ไข้ ปวดตามตัว เจ็บคอ น้ำมูกไหล ปวดศีรษะ ท้องร่วง
• หากมีอาการผิดปกติให้แจ้งเจ้าหน้าที่ที่ดูแลท่าน
• นัดหมายกับเจ้าหน้าที่เพื่อการตรวจและวินิจฉัย
• หากไม่มีอาการ เมื่อครบกำหนดกั้กตัวก็ไปทำงานหรือไปเรียนหนังสือ

วิธีการปฏิบัติเพื่อป้องกันการติดเชื้อ

การสวมหน้ากากอนามัย

• ผู้ที่ยังไม่ได้รับการฉีดวัคซีน ฉีดวัคซีนไม่ครบ เก็กอายุ น้อยกว่า 5 ปี ควรจะสวมหน้ากากอนามันทุกครั้งที่อยู่ในอาคารสาธารณ
• หากอยู่นอกอาคารและคนไม่หนาแน่ก็อาจจะไม่ต้องสวมหน้ากากอนามัย
• หากอยู่นอกอาคารแต่มีผู้คนมากมายเช่นตลาดสดก็ให้สวมหน้ากาก
• หากท่านเป็นกลุ่มเสี่ยง เช่นอายุมากหรือมีโรคประจำตัวท่านควรจะสวมหน้ากากอนามัย
• สวมหน้ากากาอนามัยเมื่อโดยสารรถสาธารณ รถไฟ เครื่องบิน

เว้นระยะห่าง6ฟุต

• หลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้ชิดกับคนป่วยหรือคนที่สัมผัสผู้ป่วย
• เว้นระยะห่างอย่างน้อย 6 ฟุตระหว่างผู้ป่วยกับคนปกติ
• กลุ่มเสี่ยงต้องเว้นระยะห่างอย่างน้อยหกฟุต

ให้ฉีดวัคซีนตามกำหนด

• วัคซีนจะป้องกันการติดเชื้อได้ระดับหนึ่ง
• วัคซีนจะป้องกันมิให้ป่วยหนักหรือเสียชีวิต

หลีกเลี่ยงแหล่งคนแออัดหรือสถานที่อากาศถ่ายเทไม่ดี

• หลีกเลี่ยงสถานที่คนแออัดเช่น ภัตรคาร สถานบันเทิง บ่อนการพนัน สถานออกกำลังกาย โรงภาพยนต์ ตลาด ซึ่งเสี่ยงต่อการติดเชื้อ
• หลีกเลี่ยงสถานที่อากาศถ่ายเทไม่ดี
• ให้เปิดประตูหรือหน้าต่างเพื่อการถ่ายเทอากาศ

ล้างมือบ่อยๆ

• ให้ล้างมือด้วยสบู่ และน้ำอย่างน้อย 20 วินาทีหลังจากจามหรือสั่งน้ำมูก หรือสัมผัสที่สาธารณ
• ให้ล้างมือทุกครั้งเมื่อ
• ก่อนรับประทานอาหารหรือเตรียมอาหาร
• ก่อนสัมผัสใบหน้า
• หลังจากเข้าห้องน้ำ
• หลังจากออกจากที่สาธารณะ เช่น ห้าง รถโดยสาร
• หลังสั่งน้ำมูก หรือไอ
• หลังจากสัมผัสหน้ากากอนามัย
• หลังเปลี่ยนผ้าอ้อม
• หลังดูแลผู้ป่วย
• หลังสัมผัสสัตว์
• หากไม่มีน้ำหรือสบู่ให้ใช้แอลกอฮอลล์แทน
• หลีกเลี่ยงการขยี้ตา แคะจมูก โดยที่ไม่ได้ล้างมือ

ปิดปากและจมูกเมื่อ ไอ จาม หรือสั่งน้ำมูก

• หากสวมหน้ากากาอนามัยก็ให้ไอหรือจามใส่หน้ากากอนามัย แล้วเปลี่ยนหน้ากากอันใหม่แล้วล้างมือ
• หากไม่ได้สวมหน้ากากให้ใช้ทิสชู่ หรือผ้าปิดปากและจมูก หากหาผ้าหรือทิสชู่ไม่ทันให้ใช้แขนเสื้อมาปิดแทน
• ทิ้งทิสชู่ลงในถังขยะ
• แล้วล้างมือ

การทำความสะอาดและการฆ่าเชื้อ

ให้ทำตามมาตรการการทำความสะอาดและฆ่าเชื้อ