ดื่มทำลายสมอง: เจาะลึกผลกระทบของแอลกอฮอล์ต่อระบบประสาท

หลายคนทราบดีว่าการดื่มแอลกอฮอล์ทำให้เกิดอาการ "เมา" แต่ผลกระทบที่เกิดขึ้นนั้นลึกซึ้งและอันตรายกว่าแค่การควบคุมตัวเองไม่ได้ชั่วครู่ แอลกอฮอล์ออกฤทธิ์โดยตรงในฐานะ "สารกดประสาทส่วนกลาง" (Central Nervous System Depressant) ซึ่งหมายความว่ามันเดินทางเข้าสู่สมองและรบกวนการสื่อสารของเซลล์ประสาทอย่างรุนแรง ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

บทความนี้จะพาคุณไปสำรวจว่าแอลกอฮอล์เปลี่ยนแปลงการทำงานของสมองและเส้นประสาทได้อย่างไร ตั้งแต่อาการเมาในคืนเดียว ไปจนถึงความเสียหายถาวรที่อาจเกิดขึ้นจากการดื่มอย่างต่อเนื่อง

 

---

ผลกระทบระยะสั้น: สิ่งที่เกิดขึ้นกับสมองในขณะที่คุณดื่ม

ทันทีที่แอลกอฮอล์เข้าสู่กระแสเลือด มันจะไปรบกวนสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง:

• กระตุ้น GABA: แอลกอฮอล์จะไปเพิ่มฤทธิ์ของ กาบา (GABA) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่ทำหน้าที่ "ยับยั้ง" การทำงานของสมอง ทำให้เรารู้สึกผ่อนคลาย ง่วงซึม และการตอบสนองช้าลง

• ยับยั้ง Glutamate: ในขณะเดียวกัน ก็ไปขัดขวางการทำงานของ กลูตาเมต (Glutamate) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทชนิด "กระตุ้น"

การทำงานที่เสียสมดุลนี้ทำให้เกิดอาการเมาที่คุ้นเคย ซึ่งเป็นสัญญาณว่าสมองส่วนต่างๆ กำลังทำงานผิดปกติ:

• สมองส่วนหน้า (Cerebral Cortex): การตัดสินใจและการยับยั้งชั่งใจลดลง กล้าทำในสิ่งที่ไม่ควร

• สมองน้อย (Cerebellum): สูญเสียการทรงตัว การประสานงานของกล้ามเนื้อลดลง เดินเซ พูดไม่ชัด

• ฮิปโปแคมปัส (Hippocampus): การสร้างความทรงจำระยะสั้นบกพร่อง หากดื่มหนักอาจเกิดภาวะ "ภาพตัด" (Blackout) คือจำเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นไม่ได้

• ก้านสมอง (Brainstem): หากดื่มในปริมาณที่สูงมากจนถึงขั้นเป็นพิษ อาจไปกดการทำงานของก้านสมอง ซึ่งควบคุมการทำงานพื้นฐานของร่างกาย เช่น การหายใจและการเต้นของหัวใจ ซึ่งอันตรายถึงชีวิต

---

ผลกระทบระยะยาว: เมื่อการดื่มทำลายสมองและเส้นประสาทอย่างถาวร

หากการดื่มหนักกลายเป็นนิสัย ความเสียหายต่อระบบประสาทจะรุนแรงและอาจไม่สามารถย้อนกลับได้

1. สมองฝ่อและการทำลายเซลล์สมอง

การดื่มแอลกอฮอล์เป็นเวลานานเป็นพิษต่อเซลล์ประสาทโดยตรง ทำให้เซลล์สมองตายและเกิดภาวะ "สมองฝ่อ" (Brain Atrophy) โดยเฉพาะในสมองส่วนหน้าและสมองน้อย ส่งผลให้เกิดปัญหาด้านความคิด ความจำ และการเคลื่อนไหวอย่างถาวร

2. โรคสมองจากภาวะขาดวิตามินบี 1 (Wernicke-Korsakoff Syndrome)

นี่คือภาวะทางสมองที่รุนแรงและพบบ่อยในผู้ที่ติดสุราเรื้อรัง เกิดจากการ ขาดวิตามินบี 1 (Thiamine) อย่างรุนแรง เพราะแอลกอฮอล์ขัดขวางการดูดซึมวิตามินชนิดนี้ แบ่งเป็น 2 ระยะ:

• ระยะเฉียบพลัน (Wernicke's Encephalopathy): เป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ มีอาการ 3 อย่างที่สำคัญคือ สับสน, เดินเซ, และการกลอกตาผิดปกติ

• ระยะเรื้อรัง (Korsakoff's Psychosis): หากไม่ได้รับการรักษาทันท่วงที จะเข้าสู่ระยะเรื้อรังซึ่งทำให้เกิด การสูญเสียความทรงจำอย่างรุนแรง โดยเฉพาะความจำใหม่ ผู้ป่วยมักจะมีพฤติกรรม "สร้างเรื่องทดแทนความจำที่หายไป" (Confabulation)

3. ปลายประสาทอักเสบ (Alcoholic Neuropathy)

แอลกอฮอล์และสารพิษจากการเผาผลาญ (Acetaldehyde) สามารถทำลายเส้นประสาทส่วนปลายที่อยู่นอกสมองและไขสันหลังได้โดยตรง ทำให้เกิดอาการ:

• ชา, รู้สึกเหมือนมีเข็มทิ่ม, หรือแสบร้อน บริเวณปลายมือปลายเท้า

• กล้ามเนื้ออ่อนแรง และลีบเล็กลง

• ปัญหาการทรงตัว

4. ผลกระทบต่อสุขภาพจิต

แม้หลายคนจะดื่มเพื่อคลายเครียด แต่ในระยะยาว แอลกอฮอล์กลับทำลายสุขภาพจิตอย่างรุนแรง โดยทำให้ ภาวะซึมเศร้าและความวิตกกังวล ที่เป็นอยู่แย่ลง หรือเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดโรคขึ้นมาใหม่ และนำไปสู่วงจรของการพึ่งพาแอลกอฮอล์เพื่อจัดการอารมณ์ ซึ่งยิ่งทำให้สมองถูกทำลายมากขึ้น

 

---

บทสรุป

ผลกระทบของแอลกอฮอล์ต่อระบบประสาทนั้นร้ายแรงกว่าที่เห็นภายนอก ตั้งแต่การรบกวนการทำงานของสมองชั่วคราวไปจนถึงการทำลายเซลล์สมองและเส้นประสาทอย่างถาวร ข่าวดีคือสมองมีความสามารถในการฟื้นตัวได้บางส่วน การ หยุดดื่ม คือขั้นตอนที่สำคัญที่สุดที่จะช่วยหยุดยั้งการทำลายและเปิดโอกาสให้ระบบประสาทได้ซ่อมแซมตัวเอง หากคุณหรือคนใกล้ชิดกำลังมีปัญหากับการดื่ม การปรึกษาแพทย์คือหนทางที่ดีที่สุดในการปกป้องสมองของคุณก่อนจะสายเกินไป

 

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว