หน้าหลัก | สุขภาพดี | สุภาพสตรี | การแปลผลเลือด | โรคต่างๆ | ยารักษาโรค |วัคซีน | อาหารเพื่อสุขภาพ
Hyoscine Butylbromide (Buscopan): คู่มือการใช้ยาอย่างปลอดภัยและข้อมูลสำคัญสำหรับบรรเทาอาการปวดเกร็งช่องท้อง
บทความนี้จะให้ข้อมูลที่ครบถ้วนและสำคัญเกี่ยวกับยา Hyoscine Butylbromide (ไฮออสซีน บิวทิลโบรไมด์) ซึ่งเป็นยาที่ใช้กันอย่างแพร่หลายเพื่อบรรเทาอาการปวดเกร็งในระบบทางเดินอาหารและระบบทางเดินปัสสาวะ จุดประสงค์หลักคือเพื่อให้ผู้ป่วยและบุคคลทั่วไปมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับยานี้ สามารถใช้ยาได้อย่างปลอดภัย และทราบถึงกลไกการออกฤทธิ์ ข้อบ่งใช้ และข้อควรระวังต่างๆ ที่สำคัญ การมีความรู้เกี่ยวกับยาที่คุณใช้จะช่วยให้คุณจัดการกับอาการได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
1. Hyoscine Butylbromide คืออะไร?
Hyoscine Butylbromide (ไฮออสซีน บิวทิลโบรไมด์) เป็นยาในกลุ่ม Antispasmodics ซึ่งเป็นยาที่ออกฤทธิ์ลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในอวัยวะภายในต่างๆ ใช้สำหรับรักษาและบรรเทาอาการปวดเกร็งช่องท้อง (Spasmodic Abdominal Pain) เช่น อาการปวดประจำเดือน อาการปวดจากโรคลำไส้แปรปรวน (IBS) และอาการปวดจากกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ชื่อทางการค้าที่เป็นที่รู้จักกันดีที่สุดคือ Buscopan (บุสโคพาน) ยานี้มีข้อดีเด่นคือไม่ผ่านเข้าสู่สมองในปริมาณมาก จึงมีผลข้างเคียงต่อระบบประสาทส่วนกลางน้อยกว่ายาในกลุ่มเดียวกันบางชนิด
2. กลไกการออกฤทธิ์: Hyoscine Butylbromide ทำงานอย่างไร?
อาการปวดเกร็งช่องท้องมักเกิดจากการหดตัวที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อเรียบในอวัยวะภายใน Hyoscine Butylbromide ออกฤทธิ์โดยการ:
-
ยับยั้งสารสื่อประสาท Acetylcholine: ยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของสารสื่อประสาท Acetylcholine ที่ตัวรับ Muscarinic ในเซลล์กล้ามเนื้อเรียบของทางเดินอาหาร, ทางเดินปัสสาวะ, และทางเดินน้ำดี
-
คลายกล้ามเนื้อเรียบ: Acetylcholine มีบทบาทในการกระตุ้นให้กล้ามเนื้อเรียบหดตัว เมื่อถูกยับยั้งด้วย Hyoscine Butylbromide กล้ามเนื้อก็จะคลายตัวลง
-
บรรเทาอาการปวดเกร็ง: การที่กล้ามเนื้อเรียบคลายตัว ทำให้การบีบตัวที่ผิดปกติของอวัยวะภายในลดลง อาการปวดเกร็งที่เกี่ยวข้องกับภาวะต่างๆ จึงบรรเทาลง
-
ไม่ผ่านเข้าสู่สมอง: โครงสร้างทางเคมีของ Hyoscine Butylbromide ทำให้มันไม่สามารถผ่านเข้าสู่สมองได้มากนัก จึงมีผลข้างเคียงต่อระบบประสาทส่วนกลาง (เช่น ง่วงซึม, สับสน) น้อยมากเมื่อเทียบกับยา Anticholinergics รุ่นเก่า
3. Hyoscine Butylbromide ใช้รักษาโรคอะไร? (ข้อบ่งใช้ของการใช้ยา)
Hyoscine Butylbromide ใช้เพื่อรักษาและบรรเทาอาการปวดเกร็งจากโรคและภาวะต่างๆ:
-
อาการปวดเกร็งช่องท้อง: จากสาเหตุต่างๆ เช่น โรคลำไส้แปรปรวน (Irritable Bowel Syndrome - IBS), อาการปวดเกร็งจากทางเดินน้ำดี, อาการปวดเกร็งจากทางเดินปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ
-
อาการปวดประจำเดือน (Dysmenorrhea): ใช้บรรเทาอาการปวดเกร็งท้องน้อยที่เกี่ยวข้องกับประจำเดือน
-
การเตรียมลำไส้ก่อนการตรวจวินิจฉัยทางการแพทย์: ใช้เพื่อคลายการบีบตัวของกล้ามเนื้อลำไส้ ทำให้การส่องกล้องลำไส้หรือการตรวจวินิจฉัยอื่นๆ ทำได้ง่ายขึ้น
4. ขนาดและวิธีการใช้ยา
Hyoscine Butylbromide มีจำหน่ายในรูปแบบยาเม็ดสำหรับรับประทาน โดยทั่วไปมีขนาด 10 มิลลิกรัม (มก.)
ขนาดยาที่ใช้แตกต่างกันไปตามรูปแบบยาและสภาพของผู้ป่วย และต้องใช้ตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น:
-
ยาเม็ดรับประทาน:
-
ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: 10-20 มก. วันละ 3-4 ครั้ง
-
เด็กอายุ 6-11 ปี: 10 มก. วันละ 3 ครั้ง
-
-
ยาเม็ดเคลือบน้ำตาล: กลืนยาทั้งเม็ดพร้อมน้ำ
วิธีการใช้ยา:
-
สามารถรับประทานยาพร้อมอาหารหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้
-
รับประทานยาตามอาการ: เมื่อมีอาการปวดเกร็ง หรือตามเวลาที่แพทย์สั่ง
-
ไม่ควรใช้ยาเกินขนาดยาสูงสุดที่ระบุไว้บนฉลาก (โดยทั่วไปไม่เกิน 80 มก. ต่อวัน)
หมายเหตุ: ขนาดยาและวิธีการใช้จะถูกกำหนดโดยแพทย์ผู้รักษาตามสภาพอาการและอายุของผู้ป่วย ห้ามปรับขนาดยาเองเด็ดขาด
5. สิ่งที่ต้องแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา
การแจ้งข้อมูลสุขภาพของคุณอย่างครบถ้วนเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อความปลอดภัยในการใช้ Hyoscine Butylbromide คุณควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับ:
-
ประวัติการแพ้ยา: เคยแพ้ยา Hyoscine Butylbromide, ยาในกลุ่ม Atropine, หรือส่วนประกอบใดๆ ในยาหรือไม่
-
โรคประจำตัวอื่นๆ: โดยเฉพาะ
-
ต้อหิน (Glaucoma): โดยเฉพาะต้อหินมุมปิด เพราะยานี้อาจทำให้อาการแย่ลงได้
-
ต่อมลูกหมากโต (Benign Prostatic Hyperplasia - BPH): หรืออาการปัสสาวะลำบาก
-
ภาวะลำไส้อุดตัน (Bowel Obstruction) หรือลำไส้ใหญ่ขยายใหญ่ผิดปกติ (Megacolon):
-
ภาวะหัวใจเต้นเร็ว (Tachycardia):
-
ภาวะกรดไหลย้อน (GERD):
-
-
การตั้งครรภ์ หรือกำลังวางแผนตั้งครรภ์:
-
การให้นมบุตร:
-
ยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรอื่นๆ ที่กำลังใช้: โดยเฉพาะยา Anticholinergics อื่นๆ, ยาแก้ซึมเศร้ากลุ่ม Tricyclic Antidepressants, ยาแก้แพ้บางชนิด
6. ข้อควรระวังในการใช้ยา
ควรใช้ Hyoscine Butylbromide ด้วยความระมัดระวังในผู้ป่วยบางราย:
-
ผู้ป่วยที่มีภาวะลำไส้อุดตัน หรือปัสสาวะลำบาก: ยานี้อาจทำให้อาการแย่ลงได้ ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยเหล่านี้
-
ผู้ป่วยสูงอายุ: มีความไวต่อผลข้างเคียงของยามากกว่า
-
อาการเกี่ยวกับตาและสายตา: ยาอาจทำให้เกิดอาการตาพร่ามัวชั่วคราวได้ ควรระมัดระวังหากต้องขับรถหรือทำงานกับเครื่องจักร
-
อาการเกี่ยวกับหัวใจ: อาจทำให้เกิดอาการหัวใจเต้นเร็ว ใจสั่น ควรระวังในผู้ป่วยโรคหัวใจ
-
การใช้ในสภาพอากาศร้อน: ยา Anticholinergics อาจลดการขับเหงื่อ ทำให้เสี่ยงต่อภาวะตัวร้อนเกิน (Hyperthermia) ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักในสภาพอากาศร้อน
-
ไม่ควรใช้ยาติดต่อกันเป็นเวลานาน: หากอาการปวดท้องไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง
7. ระหว่างที่ใช้ยาจะต้องระวังอาการหรือการตรวจพิเศษอะไร?
อาการที่ต้องเฝ้าระวังและควรพบแพทย์ทันที:
-
อาการปวดท้องรุนแรงมากผิดปกติ:
-
ตาพร่ามัวรุนแรง หรือปวดตา: (อาจบ่งชี้ภาวะต้อหินมุมปิดกำเริบ)
-
อาการปัสสาวะลำบากหรือปัสสาวะไม่ออก:
-
อาการเกี่ยวกับหัวใจ: ใจสั่น, หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ
-
อาการแพ้ยาอย่างรุนแรง: ผื่นลมพิษขึ้นทั่วตัว, บวมที่ใบหน้า ลิ้น หรือคอ, หายใจลำบาก (เป็นภาวะฉุกเฉิน)
-
อาการอื่นๆ: ปากแห้งรุนแรง, ท้องผูกอย่างรุนแรง
โดยทั่วไป Hyoscine Butylbromide ไม่จำเป็นต้องมีการตรวจพิเศษใดๆ ระหว่างการใช้ยาเป็นประจำ แต่ควรมีการติดตามอาการและรายงานให้แพทย์ทราบหากมีอาการข้างเคียงที่น่ากังวล
8. ปฏิกิริยาระหว่างยา: ใช้ร่วมกับยาอื่นได้หรือไม่?
Hyoscine Butylbromide มีปฏิกิริยากับยาอื่นๆ หลายชนิด สิ่งสำคัญคือ ต้องแจ้งรายการยา วิตามิน อาหารเสริม สมุนไพรทั้งหมดที่คุณกำลังใช้ให้แพทย์และเภสัชกรทราบเสมอ
-
ยา Anticholinergics อื่นๆ: การใช้ร่วมกันจะเพิ่มผลข้างเคียงของยาในกลุ่ม Anticholinergics (เช่น ปากแห้ง, ท้องผูก, ตาพร่ามัว)
-
ยาต้านซึมเศร้า (Tricyclic Antidepressants, MAOIs) และยาแก้แพ้บางชนิด: การใช้ร่วมกันจะเพิ่มผลข้างเคียงของยา
-
ยาที่ส่งผลต่อการเคลื่อนไหวของลำไส้: เช่น Metoclopramide, Domperidone Hyoscine Butylbromide อาจลดประสิทธิภาพของยาเหล่านี้ได้
9. ผลข้างเคียงหรือไม่พึงประสงค์ของยา
ผลข้างเคียงที่พบบ่อย (มักไม่รุนแรงและหายเอง):
-
ปากแห้ง:
-
ท้องผูก:
-
ตาพร่ามัวชั่วคราว:
-
หัวใจเต้นเร็ว (Tachycardia):
ผลข้างเคียงที่พบน้อยแต่รุนแรง:
-
ภาวะปัสสาวะไม่ออก (Urinary Retention):
-
ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดปกติที่รุนแรง:
-
อาการแพ้ยาอย่างรุนแรง:
หากพบอาการรุนแรง หรืออาการที่น่ากังวล ควรรีบหยุดยาและปรึกษาแพทย์ทันที
10. หากได้รับยาเกินขนาดต้องทำอย่างไร?
หากได้รับ Hyoscine Butylbromide เกินขนาด อาจเกิดอาการรุนแรง เช่น ปากแห้งรุนแรง, ตาพร่ามัว, หัวใจเต้นเร็วมาก, ปัสสาวะไม่ออก, หรือมีอาการทางระบบประสาท วิธีแก้ไข: ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลหรือปรึกษาแพทย์ทันที การรักษาจะเน้นที่การดูแลตามอาการและประคับประคอง
11. หากลืมใช้ยาต้องทำอย่างไร?
-
Hyoscine Butylbromide มักรับประทานตามอาการ หรือตามตารางเวลาที่แพทย์สั่ง
-
หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานทันทีที่นึกได้
-
หากใกล้ถึงเวลาของยาครั้งถัดไปแล้ว ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรับประทานตามตารางปกติ
-
ห้ามรับประทานยาเพิ่มเป็นสองเท่าเพื่อชดเชยยาที่ลืมเด็ดขาด: เพราะอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงได้
12. การเก็บรักษายา
-
เก็บยาที่อุณหภูมิห้อง: ประมาณ 20-25°C (68-77°F) หรือตามที่ระบุบนฉลากยา
-
เก็บในที่แห้งและพ้นจากแสงแดดโดยตรง:
-
เก็บในภาชนะบรรจุเดิมที่ปิดสนิท:
-
เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง:
-
ตรวจสอบวันหมดอายุก่อนใช้ยาเสมอ: ห้ามใช้ยาที่หมดอายุแล้ว
13. ความปลอดภัยในสตรีมีครรภ์และให้นมบุตร
-
สตรีมีครรภ์: Hyoscine Butylbromide จัดอยู่ใน Pregnancy Category C (จากการศึกษาในสัตว์ทดลองพบผลข้างเคียง แต่ไม่มีข้อมูลเพียงพอในมนุษย์) อย่างไรก็ตาม ควรใช้ยานี้เฉพาะเมื่อจำเป็นจริงๆ และอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เท่านั้น
-
การให้นมบุตร: ยาถูกขับออกทางน้ำนมแม่ในปริมาณเล็กน้อย และถือว่าค่อนข้างปลอดภัยสำหรับทารกที่กินนมแม่ แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้
สรุป
Hyoscine Butylbromide (Buscopan) เป็นยาในกลุ่ม Antispasmodics ที่มีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการปวดเกร็งในระบบทางเดินอาหารและระบบทางเดินปัสสาวะ ด้วยกลไกการยับยั้ง Acetylcholine ทำให้กล้ามเนื้อเรียบคลายตัว อย่างไรก็ตาม การใช้ยานี้จำเป็นต้องทำตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด โดยเฉพาะการระวังผลข้างเคียงต่อตาและปัสสาวะ และข้อห้ามใช้ในผู้ที่มีต้อหิน หรือปัญหาการปัสสาวะ การทำความเข้าใจข้อบ่งใช้ ข้อควรระวัง และผลข้างเคียง จะช่วยให้คุณใช้ยานี้ได้อย่างปลอดภัยและได้รับประโยชน์สูงสุด
โปรดจำไว้ว่าข้อมูลในบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ความรู้ทั่วไปเท่านั้น และไม่สามารถใช้แทนคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรได้ หากมีข้อสงสัยหรืออาการผิดปกติใดๆ ควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์เสมอ
วันที่เผยแพร่: 1 สิงหาคม 2568, 12:45 น. ผู้เขียน: นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว ที่มา: SiamHealth.net