การกลืนอาหารและ COVID-19

COVID ส่งผลต่อการกลืนอย่างไร?

COVID อาจส่งผลต่อการหายใจ และทำให้รูปแบบการหายใจ-กลืน (breathe-swallow pattern) ผิดปกติ เนื่องจากขณะกลืนต้องกลั้นหายใจชั่วคราว ทำให้คุณอาจรู้สึกเหนื่อยหอบระหว่างการกินหรือดื่ม กลั้นหายใจได้ยาก หรือมีอาการไอเมื่อกลืน การจิบหรือกินคำเล็ก ๆ ช้า ๆ จะช่วยได้

หากเคยรักษาตัวในหอผู้ป่วยวิกฤติ (ICU) กล้ามเนื้อที่ใช้ในการกลืนอาจอ่อนแรงจากการไม่ได้ใช้งาน (เรียกว่า deconditioning) แต่เมื่อกลับมากินดื่มตามปกติ กล้ามเนื้อจะค่อย ๆ ฟื้นตัว

ผู้ที่เคยใส่ท่อช่วยหายใจ (intubation) อาจมีการบวมช้ำของคอหอยและกล่องเสียง ส่งผลให้สายเสียงขยับไม่ปกติ เสียงเปลี่ยน หรือการป้องกันทางเดินหายใจลดลงเวลา กลืน โดยทั่วไปอาการเหล่านี้จะหายไปเอง แต่ถ้ามีการติดเชื้อในปอดบ่อย ๆ ควรพบแพทย์

---

วิธีการแก้ไขตัวเองได้

• นั่งตัวตรง และอยู่ในสภาวะตื่นเต็มที่ขณะกินหรือดื่ม

• กินคำเล็ก ๆ ช้า ๆ และลดสิ่งรบกวนรอบตัว

• หลีกเลี่ยงการพูดระหว่างกิน เพราะอาจทำให้อาหารหรือเครื่องดื่มเข้าทางเดินหายใจ

• รักษาสุขภาพช่องปาก แปรงฟันสม่ำเสมอ หากพบว่าลิ้นมีคราบหรือช่องปากไม่สะอาด ควรพบแพทย์หรือเภสัชกร

---

หากยังรู้สึกเหนื่อยง่ายและหอบ

• ใช้วิธีกินแบบ "บ่อยแต่ปริมาณน้อย"

• เลือกมื้อใหญ่ไว้ตอนกลางวัน และกินมื้อเล็กตอนเย็นถ้าเหนื่อยมาก

• หลีกเลี่ยงอาหารที่ต้องเคี้ยวนาน

---

จะรู้ได้อย่างไรว่าอาหารและเครื่องดื่มชนิดไหนเหมาะสม?

นักบำบัดการพูดและภาษา (SLT) อาจแนะนำให้ปรับเนื้อสัมผัสอาหาร เช่น ทำให้น้ำดื่มข้นขึ้น หรือกินอาหารบดละเอียด รายละเอียดจะระบุไว้ในจดหมายจำหน่ายจากโรงพยาบาล หากสงสัยควรโทรปรึกษาแผนก SLT

ข้อมูลมาตรฐานเกี่ยวกับระดับความข้นของอาหารและเครื่องดื่มดูได้ที่ www.iddsi.org

---

ถ้าถูกแนะนำให้ใช้น้ำยาข้น (Thickener)

• ควรใส่ใน ทุกเครื่องดื่มและอาหารเหลว เช่น ซุป น้ำแกง ซอส (ยกเว้นอาหารเสริมพิเศษที่มาพร้อมความข้นอยู่แล้ว)

• ต้องใช้ตามปริมาณที่ถูกต้อง เช่น

  • Level 1 (slightly thick): 1 scoop ต่อ 200ml

  • Level 2 (mildly thick): 2 scoops ต่อ 200ml

• หากเครื่องดื่มตั้งไว้นานแล้วข้นขึ้น ควรทำใหม่เพื่อให้ได้ความข้นที่เหมาะสม

---

สัญญาณที่บ่งบอกว่ามีปัญหาการกลืน

• ไอหรือสำลักขณะกิน

• รู้สึกอาหารติดคอ กลืนไม่ลง

• มีการติดเชื้อในปอดบ่อย ๆ

• เสียงเปลี่ยนเป็นแฉะหรือก้องหลังกลืน
  หากมีอาการเหล่านี้ควรพบแพทย์เพื่อส่งต่อไปยัง SLT

---

การเปลี่ยนแปลงของเสียง

COVID อาจทำให้เจ็บคอ กล่องเสียงอักเสบ ไอ หรือเสียงแหบ โดยเฉพาะผู้ที่เคยใส่ท่อช่วยหายใจ อาการเหล่านี้มักเป็นชั่วคราว ควรดื่มน้ำมาก ๆ สูดไอน้ำ หลีกเลี่ยงคาเฟอีน หากไม่ดีขึ้นควรพบแพทย์

---

ความไวของคอและทางเดินหายใจ

บางคนอาจไวต่อกลิ่นหรือสิ่งกระตุ้นรอบตัว ทำให้เกิดไอหรือหายใจติดขัด บางรายมีไอแห้งเรื้อรังหรือเหนื่อยง่าย หากอาการนานเกิน 8 สัปดาห์ควรพบแพทย์

---

การเปลี่ยนแปลงด้านการสื่อสาร

บางคนพบว่าหลังป่วย COVID การสื่อสารเปลี่ยนไป เช่น คิดคำไม่ออก พูดผิด อ่านเขียนลำบาก มักเป็นผลจาก ความเหนื่อยล้า (fatigue) และมักดีขึ้นเอง แต่ถ้าไม่ดีขึ้นภายใน 4 สัปดาห์ ควรพบแพทย์

หากมีอาการรุนแรง เช่น พูดไม่ชัด อ่อนแรงข้างเดียว ตามัวทันที หรือปวดหัวรุนแรงเฉียบพลัน ควรรีบโทร 1669 (หรือ 999 ในสหราชอาณาจักร)

---

จะกลับมาเป็นปกติไหม?

ส่วนใหญ่การกลืน เสียง และการสื่อสารจะค่อย ๆ ดีขึ้นตามเวลา แต่บางรายอาจต้องการการฟื้นฟูต่อจาก SLT

---

บทบาทของนักบำบัดการพูดและภาษา (SLT)

SLT สามารถประเมินและช่วยฟื้นฟูปัญหาการกลืน เสียง และการสื่อสาร หากคิดว่าจำเป็นควรปรึกษาแพทย์เพื่อส่งต่อ